Kuokoa Home Rula, Volume VII, Number 28, 9 July 1909 — Ka Moolelo Kaao o Hiiaka-i-ka-Poli-o-Pele [ARTICLE]

Help Learn more about this Article Text

Ka Moolelo Kaao o Hiiaka-i-ka-Poli-o-Pele

I haopoiiopo/i-o hoio ia elil'e me na-maawe .Mooh.l iiiiaha a !co Hawaii am-e Maiu. MOKUNA IV Hoomakaukau o Hiiaka-ī-ka-poli-o-Pele no ke Kii ANA IA LOHĪAU—;KA HELE PU ANA ME PAUPALAE —Halawai me Wahineomao—Pa na Pa*u na Akua Panaewa I ke Okiia e Hiiaka. [hoomauia I

0 ka hele ia o ua o Ka'anahau nei a pili ia Hiiaka, o ka wa ia o Hiiaka i ala ae ai a kaomi malie ilro la i kona" lima ma ka imiauma o Kaanahāu, alaila, pane iho la ia i ka olelo makai: Aolekeia o ka \va pono e mo'a ai kahi pulehu pe-u.

Na keia pane ana iho a Hiiaka i koomake loa ia Kaanahau ika hilahila, a pane ae la oia ma ke ano hookanaho i ka i ana ae:

He mea apiki io ka hoi keia. Ua moe hewa ia paha au? Eia mai nei ka hoi au ma ko olua hakala nei.

Ala ae la o Kaanahau. Aole nae oia i hoi hou aku e hiamoe ma kona hakala, aka, ua haalele iho la oia i ka haie a heie aku la iwaena o kana kihapai mahiai.

I ke ao loa ana ae a puka ka La, ala ae la o Wahineomao, a ia wa hoeu aku la o Hiiaka i ke aikane e nhaele laua. Ia laua' nei e hooliuliu a e hoomakaukau ana no ka laua huakai hele, hoea mai ana ko laua kamaaina. Olelo mai la oia e paina wahi ai laua. Aka, hoole aku la laua nei, me ka olelo ana aku a Hiiaka: Aohe ipau keiamaona o maua o ka ai ana o ka po nei. O ke aloha no kou, e ke kamaaina, malia o hele maua i ka maua huakai hele, a loaa ka pono, hoi mai au o maua i Kailua nei no kau wahi pe-u. Malia okawa pono ia e mo'a ai. Haalele iho Ia laua nei i kahi 0 Kaanahau, a hele aku la laua nei ma ke alahele e hoea aku ai 1 Kapaa, a loaa hoi ke alanui e pii aku ai mai laila aku a hoea iluna pono o ke kiekiena o Mahinui, e nana aku ai ia Kailua. Oiai laua nei e hele ana, huli ae la o Hiiaka a olelo ae la i ke aikane ia Wahineomao: I uhaele aku auanei kaua ma keia wahi aku la, a i ike-oe i ka pouli o ka La, alaila,- e manao iho oe, he p<v U manu ia. Ua oho ae ka manu o Kawainui, lele ae a paa ka malamalama o ka La. A heaha ke kumu i lele ae ai ia poe manu a nui wale, a pani i ka onohi o ka La, elike me kau i hoike mai la ia'u, e aikane? i ninau mai ai o Wahineomao ike aikane. Eia. E ike mai ana na wahine moo o Kailua nei ia kaua, a e ukiuki ana laua ia'u. Ekupaka ana laua i ka wai, a na ia kupaka ana a laua, e puiwa ai ka manu a lele i ka lewa, me ka manao, aole au e ike aku ana ia laua. Hookahi o keia mau waJbine, no loko ponoi o Kawainui nei, a hookahi no kai o kela ululiala e .ulu mai la. 0 Hau-wa-hine ko uka nei o Kawainui, a o Kahalakea, ko kai wahine. Ina e nana aku oe i kela ulu-: hala, e ike ana oe i ka uliuli | maikai o ka lau o ka Hala, elike no me ka kaua e ike aku noi. Aka, ina e hoi aku keia wal.ine ilaila, oia ka wa epala ai ka I u o ka hala, a ua like me ka I ,u-i pala ke nana aku.- Aohe a i„ua eha. Aole nohoi i emo la hele ana aku a laua nei, o ka malu ana a Wahinmmuo o ka ike ana. Ia wā oia i pane

ae ai: | E! pouli ka la. O ua poe j manu nei paha keia o Kawainui,! au i olelo mai nei, e aikane? 0 ka pane i loaa mai i ua o, Wahineomao mai ke aikane mai, | oia ko Hiiaka oli ana ae i keia kau: Khi' HEU' 85, NA Hl.aka 1 A Kailua i ka malanai, 2 Moe ka lau o ke uki, 3 A puiwa i ka leo oka manu, 4 A he menu, 5 A he mau manu no e— 6 Aohe nae he mami, 7 He mau moo no— I ka lohe ana o ua mau moo nei i keia kau a Hiiaka, o ka wa ia a Hauwahine i olelo aku ai i konit kokoolua; Uā ike mai la o Pliiaka ia kauu. Ke olelo mai nei īa kaua he mau moo. Nolaila, he mea hilahik hoi keia no kaua. E aho, e uhoi kaua a kapa-wai. M.'laiki kaua e noho ai ma na kino kanaka maoli o kaua. E ike mai ana paha ia ia' kaua, aole paha? Ina oin e olelo mai anr, iie mau oioo kaua, alaila, make oia ia kaua. He kpu keia a kahi kaikamahinp hookmo o ka heie ana mai nei mai Ilawiii mai. Luu ilio la ua mau mno nei iloko o ka wai, a hooponopono iho la no ka wehe ana ae i ko laua mau alualu moo, h lawe ae hoi i na kino kanaka maoli o laua. I keia wa a ua mau moo nei e apa ana, hoea aku la o Hiiaka ame Wahineomao i Kapaa, apii aku la a oioina iho la iluna o Ma.hinui. la noho ana a laua malaila, ia wa huli mai la o Hiiaka, a nana mai Ia i kahi o Kaanahau. •Kau mai la ka haili manao aloha iaia no ua kanaka nei, ka mea na/ia ka ai ana i hoonuu ai a haalele. la wa oia i hapai ae ai i keia kau. Kai' iru,/R0 Xa nHAie V Kkia. 1 Kaanahau ka ipo aloha, 2 He mea no na'u i anoi aku ai, 3 Aole hoi e hihi, ua hili au—e, 4 Hili i ka leo o ke akua wahine, 5 E,kapu-o ana i ka lehua o Puna, 6 No Puna ka wahine — 7 No ka la hiki ma Haehae, 8 No Kailua ka makemake,' 9 Ahemaumakemakeīuano, Pau keia kanaenae ana a Hiiaka, ia wa nana aku la ia i ka pali o Olomana, e kapaia nei i keia wa, oia kela pali e ku mai ana ma ka hikina ae o Kaifua, a hu hou ae la no kona aloha no Kaanahau. Aloha ae la ia no kona hele ana mai me ke aikane, a haalele aku la ia Kaanahau, me kahi uku ole a laua i haawi aku ai no ka lokomaikai o Kaanahau, alaila, paeaea ae la ia i keia kan. K.w Lli-r.i; S7, Na Hiiaka Kihk I Ku ae Pakui, . 2 Noho iho Ahiki, 3 Hiki mai neike alohi, 4 Kono i?o i kuu waimaka, 5 li hanini iho no kuu hilahilu, 0 No ka'u uku ole i ko hale,| 7 E uwe au e | 6 hooīiiaiiāo oe, e ka tmkz~' mnka heluhelu, no kela maJ

inoa Pakui ame Ahiki i hoikeia ae la ma nei kau a Hiiaka. O Pakui, oia ka inoa o ka oioi o ua puu riei ma ka huli Wairpanalo, 0 Ahiki, oia hoi ka oioi mawaa 3 o Oiomana, ka oioi ma ka huli ma, Kailua nei. Ma ka hoomaopopo ana ma Ike mele a Hiiaka, me he mea ia, o na inoa kahiko loa oia pali, oia no o Pakui ame Ahiki, aole i īkeia o Olomana. Ua hai mai kekahi kamaaina kahiko o Kailua ika mea kakau, o ka inoa Olomana, noloko mai ia o ka huaolelo "Old man." Mamuli o ka noho ana o kekahi elemakule haole malalo pono iho o ua pali nei i ka wa kahiko, i kapaia ai kela pali holookoa-o ka" "Pali o Olomana. I ka pau ana ae o ka Hiiaka paeaea ana, ia wa o Wahineomoa i ninau aku ai i ke aikane: Nowai nei aloha au ekani-aa ! wale mai nei no? | Pane mai la o Hiiaka: No'j ka hale makamaka a kaua i kipa mai ai ike ahiahi. nei. Ua ai i kaua i ka momona a ka mea | hale a maona, koe aku no ka j nui oka ono, aole nae a kaua wahi uku i panai aku ai iaia. A oia ka'u i olelo ae la, kuu hilahila, aka, he au no nae ko ka manawa, a, nialia o hoea hou mai no au ia nei, a moe nohoi ka ihu o ka puaa hiwa, he pu'e uala hua-moa ka mea eku, pa īho i ka lau o ka naenae, wehe ka lau o ke uki, holu nohoi ke knwelu o Lanihuli, huli haaliiipo ka ua lawe nanea ke ahole o Holokeahole, hoonuu no i ka anae o Leleanae, olu no i ka wai o Waipuhia, naua ana i ka w.ii kau i ka pali. oia wai inakaikūii a ka malihini, wai kamawae ole a ka makeniuke. Oia la, i Inno oe, e ke aikane, oka uku īa o ko ia la hale. Alaila, noho iho Ia o Hiiaka a liuliu, huii hou aku la no ia i kahi o Kaanahau, a oli hou aku !a no. Kau Hei.it 8S Na, Uiuka Kfia. 1 Kuu kane i ke kai hakinu'a o Koolau, 2 Me he kapa kea la" ka ale i ka moana, 3 Ke pao ae la ke kai i na moku manu, 4 Ku ke hu o ke kai i ke kula o Kaaawa, 5 Eia no au la ia nei, 6 Ke auea nei, loiele ia ana e ke aloha, 7 Ke nana aku nei no au i ka opua, 8 Oka hiona nae ka'u ike ole. Ua nana aku la keia a ike aku la i ke kai e haki mai ana ka nalu me ka'ikaika. Oia moe no ia o ka-ika o ka nalu mai Kailua aku a hoea i Kaawa. He kuakea pu wale no ia o ke kai mai luna aku nei a hoea ilalo, a oia ke kumu o kona paeaea ana ae; Kuu kane i ke kai hakinua 0 Koolau, Me he kapa kea la ka ale 1 ka moana, Anoko ia nei ike ana aku nohoi i ke poi a ke kai ī na moku manu, a po mai la hoi a waho ae o Kaawa ika ehu a ke kai, i kanaenae ae ai oia: Ke pao ae la ke kai i na moku manu, Ku ka ehu ake kai i ke kula o Kaaawaa. Ika pau ana o leeia kau a Hiiaka, huli ae la ua wahine poai moku nei mauka nei, ma ka huli e ike mai ai i pali o Nuuanu, a ike mai !a oia i ka uhane o Ulamawao, e noho aku ana iluna o ke kaulu o lea puu e' panaia nei no ma ia inoa i keia I wa, aiaila, oli aku la ia: I Kaii Hm,u 80. Hhaka Kioia. | , "LOipLku ka noho' a Ula- ' mawao.,

2 KLa wah ! ne nana iia Waiauia, 3 E ma-o wale ae ana no, 4 Ikela pali ha-inu kai ole e~ 5 O ke akua pololi la— 6 O kuu la pololi la a maena i ke aloha, 7 E ka wahine i kaulu pali e--8 E uwe kaua. Aolo i pau.