Kuokoa Home Rula, Volume VII, Number 23, 4 June 1909 — Ka Moolelo Hiwahiwa o KAWELO Ka Hiapa'iole a ka Ikaika, ka Mea Nana i Hoohaahaa ke Oolea o Kauahoa, ka Ui oHanalei; [ARTICLE]

Help Learn more about this Article Text

Ka Moolelo Hiwahiwa o KAWELO

Ka Hiapa'iole a ka Ikaika, ka Mea Nana i Hoohaahaa ke Oolea o Kauahoa, ka Ui oHanalei;

MOkU\'A \ I Kl) KAWPI I) N'OHO MA Wukiki >n Ktl\V 3rAU KII'INH -h\ IKF A\V O KM\H(I I N \ K4TKIU*V* — K\ NuHli \ KAM) ' 1\ \IIIM \\\ n I — Ktfl]|[) JIK K\NM\MU\I..IKI\UIU I -K» K\ft']l.rt KUI'M'A A\'* KA. ' nrv O \ \ k\\'\f \ IK UK\ 0 K \IH[ !• \m T —AH\I \ M K\II,HA/,.\.v 0 Kawi:i/\ \ iioi i K\i \i— A'o 0 K v\vi Lo iji]. kaia mi: Kaio>aIKAHMLWU KUM 3IAKIf.Vm.MIW \ \F AO \\ V 0 Ka\VLI (V lIUOIIIAW l\\yai\ mk Maakuaki—lkf o Kai\ ].],() I KA ni.lhU 0 NA \I \ KI A 1 K \1! \J~K A I (lt. V O U]|tlM\KAIK\I IKV',[AKADA KAWHO— KA M\KB AN\ O UIII*M\KVIK\I Ia Iclc ana a ua pohaku nei, 1 ua ku aku la ka lae pohaku a ua poe olohe nei e kuku ana., a maihi pu ia aku la īa wahi o ka pali, a hookahi ke kakaa pu ana mai o ua poe olohe nei me ke a, ka pohaku, ka ame ka laa'laau ilalo o ka paii. Ua hookipa aku la o Eleao la Kawelo ame Kalaumeki ī kona hale, a ua hoaikane iho la nohoi oia me Kaweloleimakua. Mahope iho o ka noho īki ana o Kawelo ma me ua Eleao nei, ua hoomau aku lā ka laua hele ana (Kawelo me Kalaumeki) a hoea i kahi aka wahine e noho ana me na makua, mā Luluku. ( Ua ano molehulehu no nei manawa a laua i hoea aku ai mawaho o ka pa hale. He wa papaia-awa ia no Kalonaikahailaau, nokila, kanaka maaloalo maw.iho o ka liale Ia laua nei i hoea aku ai ma ka puka pa, la wa ī paha aku ai o Kawelo, e kahea ana hoi i ka wahme, la Kanewahineikiaoha, a o ka manao nae o ka I paha, e hoike aku ana una, ua lohe oia i n v olelo apau ī olelo ia ai nona e ka inakuahunowai. Paha 11 N\ Ka\mi,o Ki:ia. ' 1 K Kamu\alnneikiftoha—el 2 Walnna 1 k.i poli n Kawolol(iiiiiftkiifl nci lu—c! o Hooloiioin lea leu, Ln olelo a'u, n ke leane, 4 lluoloi.oin ki 1< o, kii olelo a ka nuku.i, f. llii W.i uiin ka L:i ipnnleeu ī Luluku, (i Aik kn loiio [miii kllJr inn' i l\ .llellU.lWi 11(1, 7 \Wli.. k i i'inkimi i tn Imi o ko uLi, 8 HoniiMll. ll.lllki 1 U 1.11l .. ka Hiuuan, !) H lvi\i c\\ iiliinnikiaolni- o' Kl U.i ('lelo iu.hu rn> m'u in Kttwulo, 11 Ko ok.ln n.i kini p.io, lui iHieii īiei k iin l( !n li lu\ 12 U U kniH' {)..«) -iii-i, iimka "pneo, 1

O KA Miw\ Nana k,\ Laau K\ulan \ (1 Kuik \a, a Nana ka. Wa]iine Hooi n Ikoi ei — Kanewaiīineikiaoih -

HI'OULUMAPIIEHIE-I-KA-ONI-M-M.IP- VM! \-LII.T \-LaNA -I-K\-WAI

, IH K.i k.nn' 11. .il !i 1 1 .i nm j,n. | II Hr .il ī.i ]M , i,. T . - , „ , t | ir> Oi.iani'ii Ua hele aki, 11 kuu \Htha d I Kawelo, a k.h.- ka wdhine 3 o KcinewAhint.Mki.inha, e nuho nna. iloko o ka hale, pela hoi me na makua o ua v .ihine nei arae ka lehulehu o nfi k.maki o ua mau aln nei o Lulnku, a i.n wa olelo aku o Kanew'ahn'uki.u.ha i ka makuakaneEi ae o K. i l(i la' A o na olelo no apau au, e ki;»" makua ī ai īa'u, oia no ia apau a ī\ awelo i heik/; mai la ma ke oh. £ kala n<i -u i aku ai '? i~<\ hi k.inai-.i pepeiao lohe k.i'u k.me, oni ht akua īke a man:. hoi kuiu, oi.i < Kalanikilo. la i a ī eir .a ,n .» K mewahmeikunha <• ku ae a [n>ki .iku īwaho no ke kii .in i ~ku ī ke | kane, ,ika, pane mai k' uukiu- ; kane Na'u e kn aku kuu huroni, oiai na'u ka olelo. O ke ku ae la no ia o ua Kalonaikahaileuu nei a ku aku la ia Kawelo I ka hiu ana o ka makuahunowai me ka hunona, ua noi aku l.i o Kalonaikahailaau īa Kawelo, e kala mai oia laia no kana mau oleln ino apau i hoopuka ai nona l la maikai keia manao o Kal.inaik.ihailaau īa Kawelo. Alaila, komn ,iku Ja lakou nt'j iloko o ka hale la lakou nei nohoi a komo iloko o ka hale, pa ana kahea a kekahi leo mawaho m t u o ka paE Kalonaikahailaau—e' Em nei malihim au mai Kualoa mai Eia la o Kamalama, ke kaik.una o Kaweloleim.ikua huuou.i al i u Kauai a Kalnn.uk.ih.ii- | laau' I Ia wa, huli īho la o K iweln n hom iho ]a i ka'wahine, me ka olelo ana iho: E ku aku oe ī ko kane. Ua hoea mai la mai Kualoa mau A komo mai la o KamaUma me kona poe kanaka o ka hele pu ana mai lloko o ka hale, ua hui aloha īho la na mahh ni me ila kamaaina Mahope īho o ka pau ana o ka ana a K?malama me kona poe kanaka, a jx;la nohoi 0 Kalaumeki, ia Va i kam.ulio ae ai o Kanewahineikiaoha ī ka makuakane, la Kalon.nkahailaau 3 e hoomr)kauk.iuui ī .u na kana hunona, na Kaweln. He mea ole hoi ia nKikemnke o ua kaikam ih ine nei 1 ua ali' na u Konlau Lla liaawi aku la nu 1 ke k.uioha i kona poe kanaka e kalua kekahi mau puaa, a e hana Inukiu Uu' ki'.ihi ni. n puaa. I

1 li iKomanaw,nuu ]ki in.ikon I poK li, c ka hunona, v aln n ua , K.ilonaik.ihailaau jum i y »■>•>.' mai 1 aunmao Kaweln a r-„,\t ma i 1 na wahi puaa me ka mui uala j Apopo hoi m, ra, imkaukau j pono ka makua i ka ai amo tr* | i'ii, oi,u he kimopj ki u huak.u t au, e ke āln, o ka hni a uia mai J nn 4 Luluku-ne; ! Aoho pilikia on, i p r , ne a V u j ai o Kawelo, me kahoomaa ana aku nohoii ke kamaiho ani, o kaln māiu iki ka paha e paa aku ai ka houpo i nei po, e aho ia Oiai hoi na kanaka o Kalonaikahailaau e kaka ana ī ka v/ahie, e hopu ana ho- kekahi poe 0 lakou i na puaa, e hana ana hoi kekahi poe o lakou i na īnni, am hoi, lohe aku la lakou i ka uwiuwi mai o na mamaka me ke kunukunu nia. u kekahi poe kanaka maloko mai o ka ulu hala, ma ka huh maKekele mai. Aohe hoi i huhu mahope īho, hoea mai ana he huakaī nui o na kanaka e auamo ana i na ahuimaia, ua hele a pala ,kai pule. He umi paha 'pqe kanaka me na mamaka umeke i paa ī ka.wa-haa i ke kana.T>au -pan. | Hele mai Li ua hjakai_nei a | ku ma ka puka o ka pa, a ninau mai Ia ke kanaka mamua loa ī na kanaka e hana ana i na-imu a e kaka ana hoi i ka wahie* paha la r.c kahi i noho ai o na kanaka malihini mai Kona mai nei. Hookahi kanaka poo nui me na maka aa, ehke me na maka o Kana i kai ee neij a hookahi uahi kanaka uuku 0 ke kanaka poo nui he aikane u na Eleao. A nana keu mau waiwai a makou i lawe mai la Ke lohe Li o Kanewahineikiaeha i keia mau olelo, a ua kanaka nei, oiai la e noho ana me na kane īloko o ka hale. Ua puka mal la u jwaho, a hele aku la a ma ka puka p.i. īke pono aku la ia i ko kaoo kanaka me na nuinaka maia me n.i umL'ke ī paa ī kokoia a k.iu iluna o na aumaka. l'ane aku la īa i aa poe kanak.i nei: E, wale ka oukou mau mamaka e auamo mai nei ī ko oukou mau a-i "Ae," ī pane mai ai ke kanaka mua, me ka hoomau ana nohoi ī ke kamaiho ana mar "He mau mamaka maia keia me na puhuio mauu uau o kualnwi i hoounaia mai nei l Eleao, na ke kanaka poo nui i hoea iho nei u nei " "Ua pono," wahi a Kanewahmeikiaoha i p'ane aku ai. ''Eia aa kanaka nti a oukou ī olelo mai Ia he poo nui ke noho ne? i ia nei Nolaila, e koma rnai ?u- ! kou ī kauhale nei." I O ke komo mai la no u o ua huakai maniaka nei nui a Eleao mai. Oia kuve nohoi ko ua poe kauwa nei u hoia iloko o ka hale o ka ai-puupuu a Kalonaikahailaau. I ka pau ana o na ukana a iu poe kanuka nei ī ka waīho ī kahi o ka ai-puupuu, īa wa J 1 olelo mai ai kekahi o lakou la j K.mewahmeikiaoha, he make- ] make lakou e ike i ke kanaka j nana ka waiwai o L'kou ī lawe m.u ai O ko lakou ike wale | ' i hui ī kona mau hek> helen.i, I-: mu pilona ole.ia L:ko- l

inaik.u 1 loaa m,n n hkou h i maiku ko nukou manao | ) honpuka ni,u la Aohe hewa "M li k»i ae au īaia," w.ihi ;i ' Ji.arruahincikiaoha 1 pane aku 1 <n *' ka, īaia i aui ae ai e kn 1 ke j kano, r>we mai ana ka ihili i ki- ! papau ma ke alanui mai ka hale mii a hoea 1 ka hale ai-puu puu, a ku ana o Kawelo | c.oao o ka wahine a ninau iho ,lame ka leo oluolu. "Owai : keia poe o ko onkou wahi nei? He keu nri a ka aina kanaka | nui ivule a o Koolau nt!?" j Alaila pnv 1 ae la ka wahine poe nukamaka keja nou. j Na Eleao keia poe i hoouna mai nu e lawe mai i mau ahui niau nau, ame kikahi mau umeke i heie apihai na puh'olo manu. Eiaka ua halawaimai neiolua me ua kanaka lele pali net o Kooj lau nei Oko lakou nei make ; make oka īke īa oe. Ua maalahi loa hoi, ua hiki mai la no ! oe imua o lakou." j 0 ko Kawelo pane no j ia īmua o uajpce kanaka nei: "Aloha Oukou ēa'" "a lulu hma pakahi_aku la oia me ua pee kanaka nei he iwakaiua ka nui Ninau aku la keia no Elleao, hoike mai la no hoi ua poe kanaka, no īa i ka auwa na ma na kuahiwi." Ahila ole i lo hou aku la o KaWelo. "i hoi aku oukou a hui aku oi kou me ua hoaloha Ia o'u, e h.n oku oukou laia, ua ola au ka ai uwahi ole oka ama, Ea he keu hoi kahi mea ono, a o ka oukou i lawe mai nei, he maia a he manu hakui." 1 ka hoi ana mai o ua poe kanaka nei, ia wa i pane mai ai 0 Kawelo ika wahine: "E, hoi oe i kou hale, a ehoonuu'aku au i ka ono a kuu aikane 1 hoounamai 1 nei Aia a pau ka'u ai ana, a alaila, kahea aku au ja oe. Aka, e hele aku oe cu.hai aku i ka ma kuakane o kaua, ua oki ka luhi o leeia ahiahi, E waiho na mea apau a ka la apopo, alai la, hana, E kahea pu aku oe i 1 kahi keiki a kaua ī Kalaumeki e hele mai e kokua i ka ai-puu-puu." Mamua o ka haalele ana iho u Kanewahmeikiaoha i ke kane 3 kamaiho aku la oia i ka ai-puu puu a ka makuakane, "I kauoha aku auanei ke alii nei i kana mea e makemake ai, ea, e hooko mai no oe ī kana olelo me ka maikai " Olelo aku Ia o Kawelo i ua ai-puupuu rei, "E lawe mai oe-ium, mai:_ahui maia ame un.i nuiu umeke o ka hakui manu " Lawe nai la ua arpuupuu nei ī keia mau mea apau a Kawelo i kauoha aku ai 0 ka nui o na ahui maia apau a nr. , kaiiuka o E!rao ī lav,c eiai ai, jhe kanaono A oka nui ona | īpukai manu i hikuna he kana,ha. Ika hoea ana ana mai o Kalaiimeki, ua lilo mai la laia ka hooponopono o ka ai ana a ka makuakane. Ua ai aku Ia o Kawelo i na ahui maia ame na hakui manu apau, a o ka maona uu .i n i'a maka aa rei. Aolo i pa u