Kuokoa Home Rula, Volume VII, Number 18, 30 ʻApelila 1909 — Ka Moolelo Hiwahiwa o KAWELO Ka Hiapa'iole a ka Ikaika, ka Mea Nana i Hoohaahaa ke Oolea o Kauahoa, ka Ui oHanalei; o ka Mea Nana ka Laau Kaulana o Kuikaa, a Nana ka Wahine Hoolei Ikoi o Kanewahineikiaoha [ARTICLE]

Ka Moolelo Hiwahiwa o KAWELO

Ka Hiapa'iole a ka Ikaika, ka Mea Nana i Hoohaahaa ke Oolea o Kauahoa, ka Ui oHanalei;

o ka Mea Nana ka Laau Kaulana o Kuikaa, a Nana ka Wahine Hoolei Ikoi o Kanewahineikiaoha

Mii|.ll,\ \ V Ku ■i ii Miiiii \\\ M\ Kn iiK"H Ki K.i i*\i\n\ii\ n lIiW \ Iwillll laihl —K \ lIHI \NI V, K\mmvv\ i Ki\iiu—K\ iiiiiu VM \ K lttl ln 1131 E 11J'I 111 t\ Ki \'o \M \ K \ »' l'l 1 H\ 111 1 Kl KV«I' M ii K\«uu u () • n>i mi-K--irnuv\i \ wit Iv wtin \it. t\\N1 IM\\ MIIM 'f,ll . u l'l 0 S\ ii* ipinm ii I pjt kii—K\ iiu\i> [ V* \«i K \wiii, mi Kam - \«,U \, £ «IK.W \IIIVir \ x'IOK4IK \- ĪIAII \\[. Qu lmiki; ui ii la nu nae o Kavre lo i ka H] o )r,i uit apuakpa o Luhiku, mA l-.i ulelu ann'ku' "Anhm <■>»■, r ki» .īluwHliine, n.'ni it «'i t.mf a wahine jf J.j k,ma inMuuli ii 1.im.1 luu ani ilm la « kiu.i Iki* .iu i.i ni', a iki ui.\i U nohm i» i i'u Ke mai li oi ī ku'u uian kni.i rie niii l-Piino, h« ai na ni'ik.\ A inii tu.i k<m n>a- , tnu .in i, lu' m.in mea i:i i kujiono ule 1 kmi īn ikem.ikp no'u no, n ka ! va ui.nkai n<> 1:<-ia ou pki •ilii, liniKi' iii.il i t>tiu niAnao im Ku oi.no, ,ij unoim .iLu .innnn kmei i lioei | mai kn l.i o k.t mainn amn k.i Im ' hu, p.i hpn.i hoi ko'n m.m pp|u ino i kou lim», pkp alu Okaw .\ pf>no no >riA, ni.itr,.c\var i«>no ne kaua ī ua huuahema aiiau. I/ih ī nu j»uu aine n:i keo n mouiolo pono. Noliul.i, i huu nu'u, e ki aln " Aliiln pani' mai t.i « Kahuwaluni'ikiiioha mn. ka ulbJo ana uiui ' >. "Da lilo oi' n.i'n, fc~līlo hm au unu, loh m.iUo n kahi o kaun, ka ine.i ti.iua v hoiiknnnu]» ia knun Mnko nu, Ihiuii ne n knnwali' e ke nlu i> Knnni, um a'u nkii Muki> hoi of, k.inHuh' noliui nli Ai hm nku nn mm, i ke ,ihi, i<ou ka )»ako o m.iuiua, unuu no kou inoe |iuu. Un kumniui'n nu i:i niep he jmo um, «. lu' in.iu uinka nmiui no l.'ii. Ki ai' iio miuinoi ni' im la, na mnka niiuui innhahn o Kana, a pek nnlmi knnu pno A hi> īnau makn aloha in nu ko K ool.iu nei ioau kim A in,\ lioi, lio kau.\lua īnnoll kou, e U* iilu nu fea luki 010 paha īa'u Le hoolana aku i kou uiakomnke apan, nlailn, c uo <w r koalu, i> luii :iku uu 1 kauw.i nan lim', vko jht in.iHiiin, n, «i\ran o ke k.Lim.l ni.il.tlo nku uti !£ .ilio i.i walu uolii'ii.i lii)ii|itli \wili', u kuii ikn inau aku n*> i.i ih', maon» no Luu lii inak» pniiiiiiiiii ni ul<* ]fi ko jlii, uiai iiiuili' iii.il ih' i l u i u, k iiii /n.iki ninki' lioi " O kfl 1 llm I I ki lIKi 11111 II nn limpillll (iMli 1 k.llllill\lLlll,lk|tl i iij,it\.ii'n,i o Kh\m ln .iiiii' K.inewihimiki.mhu .< }n> <i Ji k.i uii ii).i ].i laiiu i l.nin .t ī n.ih no Mahn|«.' iho, hanli'li' o K.uu-l,) iti.i i.v Kiiiuhilip n iii'e l.ikou a hnninu'in i W-iuu ma'v U' nnu la ku l.ikon noho-an i li.uilpK' hikmi iii wahi, n iil'u lnkou » lnki i ku hii> ii t'jk ip'iu.mai laiia ui n. i hiHuuahn i M.n u ilii.i lu I nohoi ka nohu an \ U-ii'a. hjnlclt>

HO<IL'[I'M\HII.IUI£-I-KV-ONI-M\IIC \-LILIA -I-K\-WAĪ

II 11.111l ll<>( . 1 \VI I 'lu ( ni'lin m i ii R| i.ikn.il i Lm [ H ilii. 1., ii Miiliukili. Aknlu ro laui a 1 lul.iH.ii ]ji imika » lie maka Ta inihn uiii i> Lawi lo mt> M wikn,iii.i hajwi iiMi l,i ta liwain i n ni nei .i Kailnknpu i ka li.ma ! vuiw u, i'ia ka i»iliana lawoia I I ko K.iftflolo)n» aiia i nei man i oU'ln a M.uku.ik> ke, ua ike īho la ' | 1.1 oin ka oili.uu v make ai k i hoa ] ! I'aio aiid ī aukeiiuke ai e miki-, | m i ho\ o Uhimmkn'kai, I ji.ine .ikn ]<i oia īa Maak v ik. kiKe .-e nei jii <• a'n kaiu i.i u il k.i L«v.iu K< »!.«• ,ika ]a na, hi' ! hana «oiwni 10 la Akn, ali.i nnt! j au i ī'n ia hana, aia a pau knu j a'o ana ī ke Lai l.uiii A'olaila, i j mn iu .il u aa u ot>, owu U k.i'u kniii» i' an ai īa lnuu' ' l'i'ie iiiai la o Maiieiukpkii | llookahi no au kui»ju o j'o ai' no ia īke, oi.i o Knhm.uk ihaila.au o Koo'. u nr> nei. l.i m.ikuak.in<> 0 KantWAhni«'ikiaoh.\ elua ii.u- keia mau k.m tk.i" uiakank.ili a akiimai lo:i i keJa haoa, he kaa laau Oia [Kalonaikahailaau] a o knn.i lu.i, ei .īkn nei i K.ui.ii o ouk»u a 0 kona moa n Kahnka-loa Us ]iaya lealea iiinoiuue no .keia ii.au kanaka ī kahi tnp kekalu, aohu mi'H ii l.ina i lanal.ila A ua lolie tnai noi hni au i na knnaka ī iit> nei tnc 00, ua lioaomai noi oo bvp ku kaikam&h'iio a Ealo* naikaluilaan, nolnihi, 1.1 iionn Joa iho la nolioi e n'o tn.ii ma i knn.i mau liauna Innn, o ka īko no ia ku •■>[' ī kn moku o Enun I.i ].i no iioiku nku In o Knm>lo 1 kt>na m.i»no nuua o k'ina uiau liou hul.i o kn holo ana ao i ke kaapuni ma "Waialua, na Koolau a liooa ī TVaialao, ua hookuu ka hul.i a lakwu, a e lioi Lela nnio kuia o lakou no ki> lakoii uiau wahi iho ma Wmniuu £ lawe lakou ī n(i waiw u hnikupa ii]uii i loaa mai in laknu uu 1.1 huakai muka hihi, no Inkou ū 4olt hookuhi w.ihi li*ai n Ka'nMo lawo ai- .ii nona. Kol.ulu, oliku iiiv i.a oli'lo a Eawulo ī hoikt> akn ui im'ia o kona poo lnm hula, ]ala. nu laknu ī liooko aku ai li.i lu» ki'l.i .uiilkim uii' kn luawi i ki niiwu 0 Kukolu lini, ii.i īmhii il i oii nie tLi.il uaKvkc iii \ W.»u'.u A m.vliopu kan o K iwili uiiluna o k.\ n.ia a kn i nn kii|i»n.i ilalo o Waiunni' ma k.i huli u.u n Liliur, elike me ka iiip.i i ik<- n na ui a" noi Hoi mai la nu kii(iuna a imlio |iu iho la mi' Kanelo mauk* ae o W.ukiki kai lfi na m,.kamak.i heluh«hi, mii ki'ia i.'ihi o ka knkou moohlo ihuli auni I iknu ,i hu(ub»Jn ma fca Ui'ikniiii ioii«. (i kiii iim>l»lit i ko Kani'Ki'imiiii ilia i b ,i u !ki kai me l.iii).i niMi h iii i \<ilnilni« hooiaal;a (iiui k.,k iii ui.i ka iiiokuna oono, ī

\a \i K«» • , ,t 4. *'l I 'N' 'HI I il X 11» .r«n i.i i % . ,j,, -K l l i ■ < i i < i i «i • ii —K \«11 . , h . . v iu i / i<i,n \ KUII i ].•)■!( im p. " » ii M i •• ii v ii ,ii a ii Kimi ..w-i -ki < m .1 r »v i tIJ i »- »N\OK»VI i.. » n.ii i K M *i—A'i> " I «>" i ■ i i »i * ii K\i"\ ' II »11 < l 1 . v\ ■ . v| , ».*< t , Kl \ t' ' 4 1 | AHilii I K\ i,||| i , v I I>Ml< .1 M \ l.| iKI I - II I II | lv \WI lil I h\ | |l,| n || M . M , II l' lv\ 1 nl 1 , \ II 1 T|ll \ī V- , Hllll UVMAMI \ U\<Vl|<l— K' M \l.l \ i i. ('lil | \| \[|. u I k i ihi|ju iii i .1 ; m< ld iiii' n.i I upuua iii t \\ nhki. u i iki ilio la u I\.u\»*l.i i iii (. il.muii i liuln b)U.I Di.ll .11 , (l.il)!! „,j o L.iwilolu'i i.i-. K iw< li.l mlnilii | M.i i lK.ilu iu.hi t ,i K hm , o ha ukuli'l,l ii K mi'ln lu o'-lni.i, | UO k«< .il« d rt iid Lu]illll.t ii laknll | e nolm ina i M'ului pj{. iwelo, nol,iilj i h Jo rimi ,i !d«j tn< Kjwjlo a jijc iui \\ uiiiiki A 1 kci4 lijt .i».i o ha.ni lo ii).! i Waikiki i ike <11 o Kaneln i n 11. ikn .nu a noho īlm I,i tio> l,il oa i' iila. 0 k.ilii.( K.u\i;lu m.< t i i»ho ii mn Wiihki ln >\ahi l i.ma]« Im dL ia m.i uk.i n \VjiLiki ,iekai. A o k.i li in i u ii i i»ini inii ni i u k .i nn' o .i'iu, ij iulii, o k.i iujhiai Buol jln iii. 1.l ai.,11 inakulii jku ai ī Lh liu iiU3 'i 1 i Iji ii i oli,, o k.i y.»i ii" '*• i kc lnil.pu i. |7' intu , la tvi k.iua t i'mli.n.a lim ,ikw ji, 0 ka p'iu iiii ji i k.i ]iiiL]iu(*a k.inu na huli () leekilii ]un,i pun.ihele I«u ki i.i u Kavtvh> Kp k.nn ka luna kn ikaln, ni.i ua |ioii ii iu nei iloko <> kj loi knln 1 h.ina .ii. i kalukiili' 1 x l n , hm ia 1 knulnle nn k» huoinln nn.i i kn loa o ka inuuia In iiinii L ,i h'.nulu l noho .ma ī W.iikil<i| u.i knul.ina ao lu kon.i ikiiKi» ka milnai mu kela t»p.i a keiu pi.i M k.t uti.t, mai M.t iiin- ; lua a .Mimn.ilu.i >nl:i nni ht>nn- i liL'iwi o Lan.i jij .ii)]e k.ina mau | men nln. ohki >no ke 10, k.i m.n.i I nwe k.\, neil',l, i kimu .n, ua lilo oiu ' ī ]iiiuk.ilalnl.i iiu k.i ]i.-u nt'(e ui a piliki.i liui Oii kd īhn.i i< luaa ai k.i ,ii, • ]i.iu .m k.i o,ni k» pela lioi k.i i-iai i .iuir Ijl uala Ua ulu nu ka m, a »o, a ii nl..i oli' 11.1 īm-a lilkalo linko i) kau-]m(ia-I<u l'.i ulu ke ko, a Imu īh'o nln huu 0 kj «;»].» hni ki'i.i, ii.\ hi h> n >h poka hu A liuko (lI,L 111.11l ].l 11 K.I«l]o l! nuliu aii.i n..i W. ikiki, hoio paa īho la uu uiu £jhl'l\ ahniL'ikinolu, ko kailumahiui' h»i u K,\luuaikalinil.ian, iliLi-iut ī.i ī hmkiu ju m<i iiu ka uiokuii.i 1 h.il i 0 Ui'k.iln hw.\ ainl.i \a Ka\u4o ilnko o iii<i n..fu 11 \n i e imliu m,\lnni i)i>i ni» W.ul.ili, u<.(iL» ona Ik*lc i 1.-'ili.ik li i iki .ii ī n ī loih'a e mal.uu.u.i iki i f m k inaL.i A 1 kl'k,.hl 1.1 .lll.t L Iliahlll .111.1, loI)L .iku lin i ki |»li i iim i o k.n u kalnkai l'«.i 1.1 ImI»' i h.itli|i' *al«\ 'MM' lu»u iin \ iii il-1. \\ ile Ii min.m i ) lnili ul ii ... i [Kj,- j wl'1l»J .i iiiui'i i 1 :» l.i i r..ilji(iuiu. j !>m juh. o k.n e utia ujai uoi *' 1 iu.ii Ij na 1 ujiu'm JIo un j hoi p.ilu I;eh a na kaiul. i uu na kaivj.i,\n.' ou l'a lieh uk'i !.i i k.t heeualui apiu k.i iuvnilu iii.i. I.<m 1 nui I.i ii. uiukoiimku ibo 1j nn» i.i L»iiuk i ikaika n K.ii'n-' k.\yu i KAi'lnlnn ī a ] ];,i ] m.i ' .ir..i " fc»"' i'i' <• 1.ui.1, un. k ,ii l.i 1

■i. k.iiiiiK.i \ nol.uln, ki'l,l j»ihf 1 m«■ l'ihe h 1 lia iiwa I kn K IHl'lii )<>}» ,IP,U |,I>U roJU , "'''l<| (' kona niao wahi kupuna, .ii'l'' ī k.ina mai ka olioh am« ka ; h .ih.\ o n anao e iho e ike i ka inoLoiimkn iina a knna mau 1 iikn iii*ia ine ki il:nik.a ij ;Kiilhlji,u Anoia ]nh.i makeiii i!■ f nii.i, li<viki' .iku la (iii i kona m.'iia<t i kana w.il,ine r m Kaneu «liin»-il imiha, iui h«ii, ua makeīuake on i' īlin e nan i ī ka niokoiimko anj i kenn mnu kaiku&a'na, l i ai maikai mai no ka w&hme im ka o eluana niai hoi ! I hnea op i kai, ea. a i kulia kon ' liiiokinaLii<aia uaai e mnkm-oko ! ■" >!"• kn makou nei i īkaiki n.ai milio oe & ae aku 0 ! k.uiaka, aoh> lu» okona. ikv | īka a puni ka moku o Oahu nei I Iko Eawelo kamailio ana aku 1 hm i ua kupuoa, ua hoole ma.l la ' laua aole pono oia ke iho ī Lal'i-1-ii Nolaila, haole wale iho .a | keu manao o -ua » Eawelo | > oho hou akn la nn ia a haia I kaln mau la. lohe hou no ia i ka piii'* uva o kai, a o kona ku ae la n«i la,;i-e ka ui ole aoa aku i ka w.ihiue ame ua kupuna. a iho aku la a Liki i kahakai. ma kahi boi e piapn ana ua kanaka, e makaikai ana hoi ī ka heenalu ana a K&nduliva me Kawelolanhuki, me ka li-hiile'i.i i. na kan.iki i ti nal« 0 Kj]eljuanthp T'j liln ko ia nei hiki an.i aku • k 'liikai i mea na ka lehulehu o ni h.Lnaka e pahaohao loa ai no ki nm launa ole mai o ko ia nei I*hj, ame kt aa hm o knna mau īnal.a - 1!' Owni hoi nei knnaka poo nui 1 makii aa i hnpa mai la' Eia nae, lie nuuni na maka, lie oluolu nnn ka nana ana. A ln keia i .kaha one, ike <iku ■ 'a ki in ī kekahi wahi kanaka e ' {ina nna ī kana papa, a e mea aua I e au i ka heenalu, o ko ia nei no | n< >• aku li no ia ī ua nahi kanaka nei Auhi\\ op, e ke kama ma, he malihim keia lu i nei walu. a no ka niAkemake hui i ka heenalu, hnea tnai la uei malihim ia uei. Aoe hoi e mea īa'u ko leaaa papa? Iluh mai la ua wahi kanaka nei a nu,au mai la Kcl> oe i ki.u papa, heaha k,i hoi>e? Ue makemaka hoi au e hakoko ū e uiokomoko me ke kanaka ikaika o oukuu nei ī kaulana ae nei \ ki» ooloa ame ka ikaiki nohoi Han.i ao nei hoi au, au ka a pa nalu nalu mna, alaila, luki ke aa 'aku i' niiikouioka l'U a e hakuko pu hoi ine ua k.maka la L l i m iKepOiu) ka papa n ne, «alu a kalu kanaka i pano m.if&i, | imii.ainca, l,c aa iiiokomoka ke J 1 i.,?ni n V»u papi 13i.i m» kn | ]~![. I Lalaa aku la Kaneln īua j pipa ni,a h«le aku la u iluko' o ' |ktk u, eua kaLi LiXi ke liele (n 1 j )k1 < „n u i<ei a hiki ī ka aneane , aua e !<-mi līo u hti Kino, ia vj { pui.duaku.n H'jov.ihi n» ia 1 l'»'i i.-a a ko la u>.i akau k» ī kji. ' im.j halula uo ka Ivheia ? u 1 una u.akaikat o uka nei i U 'inikt.luokel.ai 'l'inu II .> ho ae 11 na Ai nn .. i-|ii'»-t' \'i la kt< ai aui }, ī l;c kai' K i>iii an i h.>i kela j.tL i** \ ni..nn' (Aole i pao.)