Kuokoa Home Rula, Volume VII, Number 40, 1 October 1909 — Ka Moolelo Hiwahwa o KAWELO Ka Hiapa iole a ka Ikaika, ka Mea Nana i Hoohaahaa ke Oolea o Kauahoa, ka Ui oHanulei; O KA MEA Nana ka Laau Kaulana o Ku'ikaa, a Nana ka Wahine Hoolei Ikoi o Kanewahineikiaoha. [ARTICLE]

Help Learn more about this Article Text

Ka Moolelo Hiwahwa o KAWELO

Ka Hiapa iole a ka Ikaika, ka Mea Nana i Hoohaahaa ke Oolea o Kauahoa, ka Ui oHanulei;

O KA MEA Nana ka Laau Kaulana o Ku'ikaa, a Nana ka Wahine Hoolei Ikoi o Kanewahineikiaoha.

MOKUNA Vi. 'ALAWAI O KANEWAiiiMKnnAoīiA ME Kaihikai'll- KA LOAA Axa MaIOKE Kadj.ua Mai kk AUI Mai -Ki'kiiui o Kmvei.o iir Hk lau ma Waunak—Ka Hot o Ana I KĀeiAI t KB KaIU —pAK NA WAA I WAILUA —lIOOMUIiu KR KAUA —Ka Hoomaka Ana n kh Kaiia la wa ua olelo mai la na wahi makūakane o Kawelo, oia hoi, o Kaweloikiakoo ame Kooakapoko, ika pane ana mai: "E pae na waa o kakou ianei' i ike i na makua, ame na kaikaina, a kahu hoi i o, no ka hele ana aku i ke kaua." Aole nae o Kawelp i makemake no keia pae ona waa o lakou i uka o Hanamaulu. Alaila, paha mai la n'o o Kawelo i kana olelo paha, penei: FAHA HEI.U 41 NA. KAW'ELO b EIA 1 E Kamalama iki kuu pokii 2 I Wailua ka ihu o ka waa 3 I Wailua—e, i Wailua- a 4 Haila kana e auau maka ihe ai—a. A lohe o Kamalama i" keia paha a kona haku kaikuaana, oia o Kawelo, hoihoi ae la ia i ka ihu o na waa i Wailua, a hoI9 aku la-lakou nef a hoea nohoi hpokomo nui aku la ma ka muliwai o lana iho la na k'aulu a o lakou maka i. pono ,iho oke kulanakauhale. Alaila, h£pai hou ae Ia 0 Kawelo i kana pahai ke'kaikaina ia Kamalam?, penei: PAHA' HKLU 42, NA K'AWELO KKIA. 1 E Kamalama jjki kuu pokii 2 E kei ka moho, 3 E hume ka malo, 4 Eai ki ai aeie.ka i'a, 5 ī puipui loko la no ka hāna. A_ lohe nō o Kamalama i keia paha .a Kawelo, ia wa. i huli ae ai o Kamalama, a olelo aku la i| fla poe apau o luna 0 na kaulua e ai. _ A ai nui iho la nohoi lākou elike me ke kauoha a Kawelo i kona kaikaina ia Kamalama. !

oka ai nohoi ia o Kamalam& ma. a maona, ia wa oielo ae Ia o Kawelo i ke kaikaina ia Kamalama: "Ē kauoha aku oe i na makuakane o kaua, na keiki nohoi a kaua me Kauluiki ma, e hapai ae oukou ia'u a kau ilunar o 'ka pola o na' ka-ulua. 'Ua hooko aku la o Kamalama i ke kauoha eiike me ka "makemake o Kawelo, -a kau ua ope pa-ahu nei iluna o ka pola o na waa. īa lakou ,e lana ana makai o Wailua,, ike mai la na kanaka o lupa o ka puu o Nounou i keia mau waa nui e lana aha ika muliwai o Wailua, ia manawa i holo aku ai kekahi o ua poe nei, a hoala aku lala Aikanaka, me ka olelo ana aku: ' E Aikanaka, he mau waa kaulua kela e iana mai la, aia la i.ka muliwai o Wailua, heaha la ka.hana a keia mau waa?" A lohe o Aikanaka i keia mau olelo a kona mau kanaka, ua ku ae la oia a hele aku la e nana. ■A ike io o Aikanaka, me koka mau maka ponoi, i ka lana maio keia mau kaulua i ka muliwai o Wailua, hoouna mai la ou la Kaehuikeawakea, i kana'

-I-KA'WAI.

kūkini iiiama me ka olelo pu ana 0 Aikanaka iaia: "E iho oe e nana i kela tnati waa ina he maU waa kaua, e pae mai no iuka o ka maloo, eia iho no 0 Kuahulu ame'Onionikaua ilalo, na pukaua, kaua iho no. Ina hoi he mau waa no ka maikai,-e pae mai no, eia iho no 0 Kuahulu ame Onionikaua ( aia ia laua ka ai, ka i'a, ke kapa, ka malo, ka hale." . I ka pau £na no o keia mau olelo a Aikanaka imua o ua kukini mama nei ana, oka-'holo aku la no ia 0 ua Kaehuikeawakea jiei, me kona mama apau. Aohe pohoi i u iho noho ana ua lukini nei i kahakai,a au aku la ia. A mamua nohoi 0 ka hoea ana o ua elele nei a kau iluna o na waa kaulua 0 Kawelo ma, ua kau nohoi 0 Kawelo iluna o ka pola 0 na waa. I ua Kaehuikewakea nei e au ■aku ana, ike mai la o .Kamalama iaiii, alaila, paha mai la o Kamalama i ka haku kaikuaana ona ia Kaweloleimakua, penei: PAHA HELU 43 'NA KAMAI.A---MA KEIA. 1 E Kaweloleimakua, 2 E pae —e, e pae—e 3 E Kamalama i ka lapa 0 Puna, 4 Na maka" 0 Haloa iluna, 5 Kuu haku, kuu alii: . Ia manawa i paha ae ai o Kawelo mai loko ae o ke ope moana: I 0 e —a I 0 e—a. Pane mai la 0 Kamalama: "Ke kanaka 0 ke akua\o kaua la, ke au mai nei." v . Pane mai la o Kawelo, ma ka olel'o ana mai: "0 kau kanaka no ka ia o ka manao ana aku, 0 ko kaua pokii no 0 Kaehuikewakea." ■ A hoea o Kaehuikeawakea i kahi o na waa e lana ana, pii a|tu Ia ia iluna 0 na waa,* a ninau aku Ia ua wahi kukini nei: "He,mau v/aa aha keia?" Pane aku .la 0 Kamalama me ka maka'u ole: "He .mau waa kaua." Oleio hou mai la no ua wahi kukini Ia ia Kamalama: f< A kaua ke kaua, owaika pukaua?" Pane hou mai la no 0 Kamalama i ua 0 Kaehuikeawakea, ma ka olelo ana mai: Owau nei'no 0 Kamalama, ka muli pokii hupe loa 0 Kaweloleimakua, i au mai nei i na kai p Kaieie." Ninau hou no ua wahi kukini nei: "Auhea 0 Kawelo poo nui maka aa?" Aia aku nei no i Oahu, e koha ana no i ka nalu aala lipoa o Kalehuawehe," wahi a Kamalama. Ninau hou no ua wahi kanaka nei: "A heaha hoi aeia ope nui a ka launā ole,- e kau mai nei iluna o ka pola o na kaulua?" "O ka makou mau wahi ukana no ia o ka holo ana mai nei, a he wahi ono keiahuakai kaua a. makou o ka au ana mai nei o keia kai loa." Alaila ku ae la o Kaehuikea- j wakea iluna, a keehi iho la i ua opeopenui nei e kau ana iluna okapolao na kaulua, meka' olelo ana iho: He keu nae keia j a ke opeope nui," me ka hehihe hi no o na wawae o ua wahi ka-! naka nei, aole na# he onioni ae 0 ua Kawelo poo nui nei, aia no

ia ke moe )olii k iloka b ke pa" 'ahu fnD£iia" i wiH ia ai bia & paa t ! Hiiiau hou mai la ho o Kae* huikeaWaki» ia īCarijalama i ka 1 plelo at>a mai; "Pehea kakou e 1 kaua ai) ika wai nei, a i oiej i 'ka m&loo paha?"

' A pane aku la o Kamalariiā, | Iha ka olelo aha aku imua o ud I liaehuikeawakea nei, ke kukini tnaftia a Aikanaka; "Ē pafe koU a uka o ka maloo, aUila, ha pai na kailaka o oukou i na waa o makou a kau iuka, alaila, hele makou e hue-puewai, (auau) a hoi mai, alaila, ai makou a ma- ' ona, puali na malo a paa o makou alaila, ia wa hoomaka kakou no ke kaua." Ae- aku la nohoi o Kaehuike» awakea, me ka olelo pu ana aku ia Kamalama> penei; Aoie e pau ke.aho ia oe'e Kamaiama, ame oukou apau, nokamea, ua noho aku la no o Kawelo poo nui maka aa, i kuku'i mai ai ke kaulana i ka ikaika, i o Oahu, e kah« i ka nalu o Kalehuawehe,' i Mahope iho o keia mau kukai • olelo ana mawena o Kaehuike--1 awakea ame Kamalama, ua ole1q hou mai laoua Kaehuikeawa me na olelo hoonaukiuki ia Kamalama: "Auhea. oe e Ka- ■ malama, ame kou poe nei nohoi apau, i mea e eh-a ole ai o ka iii ou e Kamalama, ame ou mau ► e ike aku nei, e aho ko oukou hoi hou ana i.Oahu, ' aole keia o na waa-e kii mai ai e kaua ia Kauai nei. A ina o kau kii ana mai nei e kaua la ■ Kauai nei. a he waa nui, he waa > iki, he waa loa, a 'he waa poko, t alaila, waiwai ka au ana mai nei ou e Kamalama me ou poe ka- ■ naka' i keiā kai. j Ia ua wahi kanaka nei e ka(mailio la imua o Kamalama, ua pii ae ia kā uta ohelohelo me na ) papalina o ua Kamalama nei, oia no oe o ka ula o ka lehua, no ka piha inaina, mamuli o na olelo hoonaukiuki a kahi kukini a Aikanaka. A huli aku la ko■'na nana anaia uka o'kaaina,aia hoi ike aku la ia, ua paa pu mai Ia o uka i na kanaka, rr.e na pukaua elua o Aikanaka, oia hoi o Kuahulu ame Onionikaua. O na koa malalo o he elua kanaka ka uui, aole i helu iā ina wahine ame na. keiki. A pae _ na waa kaulua o lakou nei i ke jone, aiiehe mai Ja na kanaka o , uka e kuku mai ana e kaua koke 1 no, aka, ua hoopau koke ia ma--1 ( nao o lakou, mamuli oko lakou " lohe ana mai i.ka olelo maī >.hi kukini aku ,a ke alii o llakou, -I Aole i |»uu.