Kuokoa Home Rula, Volume VII, Number 12, 19 March 1909 — KA AHAOLELO TERITORE 1909. [ARTICLE]

KA AHAOLELO TERITORE 1909.

AHA Eiwa- Poakaiu, 1 °. k!l ° ,el ° hooholohui ano mn loa i ap.mo lo.i. mo Ko Si*n 11»• 1,1,1 la - ,,ia k < l ull honholo o kuo aim, i kt> aaimni Kowihinaina llaw.ūi « ( >i. K.umka lim.ihoomali. n ko Komle Hookolokolo, , lu.ik,. nuu WniM .kioM., h., III» ; noi p .hhuk, 1 k.l hoike K'iu- iknika loft o Kuolo i k.i hla Kmaw.u 1,.«,!,.,« ~u ,ka noho :i, u oka Aha Knnpuni nm L.ilnum Kokua o M.il.ale i va Kuolo kuo Ma ko iio, :i Kilmi W oki», l».o|v.,ni'm Ka i,0..n.... una oka l,iliv .i n t! , | cn l> ox u n ( m !U ()i noo[>:iniM,ia Li n.,on<«, ah'i i lea 01010 houholo a na !,»]<< ,-lnn no ko Ahh') ika kiui i,rri I na kni I m.im kon.ihiki iiu k.i u'.uo o k.i lohuh'hu, :i lioea * k.i Poiinnu (\1 n llolonu kii helnliL'ln «lnu ka l.ila k.m.mai .• lioonolio -in , i P,l| , M a i (ll .. u kn|u i h.u.k ,hi hoa n,.u ~a n.oKuj,iuii o m u' Holo n, i ka ],i>liilh'lu «'lu., k.i hil.i k.u,.u\ u o luioluli ana ī ka Uwokwo ana i nn h„„j„i oki ix.uo.ou 1h„, „„k tll;la k.'k.ihi o i ii),m- »-> l>o.»)ol,i' koko ia k.< Aha ni.iliopo koko iho okv konio aoa o ka lioo),ii. aia a h.ila nn la ln> X), a <■ lilo l::i haalele una 0 kilu knnoa waluno m-«u» i kona l«o« m! ,ro, no hookaln mikahiki kn inaniwa, i kiinm o mokn ai ka nv,r<>, -iolk lioi m,. la <i ku n< i i kein \\n,mak.ilnki Hooliolnia ku (>]<■](» hoolkilo ,1 H.iuo n.i m> na p.upii w.u hooinaumno o Kap ilama HALK LUNAM \KAAIXANA LA Kl\\ I'OAK VIII, M'iK 1 Hp noi ni.ii ko l'una j,..L> niiii, <■ lin.ik.ianah' īa iipai.a mai a īīilo aku i ■V.OOO i hak hookolokoln nu Olaa Ni Affonw, ī no k.>k,vlu nun h.ile \upiiiu liou Na Keilnw.ia i $/(),U()0 1 alanui no ni Hoiul' H.ooku.uioono u Ka.wiki W.uhoia īu-i k., j>aj,a k,i hmk.' a K.uu.ihu pih i ka *2 (,() k.t la li.iii.i o n:i p.i.ili.ma .uiimni, .1 ol.i ka hoike a ];a li.ip imu oke l\onuto o k.iki.o ana ika 50 no k.i l.i, ehko moka lioololi a N.\k.ih>k.\ Ajion» ku Konnt.j Ania Anpuiu 1 ke noi no ■JGi>()o 110 l:a li.uia .ina ī alinui aii|,uni mui Lokoaka aku i ka lao <i Lol.'iw i ka hoil e a ke konule M:ihiai, wnihon ko noi !>L),(•(H, u I.u lionhoih.'i i k<> 'iiij,niu o kokna .11 nn ka kwi' aua ina liua ai k-i j,ot> mahi.u a lioei ītu niakeko. Na Afonfo ke a lula

N.i Kaloioi.u i w;ulkj mai ho pilapiiln hoopu niai kek.ihi pno iii.u o Kal.mpnp.i, o loa.i ko jiai-.ii 25 iianno, na ka Pjpa Ol.i o li.iua ī na lule <» n.i lepnn ko ike a k.i ;ijiiilu, i $500 k.i uku mahina o. Kauka (Joo«lh. ī -i<l k.i uku U lun.i oiu jmo liami aupuui u Kulaupapa, i $IC 'ka h.iawina no ka ma'i K-p. ra hookahi ī . i_i . • , i •no na hale noho hon 110 na poe lepeia ī1 i j • ■,i •ij , .• pule e hooli- 1 .i ī K*nivr " h noho a.na ī agena no ka )awo ana'ku ike' i,., i , i .j,« ~ t ano wamai kuai npai.i a o leaa iam he ul:u paa mau; i $2500 no na pupa kakau, peni. na inika a pela aku- 1 -1.0000 no na alinui o ke K'ihma o Ka]nvao ; $G()i/ no ke aw a ji.ip o Kakupapa, 1 $15,000 no na paipn 'wm o ke halana o Kalawao' 1 $130 ka ukn malnna o J K Waiamau ke l.okua Luna Nui Na ka poe Hepuealika keia noi-

Iloopiiapaaia ka bila kanawai a CafcLro e huokuu ana i na auhau kino ilanui me kula a na niakuakane he G a lakou poe keiki. Kue īkaika. o Kaniho i keia bila,oiai he mea keia o hoeim mai ai i na ]oaa o ke aupuni, Ona 'Puluki, na lapana ame na Pake ke pom.nkai ana nia keia ' Nolaila, 1 e noi au, wahi a \\\ Pukunialn Kaniho,*' o hoopanee ka noonoo ana o kuia )>i!a, n pih.i na uiahkailei be ]0, i loaa ?i he u f a pono e lnia ai na k.iwowo a na Hawan Hn ip la ka akal lloike niiu ka I unahoninalu he 85 hila kanawai 1 komo Uoko oka Flaler I»' 17 o lakou aia īke Kotnite Pa'i, īke Koimte Hookolokolo, t> ī ke Komire Ola, 1 ī ko Konnte Aina Aupuni, 16 ī lee Konute Waiwai, U i ke Konute Hoonaauao, 2 i ke Kouute Hoeueu.a 2 i ke Komile Huikau. Ile 4 bila ī makaukau no ka heluhelu ekolu, II ī hoounau ī ke Senate, 3 i hoounaia i ke Kiamnu, u he o ī lilo ī Kanawai AUINA LA. Heluhelu elua īa ka Bila (Helu 7;>) a Correa e hoopekele ana ī na liome hooknonoono ī noho ai ka oliana o kahi mea, aolu e kuda]nni no ka aie Na Kak'iopil mai kokuhi mau hila kanawai niaik.u E laikini ole ana i na poe maauauawa i'a, kapiki na hua ai ame na mea ulu e ae. SENATB LA HA.N'A UMI— I'uuiiA Mak L' Ma kn iKiho ima ft ka Aha i keia kakaliiaka ua hlo mii ka hapa luu o na kuknkuka ana a na Sem.h)n nii na hooloh Kanawai Kumu n Kiaain'i Pina i waiho aku ai i ka Ahaolelo Lalnii ma Wakinokona Ha hiki kino ae ke Eiaaina ma keia hnlunai ani» a l.e Honiil' l , no kn hoakaka anu i na mea o pili ana ī ua mun honloli h, Uahloka noho lunahoomalu īa wa ia Si*iialoa Kalama, oiai o Peießi|>cna Kaniika ma ''ka j)apa ,> no lei honkaka akoa ana ī kona niau muiiao uia ja mau hooloh. Ua pih ki-kahi hooloh Kanawui Kunin i na aina au|>nni Ua jiaii holookon ka nmn.iwa o ke Senale mn. keia kumalian.i Mn ka auni'i la ue, waiho mai o Sonatoa Kuelo be lVulu mau olelu huolmlo Hookaiu piii īke kuni lcu(3alaia ana ona ī'a i.na ka Makeko Kuai I'a o mamuh o ka mana o ka laikuii hoioka O ka lua j>ili ika Loio Kuhma, ma oka lioopn 'la a ka Hui Maluko Wailuku kue īa Maiston (Jamphell, ka feuvm Nui ona Mana Aupuni, e piliana i ka laweia o ka wiii o lao, a pihkia na j>oe mea aina Inlii raa ia kahawai no ka n.'le īka wiu Okn kolu, e pili ana ia īka lumukaiunuw Kieku> no kona wailio ole mai i ua lioike .i kokalu mau Kakauulolo o na A hn Knapuni, pih i ua waiwni o ka poe i inake, imua o ka Aha Sonato, elike me kekaln uh-lo hooholo ana I Waiho luiiiniai Na Kanuka mai ho hila kanawai pili i na Hui K.i'i-alu me n:i llui Lawo Uknna JIo noi ua kekaln pou Pake, he IS ko l.'ikou nui, no ko lakou mau waiwai i jioho ma kt M. 11. 1907. nu ka )ia,i ana o ka hale o Ali Hlh īnn Alinm Muhwai ikoahi, IH> ke pulu l<'po pole 11 unu 11c!$1,5i1N >) ke koi llaiiwiia i ko komit 1 Ola HALE LUNAMAKAAINANA LA(HANA 10 I'OALUA, M \II 'J Na Like ī \va/io mai lie elua mau pa'upahi hoopn niai Ka laupaiia imu. yJ!f,noi ana e kaiua ona lumaiMi e kaiu>hi ana i ua moa kuai o luko oka imlekuai aujiuni nm Krluupapa, e kuai i nft mea o loko oia halo i na poo lepi'in ma ko kuniu lilo E hooifiahuahu i ae i na walu paona pai-ai , ko Komile Ohi ī lea bila kamiwai a I< aleiopu » hoojyu(|Ln«. ika Pauku 101KjO na Kanawoi llooiii>iio|n,.ii, |, li ika jin.<-jryia« na kmki o hele īke knl> ku' loaa uh k., t *.il,ij,alu houn o

N T a u R(itmto no ~ hoopaiiL-e loa ana i ka bila ma 1 k'|»,-u i li(ioni,ik.\uk.vui-i o ka M.ui.i Hooko, oiai ua Inwa no kv k\n.iw.u eku ni'i iu> 11 mea N.i (liluo, he oli'l,» ]i.ioliol(, 1,0 $,ir>,(K3() i lialo hookolokolo in<> hrilr hinuiMaluo no I„iluma Nn Waiw au.lo, he olelo hooi"lo t> iiii,,ui ;ina ikn Uiu o n,i hana nepuiu, o ka liapa lu-a kA \\.»i .. k I. lio nil k»v aiipiiin a hapa hea ho' oiiw.ii ui k., m.ilnkn N'a M.iki-kau, he olelo hooholo hui, e ij.o imnnili wah-no oka hoileo a t.a lunakula ''' I " ,0 I ,UI 1 ■» > '<i k» ukn o ki-k.iln kumuluīa. Ku.. U \V,,.v,i , ke ~ai hul.e .uu oke aupuni . na ; 1] U \li, Ki 0,,u ««x 0 Moni " IM, „„ kft 'i -i v Nnn i ).i|i , ko k.<k \u k0(.,. ,»ii f » i nA palap.iltv o na hui i aihoi.i i ki' Kon.iie Hoi.k-010 i k . 1.i1,» <> mahele ana i olua • Kolio Scn,»toa „ Hawaii ikr Ko,n,te o ka Hale Apono NO " ll,, I'' 1 l'il i k.uiiiwu .i Afi>iiBi), tnf> u,i })oololr, pili i na. w uw.u „ k.l p<„. I „,.»1,,. k.moli i ol<- Aolf ae ke KomiU- HooKi.iokiilo i k.l lnl.i k.n,.iw u p lr,H)j)ii„ ,„ia i k!- Kanawai (^aniai, N,l 1,0 oU'lo hoohol.i, <• wi'heia ka aina aupuni o M.iUoku, i .iina hookuonoonn Nan.» n.>i <10,000 no ke kuai an.i i"a kulo.ui i .■i|) ! , ii ni( i,a p,|, l a j |- a Bruliwaī 0 ii.ikea Ha iwmi. iko Komile Anm Aiipuni. Xana no i ii'iOi) n,i k.i hoola \n .u,i i ,il,\nui aupuni inal rjjhomiauka a Hunmiil», iJ'))o iu.i k.'t liilnlii'lo eluika hila liooponopono i na hale li««.lifi..iliiii.i,a i.il,i .iku Hl' N \Tn. _ _ '' A "ANA PI.AKoU', Ma.R*3 N ulio, L niai k.i lioil p a k. t Lunakanawai" K-eEīe - n7ē"~na '11 kl k 1,11 nia " K.il-.'uiolplo Al,a Kaapuni elike me ka makoinal e(i ka 011-Io hf.oholo .i «enaioa Kuelo Aponoia ka olfclo hooooln Imi |~.Lftl .ma l 1.11 llOollKukui u Tafl, I'l-UiHlikua lu.u i) Aiik nk x Aohe 1 kolio naT)cmok.ir.Ua ma keia o)rlohooholo aka, u,t ])upiilc.ih]ia 110 n.ie ,i liookahi opeope Na lk'ka mm he lula kauawai auhau kaulele 10 keneta ni.ilun , o ki'la ,imc kei.i eka aina. (a emi iho paha malalo o ka eka) h k.iuLkn ln t keia .iuh.ni maluna ona poe e paa nei i n.i .iin.i, aupum nialalo o k.i hoolimahma. Haawiia i ke Komiie I.oaa uk; Kumuh,in\ ka hila kanawai a Castro e hookuu i īui auhau pilikmo ona makuakane lehulehu ona keiki Haa«na ī k<? Komile Hnokolokolo ka lula Kanawai Helu 27 o ka Haln, e ke kumnku.,, o ka Eoonono'pnnni.i īnai ka i>ln ka #5. Apono kr Komilo Hookolokolo t ka lhla Knnawai |Helu 36 oka Hale) e hoololi ana īka Pauku 2 r >X2 ona Kanawai Hooponoponoia, pih i ka īli ana o na waiwai o na poa i berita mare ole m ko lakou mau pilikoko, aole hoi i kana «alnne wftle no, .i m.ikualnue pj.hu, ina nae, aohe ana keiki J\a Makekau m.u he hila p hoololi ana ī ka Pauku 1647, Mokuua 113 o na K.mawai Hooponoponoia, e hoonoho ana i 6 mau apana hookolokolo kaapun,. ~E komo ana ma ka apana kaapuni ekahi oia hoi, o Oahu nēvkc~KālaVa o Kalawao, He nui na hila Kanawai Sonate i haawiia ī na Komite like ole. Na Quinn ,ue Makatehe mau hila kanawai hou. Heolelo hooholo k.i Kuelo p pih ana ī kekahi hnina huahelu o $100 i iLr u ma ka hoikea ke Kakauolelo o ka Aha Kiekie LUNAMAKAAĪNANA LA H4\ \ ] I—Poai UA, MAB 2 Na Kelekona mai lie mau palapala hoopii mai Hanaiwpe mai, o noi ana ī aina aupum no lakou malaila. Noonooia ka Bila kanawai kokua paahana o Honolulu nei. Oii ka lnla i laweii mai aie* Kaleiopu, holo maka helnheluelua a waihoia no ka lieluhelu ekolu ma ka Poaha, Mar. 4 o Kaiki ma ka noho Lunahoomalu. Hoole ke Konnie Ola ī ke iu.i n na poe paahana o ka halema 1 ! pupule no ka hooinahiuhua ae iko laleoa mau uku. Na ia Koiuite mai no, e waiho i na noi dala apau i komo walalo o ka Oihana Ola a noonoo pu ia ine ka Bila Haawina. Na Hīhio he noi ī $7000 no ka hale paikau koa ma Lahaina. Ekolu hila i holo ma ka heluhelu elua, 13 bila ma heluhelu ekolu Eiwa hila i holo ma ka heluhelu ekolu, 1 moe ma ke pakaukau, a 3 haawi hou ia i ke Komīte. He mau hila Senatc kekahi 1 noonnoia Auwjūa La Na Eaniho ho hila kanawai pih ī na waihona no ka uku inia ī n.i lilo ona k.ilana lohulehu Hopalapala hoopii mai na poo mai he o Kekaha, Kauai, e noi ana i haawina (lala i aea e loaa ai hu wai e nui no lakou Na Kaniho he hila kananai hooloh kanawai koho balota. Apono ke Komite Huikau ī ka b la kanawai $1.50 a Nakaleka. Na ia Komite no e noonoou ke noi a Afonßo no $3000 no ka hale hookolokolo me liale paaliao ma "12 Mile," Olaa, Puna, me ka liila haawina. Na Kealawan i $10,000 no k.i hoolawa loa 1 ke alanui mai Kaimu a Kamaili, Puna, a nana mai no ī $3000 i uwapo nia, Kamehe aku a Mokuola. Na Kejl.tw.ta, ka olelo hooholo "SolaMilexing" kaulana loa o ki'i.i k,iu, a l.u ka aka o na mea ABA SENATE. Ia H WA 12~P0\.H4, Mm. 4. <* k.i niea ano nui loa i ikda ma ka Aha Senate, he elua )>al.ip.il.i hoopu kuc t ka hoololi hou ana ī ke kanawai kuai \V,i iina ekn nei ī kuia u« Hookahi palapala mai Lahaina ui.ii N.i Kutlo i heluhelu mai Hookahi mai ka Hui Cv\ic Fcck'r,itii>n iuai Hoomopia nia ka papa ka olelo hooholo hui (mai ka Hale aku) e pili ana i ka hoikeike ai poi a Bonine. Hi'lo nia k.i heluhelu 3, k.i bila Hale (Helu 3C) no ka ili ana n Va waiwai o ka nieu t huokauaka ī ke nei, aole nae { materen-ionioia kona uuu hiam, ou hot, t- holo aku ia waiwai t kona poo inhkoko Kolu n.a lea heluli. 'n 2, kj l'-.1.i Hale (Helu 15) pili i ke 014 o na poe ohana o ka tne.t i mike nona kekaln waiwai e hoopunopoiKiia ai,a īmua.o ka Alu. 1 olmli'hu iii l.iia ī haawna ī iu Komile like ole H ALJ: LUNAMA KAATNA N A I V II 12—Po\H v, M«. 4 Oki 11 k l 11 «' nonn »0111 ai ka bila kokua paahana o Konolnlu Kul imkuihah' m>j Kalaua. (Aka, mamuli oka nuke ana o nei 1 .il* 1 t k ī \ it>» a k«j Kuaina, aolie a makoTt moolelo no īa hila) lu.ul i i... uae na hoa ona aoao elua ma ka pai'o ana, ka aoiio ,i; n.o iki viio ake Kiaaina ame ka aoao apono ole. O na l»n1 u.a nia ka iiono kuo o Kamahu, Kanilio uie Like, ~ma k.i ao io ki.kiu nohoi o Kaleiopu, Kelekoni me tiawewehi. lu.lo md. ka lielulu'lu ", ka Ihla Kanawaia Kebkons o kauoh i .11.a e hoolaluia n,a k'i olelo Enelani me kaolelo Hawaii na k im.iw.u o keia kau, nu na uupepa, a e pa'i huke maoli īa Uo'ip\n ue k', bi 11 uku nnj limahaiia pule nko.i, uu ka hoakaka a C.,-tio Uawnihu mai o Kiīuahu, he lioike n.i k.i lupi uuku o k.> Komit ■ '• lnnpaai.i i $'i'W o Ka la liati t