Kuokoa Home Rula, Volume VII, Number 27, 2 Iulai 1909 — Ka Moolelo Hiwahiwa o KAWELO Ka Hiapa'iole a ka Ikaika, ka Mea, Nana i Hoohaahaa ke Oolea o Kauahoa, ka Ui oHanalei; O ka mea Nana ka Laau kaulana o Ku'ikaa a Nana ka Wahine Hoolei Ikoi o Kanewahineikiaoha [ARTICLE]

Ka Moolelo Hiwahiwa o KAWELO

Ka Hiapa'iole a ka Ikaika, ka Mea, Nana i Hoohaahaa ke Oolea o Kauahoa, ka Ui oHanalei;

O ka mea Nana ka Laau kaulana o Ku'ikaa a Nana ka Wahine Hoolei Ikoi o Kanewahineikiaoha

Hooulumahiehie-i-ka-oni-malie-a-, -1-KA-WAI.

MOKUNA Vi. ! Ko Kahkio nohli vnv ma W.wi nu I MU KoNA MAU IVVI l'N V —K \ IKI' ĀNA 0 K.\\S'U.O T N\ IiUKIUAN \ -KA NOHO A KAXB A W 4111VI O -Kawei.o me Kan'i \v.un.\riKi -Jvo Kaweio kdpap\ av.v mk k\ LD \ 0 lfA KANAKA IKAIK\ 0 KaH'IKAPO—KviIALAH4LA K4.lKUAa>a o Kawelo a noi i Kaiiai—A'o 0 KAW ELO I KE r. \L 4 ME Kalon-A--IK\H4IL4iU iUNA IIAK.U A -Ke a'o ana. o Kawelo īīioimw LAWiIA ME MAAKLMKhKE —IKK O f '<A\VELO T KA TILTCU 0 NA 11 \KUA 1 Kau\l—KA ĪOU \NA o UHTMAXAtK\I I E\MAK\n A KAWĪĪO —KA 3t\Kīl A**A 0 Ulll/MAH \rc u Alaakirla o Kawelo la ahiahi i kulu ke po, īa \va toi akn la -fct a loko o kahale, moe iho la>i puka 0 hoku Kauopae, o kona ala ae la no la a keeie waewae hou~ aku la ia ī "Waialae 1 kahi o kana kumu lawaia o Maakuakeke Hoea keia i kahi e kau ann ka t?aa o Jaua, huki mai la ia 1 ka naa a lana 1 loko o Le ka*i, ua m.Tkaaka.u i na mea a pau e pono ai ka bnvaia ana. Alaila, ku īho la īa i knha ond, a hoala aku la īa Maa kuakeke ma ka paha, elike no me kela„liana mua ana "Ala m-n la nohoi o Maakuakeke. 3cle mai la ia a kau iliina o ka waa, a o Kawelo aku nohoi a kau ilun4 oka wan, alaila, holo aku la laua. Ika mapuaa boe mui no a ua kaeaea nei o'Wailua (Kauai) hele ana laua nei mawaho o Puuloa Ika l\ia o ka mapuna hoe a ua maka aa nei, kaalo ana lqua nei mawaho aku o na Keaau Ia nei pane mai o Maakuakeke 1 ka olelo ma'ka pa/ia ana mai la Kawelo, e kahea ana iaia, e kaolii ka holo o ka tvaa, a o ko laua kulana lawaia

ia. Oiai no nae o Maakuakeke e .haano'uno'u ana i kana paha, ua t iamo.hou ilio la no k"a hoe a Kayrelo iloko o ko kai, a ia io ana no hn'e a ka-ina ka hoe, kokoke laua Hei i ka lae o Kaena Ilaila kipu l&ahoea ua Kawelo nei. Alaila ldxili mai la ia a olelo mui la ia MaakuakeUe: " Eie ko kaua kulana lawaia iJaifcai e kaka uhu ai " Pau no nei mau olelo a ua n.oalawa nei o Hanamaulu, o ka iho aku la no ia o na makau ma ka aoaO o ka waa. Aole i kana mai ka a-ai o, ka uhu. Pela nohoi kaMaakuakeke mau inaieau, ke ai ia no ka uhu. Nana aku 1 ua uahi Maakuakeke nei, knili ka akau, koni ka liema; hooiho ka akau, kp iawo la ka henin No ieia apo mau a ka übu i na makau a uawahi Maakuakekenei, ua nānea loa oia i-ka huki i ka u, loa ae la mailoko aku o kona noonoo na haali hoopuwa no Uhumakaikai Ehko iwLoi rae ka inaumaua o ka a: o ka m i "ka makau, pela no ka Kawelo mtwa makau. Oiai laua e nanea loa una 1 ka aapo a ka uhu, o īa ka >\a i ala ai ka makam a ka īkaika launa ole okalakala. ke kai me ke kupikipi-1 kio nui nee maiMa k,i, npe, halii paa mai Ia i ka jh o ka moana. He niea puiwa ia 110 Maakuakeke,a me ka leo,pilia haalulu, .i pilia īnak'au nohoi, olelo mai la oia. ja Kawplo *' Auhea oe e kuu ln.wui,i .iln ~ ifauttti 3. u.!.oi Lduit —Ui 1.01 .1,11-

111 uo ki'.a n au i'a 1 hu.i j,\ k.»ua , ola no ka hale ou o ke .1111, ola nnhiu kn'u li ih> leu kc k uii'k.i 0 kt» kulmi 1» kein kui u».i a M. i tikun.iti > ke m K.n\olo, e nhn lau.i, 110 kinui iiuui in.ni 1.1 k.u ,-111,1 e im, jui ui.ii -ka jnakaiu 1110, uhi m.u k.i nno, i» oolnkn, hnmiii.inui) 1 ke> kai, 0 w na ho.»ilntiii huiko no kn hiWi ana mwo UluiniaL.uk m, kp kupueu o ka-laeo Kaeuu Aolu n.ie he x ae o Kawolo i k<- koi aMaakiiakoko \i 1 no 11 u Kanelo-luimaku.-i nei kt- kupapau l.i 1 ka hooilioilio i knn.i 1110 L t h .1! 1 .'o Ja nohoi iloko on.i n:i hooiii.ui:in ana no l:a moeiihanp 1 lon 1 mim #1 nia Kauai, u pul:i nohoi koui hOHii nuia ana e m.i\e o l'humakaileai uia Ke ko nei ke .111 ia l.ni.i īluna, .» ke onou mm la ka mak.ini 1 ka uai o laua 1 hnpe, aka, hou īiui la uo 0 Keiwt;lo 1 ka lioe ju.i, .1 1.1 hue niia tio, pahiu nu ka bji i o lnua nei īluna o n.i ale nolnkn o ka moana. ,\ia no no ni ik'ui a U'i Kawelo 1101 īloko oko kai 11" kin\y> ana no kaluna o*Kawi'lo n, luu ana iloko oke k.u, .1 ia .IKI ana mai oke aho, īke .»ku l.x o Kawelo ī k.i pii nna ae 0 Lei-i mea »ui ulaul.i ttiai 'oko ae 0 ke leai Ike aku la o Mankuakeke, he uhu ua mea ulaula. nei ana e īke nei, Alaila, manao iho la ia, o Uhumakaikai no ia, ua lou i ka makau a Kawelo. Aole 1 kāna mai ka maka'u ame ke pihoihoi 0 Maakuakeke, aka, 0 Kanelo uuo, aole oia 1 ike la mea he taaka'u a he hopohopo Ua lealea loa iho ia kona n.iau- 1 ka lou ana 0 ua ī'a nei 1 kan:i uuk.iu Hookahi nae niea a Kawelo 1 hopohopo loa ai, oia ka maloeloi; ole oke aha i paa ai kona hoa paio, a ua mamina loa oia no keia papalu wale 0 kana ."lm .1 peia nohoi ka makau

la iho hou ana a ua i'a. nei īiaio, ua paina ae la ]<e aho a Kawelo, a moku aku fa o Dhumakaikai, a nalowale aku La i ku lipolipo u ka moana Alaila, pane oO la o Kawelo īa Maakuakeke Mamina wale lea hoi ka ī'a a kaua i ka nMkiAana -n ke"" »ho. I£i nku no nne ua wa hou e hei ;tī noi i'a ia'u. Nolaila, e uhoi kaua Ua n"le nei Ia I.hmu.i o'u Anlo ī nui ka hou paui īullOl ,111,1 iii.il ,i ],| nil a hoea i Waialae, ua hoe.i ai- 110 ko keiki o Kalaupieki llopu iliu la no o Kawelo «I«a uhu elike no nie eaannin, .kauolla aku la "koja ī ke keiki, ia Kalaumeki, e lalau iho i mau i'a iloko o ka waa Alaila, panp aku la ke'a īa Maakuakuke Apopo no auaiei ī kakalnaka, kii mai no nu t.i oe, ā uliaelu kaua x ka'u lawai'.i, a j>ai jjiJio ou a hoe'a e'a hou i ka lawaia ,t knn.i, o iiwke ole auanoi hoi kuu hoa p.iio, ka ]iBĪi e oui iiei i ka ouoiu o ko'u HMka 0 k.ihi waa nei ]j, o ko maia alahele ia l- Lui mi, a na'uaohoi oe i> ku īnn ī ka Wll , nano A pau na i'aola wiu 1 Ka lawe, kau īho la o Kauelo ama K<ihiun;ekj maluna o ka waa a u[»,i tudj la. J'a« ljna nui i ka nuku n,uliw,ii o Ajiiiakehau h.ipai ka n -aa a kau 1 kaha-maloo, .Uailu, olelo aku la o K,i W elo i ku Ueikī. Kalaumeli. A pm ka kaua. pmu anai nei ihiahi, l j l.ooiuukoukau w i n i.m jj ■ kpjia JJ,ijja r>» n'e

ii nui I lu'ia pn, l oU) kiuni 1 u.i Un' o Kaena tle hana k.i'u 1 | makeiiKike :u e haiia in.tl.ula i nei j jn>, īku k.i 1 )! miik.Uei i:i K'iui.u, no i k.i ni.iVt-o'u m.il-u.i 1 11 €>i iku l.i laua nti a u'ieu 1 k.i I h.ile Haaw nku l.i nohoi o Kawelo ' ī Lh kii w.ilnne ī'a, a pel.i, nohoi | k.\ K.uu.il.un.i ii)ci na Lui'una o | l.iui K.iho.i keia ī k.i aii'uupuu, I īa PuiliL.i'uleiiu.i, i iu i i.i n.in.i. M ihope o k.i p:ui .ui.i o kn KnL'iuu.iki p.umi an.i, hoomak. l uk.iu iho ln ī.i i na koh Luluu j. k\t u» | opeopo inn 0 Kawok hoi, ke kn nei u i k i i ule i kou.i ni.iii .il-un, m.i ni .iku.i LUi.i, n.i .\kuii ninl.omol <■, n.i aku.i o-o iht, tia .lLu.l k.i.i ]a.ui, iu\ nku.i hula, im akna o1 e k:u 111 akua o tik:i. m Lono opn i-k.ui, .i pel.i nku A p.m k.inn iuile mia, 1.1 \\a i.muiwi :in i k.i 1i j u o k.i uile iluna 0 knupi'Lu o k.i liale In w.i p.ine ae Li o K iv 010 Uwuiwi .ina ku leo o Kahi.elokn, k.ukuu īn.i li.iLu nei o'u, o Kawelo, hi 1 mi'.ui ko iuiLM, heah.i k.i olelo' lu' unM 1 i i ]i'ii,i ,10 ko j.t uei tii:in popi".1(1, k uii iieoe ,uia ka ulailul-oo kon i pepeuu . iohe at Li keiu 1 l e p.iheahea aua ihn o kuk.Lhi leo J5 K..uv(lololuuk'.i» Ui i, ninau un i, hoolouo 'ina E ku k.i hpi.iu, e Kawelo l\u ka lieiau i ka ii ak.i o ka i a, ma ka hoo paio, puni ka i'ina, kn oe e K welo i ka nnil. i, 'iKai i (> ko hoian, aia I\c kiii niak.i o K.iena f nei po ii(i ]i i.i L.i liei.ui Apopo a po, a ao, '\ p<>, a puk.i hou ke no, hei ka inohai, ka .ihnia ,i ua hiwiua 1 ka iui, niolia ula, molu ko ī lui iuoku o K mai, nau e Katt<»'oleiur\kua Lawe ka nink ui nui, lawe ka mak.iu iM Xa k i lawai i Li Lawe w, e i ki upena i.i ''uini Hai>i.ui).i ka ahhi, 010010 ka opu, »w o Uhuii-.akaikiu He a nna ka ke ahi ī Oaliu, makawel.i o Kauai nui, moku hoalioa. Haahna Keolew.i, haahaa ilaualei Een aia o.ka Ululena i ka piko o ka nina E holo, eka lawaia, a ku ka hale no ke akua. O Kawelo wale no leeia e lohe nei i keia leo pahea he.i o ke k.uleua.n.i īole ona, a ua mnopopo lun i.in na mea ajiau ī hoikei'i n.ni nm Ua kulike, no īa mau hoolale nna me kana i noonoo inuaai. Aka, o ka mea pihkia nae ī kana noonoo ana īho, oia ke ano oka heiau e kukulu ai Ho kunla paha lie wahi nnu wale no paha, he wai kaua p.iha, ho heiau lonlu pana, lie lieiau poo knnaka maoli pah.i. Fj \va i pae huu mai ni lea leo He oopukai ko kanaka, lie kuula ka heiau 0 ka heiau wiukaua no īa a Kawelo, ku i ka moku

V ko K.i\velo haalele aku lu no īa i kona walu o kui ana ī ka pulo, n ])iik i maj lil 'i Loaa o Kalaunieki Al.ula, keii.i aku (a k,ija ueekeiko e ku laua i ka upena nona kainoa (») ouini. Jii K,t«flo ka hapa/ ana (i ua upi'u i nei a knu i ka waa, O ko liiui noi, liolo.iku I-i no ia EJu.i no ni!i\uin.i hou a Knwolo hoea nna 'iaua noi ī ka Jauo Kuena. k<ele ka u[>en,i <i ]aua n.-i i kula, kau nohoi ka waa ī knha maloo. Alaihi, ku īho la ua, K.iwelo nei a nana akn'la īa luua o k.i pali lke aku la M ī k.i i.uuki m.ii o malanial.uiKi, knhu u ,inn iia ka ui'ik'i īhu v\ i.i, Alaila, huli ae Ia mi poo 11111 1111, .1 kaniailio nKn | a ke kei!.j j,i Kalaunieki " U lioho oo i! kuj,i ka waa o kaua ame ka uptna Epn ae a>j a kfla wahi e a uiai ia ka m īka il u \vaa", alailu, ham .111 i lele no ka muh.u a ke akua Ao'<e i pau