Kuokoa Home Rula, Volume VII, Number 12, 19 March 1909 — Ka Moolelo Hiwahiwa o KAWELO Ka Hiapa'iole a ka Ikaika, ka Mea Nana Hoohaahaa ke Oolea o Kauahoa, ka Ui o Hanalei. o ka Mea Nana ka Laau Kaulana o Kuikaa a Nana ka Wahine Hoolei Ikoi o Kanewahineikiaoha [ARTICLE]

Ka Moolelo Hiwahiwa o KAWELO

Ka Hiapa'iole a ka Ikaika, ka Mea Nana Hoohaahaa ke Oolea o Kauahoa, ka Ui o Hanalei.

o ka Mea Nana ka Laau Kaulana o Kuikaa a Nana ka Wahine Hoolei Ikoi o Kanewahineikiaoha

II(x >i: v' V\i 11 J-,I 11 !• -i-J:A-C)N I-M , uF:- .-PI .A-I' I I lA-L »N \

M«>ivt'N\ IV K H I i) Ku K\«ll'| 11I\M I \ I'lil'M Mi VIK il Im\ I'IKM MI M M. r\l I K| . If \ I A\\ M\ MI * I\MIIIK\Pn \-f\l 11111l \T\ — riA\i i i h w K\im'\in \ i K\\\r--1(1 I\ K\d\l \ II ()\»l K \ MN\ — na'im . t k'\r.vt I 1111 0 1\ \.M 1 ■ • M\l K >" \ l M M 11111.l II K\\\ilii VI N \ \\"viii I\i n \ v O\JII' (M i) —KII KMI I 11> moiii i 10 Ml A 11 I \ N.ilh» V\ \ 1 \ C)Mll .A o ka w.i ~i i Um Ah ,u ua poi' k.mnkii nei ī kn lnkou n.i.i, nui hoi a Kawelo e .i]ia w\U uua n» i kaniiho»' Miumi'i iki īho nne o ki* ka-i ima «i n.i lim i ».t k ui ik.i le.ima.iui.i o W.u.mn, ni nm.iii aku Li n Knwoln i ujl ]>i>e k ui.ika ni-i "0 ke aw.i im nno ]>alwi keln, o keln muhn'iii e liiini iinu mai la? 1 Af mai 1} u.i poe k\n.ika nei, a o ko hikmi liot- nkn lu nn ii nio ka ik.»iki nui hiiiia nlo 0 n«'i walu a K.iw«lo ī lulinai ai mp k«i:i w.u L.im.i nna o W,n iinae, aia uo u m.i U.i linl' lukm.i īki at' o Miiuii i I a o ka nuku muliwai i ua K iweln mi ī ninan akn .u i n.* k.an.ika o ki wna kainaain.l, iua nn n mainpi iki mai o ka halo lioolnln knu-ahi 0 Waianao 0 kei.i k.i mulinai o Waianao ī k.ij>aia o Muliwaiolona. A ua, oleloia iiolio; inaw.Um oia walu i u\ake ri o KuhnUipne, kviki a Kpopuhniulu, ī ko au i nolio slm iu o Kaliahiin.i im 'Ulau uei Oi.u na k im.i.ini.i o Wnianne o noko aui ine kn 1 ikon .U.ukii a]nui 1 ka Ikm* i ko l.ikon .i lw< Imln maoli (inhoi ī.i o il-n.i mn nni c kn iik* [hm' a pela nnhoi o K.nn.ilihiill ii),i īa w.l ī kiu, i)io m o Kawulo i lea lioe ana ilnlo olok.u, U luie iin.i iio, ime .iiiii kn īluli o lalookokai, i'nlin .uii l'i li i'i ana akiL iialu oiiiho]ic, ,i ehko iiia ka hnopalu.'iia nna o kek.ihi poliaku a-Ia iluiiiiokn li\\:u, k.i li-k- knl 010 mi> lip puliiku I.i ī k.i īh k.u, |ifl:i ka liolo ]iakik.i o i«-j, ivn.i o K.imi'lo tna a kon.<> *n i i k i nul*u >> Muliwaioleni, a, -īi'i nn ka w.n o na kainauin.-i ki* holo m.ii li nnilm].p I:i p.U' <ina no o k.i u.ia o K lwolo in.i ī uka, ua kik«jo lo,i ,ip t,i k.i La iluna Ku:icla l.ileou ti"i «• ni.ikauknu nui nun «' lil» uku ī uka, kii ,uia nei mau k.m.ika mmui ilua Nm.Ui in.n la ki'kniu ka».\k.i in lnk'iu mi ' M n lil'u īu.ii he wna?" l'.mo aku U o K.iwi-Io mii k.i īu.iikm M'u KiuAii mai? Kuu.u o lion { I'iun* no n Kawolu Kiuiai n Wuilua A, auhoa on, anie ki-I.i w.ilu koiki uku niiKi na wnlu nk'uiiikuh', noleep.u' ko Kali.ii iti W.ii.in.u» nii, «i.i n hina n% niu n l'o-km "Auhoa in niiii uui o f'o ka'i'" i ninnu akn ni c> Knwi-lu i ui nnin kanaka iili l'uui' nnu 11 tio hnia a ī ilun

i> iii n i ti.il ui i i v i ,ika l.i imiii J '> oii ii i t ni.tii ki uii nm ],i • | ' II( k( '1 U i nlu.i , m i kiliiill iui| j ll.fl >1,1 1.1l 11.. t I ,1,, , Y [ lim k.i iuu i Li ii> i īli.n i n 1 i liu.i m ik.iin iiualii' Ji!>i k i olu.i »• hinki'iki rii.il nd m'u, iiii> k(iu w.ilu (loLn amp n.' n.ihi Uj 'Uiin i) :uau.t," w.iin v Ka > ( .| n i jmih. aku •11, mi' 1..i HIII.IU ':i .il\u i n,i in.lll k.uuka iii-i "l'e? pa ko .vno e kul.u ai .ui 1 k.i oi i:i in'iu iiiu l'uk.ihi ji.«h,i, e pi _lu<t j>.th i ' p .uie m.u l.i k- * ,iml t i,„. U' ano hoiji<p 11, |.(u k.i ue d kr K'an.n h'iakoi u>»i uale ī-a o«* Hale nk» uiaua oleio kikonh i,i ann, c pulu.i 11 m ui» oo O w ,u kou ineu, e nei |»m> mu heu ok' u K.iuai/ Ueonana n« k,t K.melo mai loko ao o ka waa, he lnlulu ana o kon i mau keehini n'awa" i kdha on«, poha ana kuleahi uma īkaika l.iuu.i ol« a i\i'ia aku la ke kanaka W.ii.uuu n.i'ia ka olelo kuamaanui poo uui īa Ka»vpl», e om kaaiuni an i īlum o ke one lte ka ka ;ini o kona inau wa.wae I ka ike nna hoi o ka lna o im k.inaka īkaika o Waianue i keia make o kona kokoolua, pane mai la oia u Kawelo He powa iuaoll ka lioi kau h.ina ī kela. kinaka o mau.i Kai no paha, he ku he aln a he alo, alaila, h .in.iL pono 1« īk.nka Ei.i ka me ka iii.ik.iukii.u ole n krknhi noao, o kou lelo in.ii nei no ia AuIkm' no, mc 'l'ii niAi hp o h.ina ai i ke Kauai 1 kein \Cii"iioi, u-i» i» lm nini la k.ilia ono i im l.imakii līele iu n luiumi nn kan.ika mo lie hook«- ana ii(i le.i puii ainaoni.i i lea tn 11: :i h» i' l:a wn i:u pao mai ai k/i wiuio nn kuiiaki' i lialnMM (iu ai uir Ka \\olfi iua L< k'ii ii ,i k.i lmli lnl ina oManii i Lnlnl ilu, .i nn k i pne < ut wnn i lunke :ir imiu i> 11a 1 ii>iikfi, I ho |i(«* Knii.ii koia i j» e mni li | 1 Ikii A.inaao no V:i hii.il-.'lL' nna aku noi iii Kiui.u aoli' i pul i ko la ( koiuo ,\na i W.iKniap hh i A niiii i'.in miii n< ī lunkou ī l;it eh.i i imj kanal a ī ko n -il nu olelo huii(i(>h.ila .111.1 il u nei i»ui, t> liooh .Ul.il.kti *J| 11.. n L.nia m.IU oli'ln ī h"ik n mai ,u i,i ini.knu, 1 ko kiini .in.i i>Ku un'.ij uuliM j Ki u.u, aulii' 111 >i) nuhiki ttt k.i i.i i ka īlikiu lumaina i Wauinae nui, v.tlu a kikuLio l.ikou i ho:>m.iu m.u ai ī 1.0 Limaiho una A i.i ike nuk.i tnai iiii hoi makou ī Li ika-ikii o ii"i ī ku huo Ui.u tia ka-»v.i Joa k.t mnkuu WUlll i> kl ll('0 tl.ll ll lllttf IKI ī ko iual.uu »».i.i i ki' .i hoi aii.i ui.ii ':i, a. iuv uaauiao loa ki \\ii o Li-I.i p< e . 1 lieipo Mo heah.i l.i īa. lniio i'iia no a uuikoii 1 I i i i nlii lu o ke l.iu, īhum t< kn ,»lc, i .uii ,m .ko iii.i'.ou lnuu i *li*ijii*, īnaal.i .nii k.i wau o

I n.i ]ni' K uiai im nn lir nu'a ).i c I i>.ikik«i .inn ihin i i. K. V lt Aolf ! nohoi 1 k.\na m.n n ka h.ilo Iluoj luhi n<- >.\ pip in.i in.i] ii knmi) i /lekn o k i nuku o Muhw.uo]i'n.i | nu A na innkou . •>!< ]<> Di.li i..m <■ K.,li kona ihi I , L i h.«.i ni.li i k« .ipa'a nii, ;»[uiki, lir.i ,ii. kon i il ail 'i i n i ] ?llna i lt 1 'i k ikoii <\ l.i' i!|„i ], t „„ , I 1 U u,i ii- d .. ka i'*jil t o | K,u.,. "AJi i hm, 1 p.uie m u .ii k.-kahi . J...n,ik.i. lu- ,tkii nMi lmi_kcjd_ ik.uk i o kul.<.ii, uj 1. i. kimopo ru.u ik> ii i K.iii u iifi (u iluiin „ < 'mi U'i ī ]ifc n u.ik< ii'ii ann i k«* k.imailio k.i iiun.iw.ii lio.i li.)iioj.ono .u.,1 k.i h.»,i luljlc.l ,i niokomoko o nu iho, .-.m nohoi o K j v n ni,u nmu «> u.i ti< i o k.i in.xkaiu 0 1 m niu .. W.iwnae, īne U lnilili I»oikj o kon.i ni.iu onoln i|j,ikii m.ihina o na kinmka n^i 0 n< i kan ika d Lpleaii'i kona iiku, a, o kai'kud:ina ia o Puea 1 o|ii k.ipalili !ii kona pnuku kmo, mc hc kap.i'ili ».iia na ka ir.niiiii h'»u ihina e ka jw>hakn Li manau i i pme akn ,n u.i kan.ik.i nei u Kawelo ''O-ia kiolau ui.ii kau ih.i i iuea oluolokaa īa aku e ka pulu niu o W.uaiider 1 lawa no apau na huaolelo a ua kanaka nti i k& luai ī waho, hs poha aua ka mea ī loheia e na kanaka e muia ana malaila, he kakaa ia o ua kanaka nei lluna o ko one a waihn ani īlnko o ke feai A i nei iva i «lu ne af ka manao lele poi'pu a na kanāka o Wai-' anae maluna o Kawelo Eia n.ie. ua hooki koke īa keu pioo, Ima-' muh o ka hooho ana ao o kekahi poe no ka īkeia ana aku o ke kahuna a ke alu a Kailukapu-a-Ka-kuhihewa e liolo mai ana me Jtekahi waln ouo puaa Inwa makona hma , llooka.nv.ilp ae la na kauaka m lakou iho, e Imukowa ana i.i wntna ī loa.x ho al.i m.il!ielae no ke kaliun.i .īln p hi'le niai ai u nana i kn wnn m.ililiuu, a maha i» kaui.ha mni ana la īn lakou p hnjm ī k«kaiuk.i Kauai ]ioo nui .v ni.ika aa nnna ī mokomoku a uha ku l.ikou niau kaiuka ik.uki Aka, o ka nu-a kii]i.in.ih.i im. a hlkou 1 il.e .u, ni.i ko l.ikmi ikc nn.i iku ī k-i 11.11.111.11 u u.i kahun.i noi i k.i ])u.v.i ])iu.i, n k>>m<> iion īiio 11 kahi mnuao īloko o laki u, liu hii!vk.u uni ilu ki'ia j u.i kaluin.i In, a owai la n-i uli> nui o kahuli au.i »i.n nui o u.i kaluin.i n. ]• U.i nMi'popo iiolmi u |,i kon. ui irw ni.in.ien.i u lak iu ī nrU|.iln iwni.i .. n,i K.-iui o k.i pie i'in 'niiii I-ak īln il-.i Hele i),.u l.i u. Lihuua nei, a he nuu anu'ia I m in.im..o mni kahi a KauL-lo .'ku ..ni, ku īho la u a o ' koni iiuin,u..i i.. i oh tic iu ī ki.' i iu 'li ]iuh o K m\cluii> ui.iinahu.l, .i Ihk'liiL . 1 . ī nn īuou <■ A*'-nr.a-I.iin.i 1 ..! •h'inukun, Kawelnhti { hji'.iji>l.iuliuki ,irae iii inon 0 k.Kuii u ī'uu makua, o a o Ma- j 1 u.A,ilani amt> Maihunaln j <»i i pule o uj k.ihuu.i nei īp.iu i u ki>n.i liuokiiu īho ].i no i.i i k.ilu ])una hiwa il.ilo, a olelo iho i.i ou ( U JS puaa hmn, <• ]>uaa nl«Qiua, o k,i pu.u i'ku ī I'i honiii. c fca pun.i n:uia ī ka lain, ekuui, luii.un ka lam, o .u.iJimll' kp ku.ihnu,'' iEolu aku lii u.i {111,11 ui'i oim

h"i 111 111,iki .) n 1 ine 1 nyun cna nii iiw i,ii i, \ )| ( »f. A j k.tln n, kr k.in il 1 K,ui:>! (» ku m.i mi' ka limkuinkoiu i,,m „ IWI ap.iu. I 1 .1 ho.'i ,iii 1„11 a i),i j,i liU iii 1n 1 waw.ie u Kaweln, 111 moe īlin 1 1 <u 1 11.110, uie ka nm'oni huu 'ih' ,11, .1 uki w,i u 1 īke ae .11 na 1.111 ik.\ .1 j>in ok 1 makani kaj,iulu "U a> 1111,, ho illi nui n'.'i kauira a 1 ,1 .1 a.k 1 nu, w:>lf 1 lin.'i inai ; l'" 1 ik >11 Hahl ~ — ' " <i in iliawa u 1 hek luai ai o ki l:.it<uiu a 111L1 ma k.tl,i j Kawili,' kuani,hai>le iho la l.ona nuu \uJi ilaln, nie ke knlnu ana 0 Lnn.i 1"i'i 11.110 A liuh'i iki ke kiikuli ana o iiu kahuna > .'i, hoj>ii īh.iliu 1 kaln »uo puia h'w.i, j>.ia ni.i l.a luna, aLula, tu ie la iluri.i, K KawLlnli'iinakui, mnopuna a Kawulnmah un.ih ua, o ka mahi 1 a, 0 na h:ij»ui.a maka. o Kawelo 1 kek.u, ei.-i kapuaa. he alatu, he moh.u, lie aku la oe, e ke moopu lei hulu, len - hiwalnwa a Malaiakalani, 0 kipi^i ka fiale, he ai, hi' 1 a, he kapa, a lie nohona ko ke .ilu Ua hoounaia mai nei aurc Kai-liikapn-a-K.iknhihewA, ka lani (o) Oaliu iiiii 0 kii 111.11 u oukou, 0 rfs aln pah kii-niokiimoko o Kauai, 0 kipa 1 ka halo o ku aui, e īke he niau iua\ui, a he oh.ini no «ukou eia la 1 Oahu nei Peliea ka lao 0 ke kaun'a? 1 ninau aku ai ua kahuna nei ia Kanelo Panemai la o Kam-ln- "Ha «e aku la au 1 kau kii e ke kanaka i ka ihu o ka puaa ka mea īaia ka īpu olelo a ke aln." O ka wa ia o u.i kahiina nei 1 huli ae ai īni-ua. o na kanaka, a kamailio mai la īmua o lakou 1

E na Ui o ka mnkai i o lau mu o Pokail £na maile lauln o Koiihil Ena ohiki moe oue o na Ohikilolo' Ena hah i k® onaona o iu Keaau' E ko ono opiopio o Makua' K«a kalo uhna aala o Lehano' Ena mu haohao o Waianae' E ike oukou ina alu ku mokomoko o Kauai 0 kokahi īoau moopuna keia a Kawelomnhamahau o W.tilu.Uioano Eia

la un paL' iaai i Waninn noi Nolaila, e kvre ka puaa. <* lane k.i ilio Iwnai ai, e lawe k.i mo.i, e l.yte ku i'.i, el.iwe na kmnau ,n, u I.ivsf ua kapa { a'i-jl.i p laue na ipau i' {iuiio ai i>a inalihmi a!uo liauai Ku iii.ikoti kf pn iil'i no uka o Li.aluali'i Kauuha uc L u.i kaliuna nt*i i u.v k.inuk.i u h.ip 11 I.a «a.i o KaRiln 7in a loko ii ka hakli waiho w.i.i oke aln o Kftihil:.ipu lawa 1 ikc a ai lie nahi kcīki opiopui vale no o ka mli aiu aku mai u.iliia aku o kt| puukiuki kanaki a iu.ui k'a o n>u. kau i Uwna kua, a .uiaolo aku Uf a kniuo 'L'\o oka halau o kc alii * (Aole i gau )