Kuokoa Home Rula, Volume VII, Number 5, 29 Ianuali 1909 — Ka Moolelo Kaao o Hiiaka-i-ka-Poli-o-Pele [ARTICLE]

Ka Moolelo Kaao o Hiiaka-i-ka-Poli-o-Pele

hooponopo?! o liou i<t eHke- rne nu maawe Moolelo Hiiaka a ko Hawaii <rme MOKUNA IV [OOMAKAUKMJ O HIIAKA-ī-KA-POLI-O-PELE NO KE Kll ■ ANA IA LOHIAU—KA HELE PU ANA ME PAUOPALA'E —Halawai me Waiiineomao—Pau na POO 0 NA Akua o Panaewa I KE Okiia e Hiiaka. [ HOOMAUIA) Ia ike ana ae o ua o Pahulu 1 ka ui ame ka nani e lamalama aku ana imua o kona mau maka ia \va oia i olelo iho ai iloko ona: Aia ka hoi ka'u poe wnhine. Hookahi wahine; hookahi no hoi uhu. Makepono nei la lawai'a o'u. Ta wa pane ae la ua Pahulu nei: Kahaha! Hc keu nohoi ka apa o ka oukou noi i'a, e kela poe wahine. Pehea auanei e loaa ai ka oukou" i'a, aia oukou iluna o ka pali, a eia wau ilalo nei i ka hulei lua a ke kai? Kai no paha e iho ae oukou a lalo, a hele mai ma kaha one, a loaa ka oukou i'a. Ke ike mai la no 0 Hiiaka i ka manao kuko makemake 0 Pahulu ia lakou. 0 ko lakou nei mau kino na mohai e loaa mai ai ka i'a ia lakou nei, a o ko lliiaka oli mai fa no ia i keia kau: Kau Hi?lu 34. Na Hiiaka Keia. 1. Kau aloha mai ana Ilamakua ia'u, ■ 2. Haliuliu aloha mai ana la i kuu maka, 3. He alele ia na ka makani Puulena, 4. Na ka makani halihali aala mai uka (3 ka lua, 5. I aloha ia Heeia i ka poe 0 uka, 6. I uka kau'a i Moeawakea i ka nahele 0 Kuliu, 7. Liuliu wale ke kiina 0 ke kane i ka loa—e, 8. I kane oe, i wahine au. I lawa no apau keia paeaea ana a Hiiaka, 0 kona lele iho la no ia mai iuna iha o ka pali me ka hikiwawe loa a kau ana iluna 0 ka waa 0 Pahulu. Alaila, pane aku la o Hiiaka i nei ma Ka olelo ana aku: "Eia au la!" I alawa mai ka hana o ua Pahululawaianui nei o kai kahi a ka leo i pae aku ai, ike mai Ia ia i ka noho aku a nei wahine a ka ui nni wale. Pane aku la 0 Hiiaka: I kii mai Ia au i ka i'a au i haawi ae nei na makou. Nana mai la o Pahulu ia Hiiaka me ke ano hoohiehie a hoohai nohoi, a_pane mai la: He kumu kuai ko ka i'a la. Aohe auanei he i'a haawi wale ka'u. Aia no ka lilo o ko'u luhi, elike nohoi me kau, e ka ui, e ike mai la, a he kumu kuai mai ma ka aoao mai o ka mea e lilo aku ai ka'u i'a. No keia olelo ana mai a Pahulu, aia ma ke kumu kuai e loaa mai ai kanā i'a ia lakou nei, pane aku la o Hiiaka i ua 0 Pahulu; He keu no ka hoi kou apa, e Pahulu. Aohe hoi au kuai i'a i hoike ae nei ia makou, eia ka, e kuai mai ana oe i ka i'a i ko'u kau ana iho la iluna nei o ka waa. A heaha ka makou e kuai aku ai ia oe i lilo mai ar kau i'a ia makou. Nau no i hūike mai nei ma ko mele i oli mai nei iluna 0 ka pali. Oia ko paeaea ana mai nei, a hoopuka mai nei oe i keia mau lalani mele: Na ka makani halihali aala mai uka 0 ka lua r I aloha ia o Heeia i ka poe 0 uka, I uka kaua i Moeawakea i ka nahele o Kaliu, Liuliu wale ke kiina o ke kane i lea loa—e, I kane oe, i wahine au. Aia la, nau no i hoike mai nei o oe ka'u wahine, a owau kau kane, mo-mo-moe a kaua i uka o Moeawakea i ka naeie o Kaiiu. A o ko paeaea ana mai nei: Liuliu wale ke kiina o ke kane i ka loa-e. Oia no ko ike ana mai neiia u ilaio jiei, a o oe ame ou mau hoa kai Juna o ka pa . He ole huhu la hoi iala, mai luna mai 0 ktla pali a hoea ilaio nei, wahi a Pahulu i ki-ke olelo mai ai ma ka naauao loa īa Hiiaka. „1 ? ka Huaia nae i manao ai ma keia kau ana i paeaea , ' 0,:l , 1, ; ona lke ™ i Pahulu manao hoohihi e apaka u ,alakounei,noiaila,-hu ae la kona (ko Hiiaka) n ° ?, ka " ea ' akoUnoLolliaue "0 110 1 na hala o Naue; i_ke kaL Aka, akamaai nenae hoi 0 Pahului ka lihi lou ana w L." 1 ' n ,° na mele a HUka ' h°ok"kau aku ai. No keia pnkoi o ua wahi Pahulu nei, elike ' me ia ' noikeia ae la, ia wa i olelo aku ai o Hiiaka. k.Mi ,ke akU > kl aU ' ka * 0 kou manao - a pili kuu kino īa oe, loaa mai kau i'a. Ke ike nei au, ua hei au i ka uahi noe 1 napali. A heaha hoi auanei ko'u mea c hoole aku ai 1 kou makemake. A pehea, mamua anei 'ka uwahi a ka noe, a i ole, aia hoi a £aa mai kau iTh' oaa aku hoi kau kumukuai i makemake ai ? ' Ka I o ko'u mnauma naha ka mua a palikahe k i -n n Nmau aku h o iliiaka: M„hca k.u.„ ? waa. """ ° a Pa ' lU,U mil Dam <"'> "oāui „ 1;a AMa,ol,.fe a ku]a„ WahinepuUmok,,: Hc 1" .0. 00, e Pahulu, a ka tcp a nui w:llc , Na wai ka 1,wa . au ma, i„-«, o kahi k U p u „ o k ,u a 0 ka h ****' Aohu ou ot ° » hw» I»l.a a h ui

iho rae ka'u oniofii ana» oko kaua 'paiahllli hO ia iloko o ke kai, a pa-pa-pau kauā ika mano. E aho ka pae o ka waa ika apaa. ; A ilaila ua Pahulu e apakau ai i ka mee aka ipo a hainaka. He hewa ia- la ? Aohe kau he olelo hewa. Ua pono kau i olelo mai la. E pae io kaua i uka i kahi akea. O ka hoe aku la no ia 0 ua o Pahulu i ka waa me ka awiwi nui ame ke kuupau ana nohoi i kona ikaika apau. Aia 'ka pono o, ka pae koke aku i kaha maloo, oiai he hana nui kana i makemake ai e hana me ka wahine malihini. A hoea lauu nei i kula. Huki ua Pahulu nei ika waa a kau i kaha one, lalau iho la ia elua mau uhu ula, a pane - mai Ia oia ia Hiiaka: Ua lawa nohoi paha oukou i elua a oukou i'a ? Pane aku la o Hiiaka: I hookahi no a tnakou i'a. Oka lua oka i'a, e wailio hou iho oe iloko o ka waa. A eia ka'u ia oe, nau ponoi no e lawe ka makou i'a a hoea i kahi a ko'u mau hoahele e kali niai la ia'u, a i ole, a hiki kaua i kahi a'u e hoolale aku ai ia oe, 0 kaln ia e 1110'a ai ka pulehu uala o Laupahoehoe nei. Nau e huki ke ka, na'u hoi e wīli ka lau o ka pulehu uala a kaua. O ko laua nei pii aku la na ia a-like-a-like 0 ke alanui e pii aku ai a hoea iluna o kahi a Wahineomao ma e .ku ana, a e kali mai ana hoi oko Hiiaka hoi aku, ia inanawa pane aku la o Hiiaka ia Pahulu: Pehea nei wahi i kou manao? He wahi maikai keia i ko'u manao la. He kula kapu. Aohe maluna mai, aohe nohoi malalo mai, 0 kau a kaawale aku, a kaawale mai nohoi ka makou. Ae mai la o PaWu me ka eleu ame ka hoihoi, Olelo liou mai la o Hiika iua lawaia nei. E kīi mua aku oe i mau wahi lau-i. Wa/ii ae a hoi a paa ka i,a e makepono ai kuu luhi, i ole hoi e ai e ia e ka lepo. Hele aku la ua Pahulu nei e uhaki lau-i. A o Hiiaka hoi, ke apa wale la no nia ka lihi alanui, ma ka hoomomoe ana ika mauu a pakiikii ilalo. A paa ka i'a i ka wa-hi lau-i ia e Pahulu, hoi mai la ia a kau ae la iluna o ka lala laau. A pane hou mai la 0 Hiiaka i ua Pahulu nei ma ka ninau ana mai: Pehea ke ano oka lioo ana 0 ka waa? He kapaepae paha, he kipu ka pio paha, he kupa-kupa no paha ka hoe a ka luwaia. a i ole, he kipu paha maloko, he hu'e mawaho. Heaha la ka hoe aka lawaia. Pane aku ia o Pahulu." Ē aho no ka hoe kapaepae, oiai ua lawe mai nei oe ia'u aka pali kaa a ka 'pohaku. O lalo aku la no kela o ka honua palahalaha, kahi kupono 0 na hoe apau, ame ka hoohulihnli maikai ana 0 ke kaukahi. O keia la, he lewe keia. A ua pono, wahi a Hiiaka i pane piai ai, me ka hoomau ana mai nohoi ika olelo ana: He kahuli lei ula Jei akolea ka ai. O ko Hiiaka hoohina aoao aku la no ia iaia iho, a hina ae la nohoi o Pahulu. I lawa no a hina o Pahulu iluna o ka nu'a mauu, o ko Hiiaka hookapeke mai la no ia iaia, a hoomoe iho la ma kona wahi i ua pohaku nui i ulu paa pu ia eka limu. Uhi aku ana keia i ka noonoo pohinahina maluna 0 Pahulu, a pupue mai la kana puliki ana 1 ua pohaku nei, me kona manao loa ana nohoi "0 ka wahine ui nei a laua i pii mai ai mai kahakai mai a hihina ai laua ika la u akolea, eia ka auanei, ua hala ka puulena aia i Hilo. Ua ala ae la no o Hiiaka, lalau ae la i ka wa-hi i'a e kau ana iluna o ka laau, pea ae la no pii aku la a loaa ke aikane me ke kahu e kali mai ana no o kona hoi aku me ka ono a Wahineomao. Mamuli nohoi o ko Hiiaka makaukau i ka unaunahi ī'a, oiai he papalua kona kino, ua maemae ae Ia ka uhu maalo i kuu maka. Auhea oe, e ke aikane, wahi a Hiialea i pane aku ai ia Wahineomao: Ua ike no oe i ko'u kanawai oka ai no ika i'a mai ke poo aka hi'u. O ka opala nohoi, kiola aku. O kahi mea pilikia wale no 0 kuu ai ana i ko i'a, aohe wahi mana ai e puna-puna pono aku ai ka ono 0 ka i'a. Aohe pilikia oia mea. E hoonuu ae au ika 0110 oka uhu. Aia nohoi a hoea kakou i kahi o ka uala, hoonuu aku nohoi au 0 ka uala wak; no, i pane mai ai o' Wahineomao. He oki loa hoi ia, eke aikane. 1£ aho e kiei ae au ilalo o Laupahoehoe, a malia o ike aku au i ka huai mai o īmu uala īlalo, a 0 ka loaa no ia o kau wahi mana ai, wahi a Hiiaka i pane' mai ai i ke aikane. 0 kona wa no ia i kiei mai ai ilalo 0 Laupahoehoe. mai la m e huai anaka imu uala a Ukahi poe kamaairta wahi. Emoole no ia miki ana ;,ku o Iliiaka, noho ana keia m;i kahi o ka imu e huai ana. la wa ike mai la na kanaka e ohi an a i na uala nunui nepunepu 1 hele a mo'a pili papaa kekahi aoao, pane mai la kekahi o lukou iaia nei: E! Malihini'l Ae aku ia o Hii. Ninau hou mai la ua'lmaka nei: Mai hea mai nei kau luiakai 0 ka hele malihini ana mai nei? Huike aku ia nohui 0 Iliiaka me ka pololei no kona walii i hele mai ai ine kona mnu lioa, e u noho ana i kauiu a ka makani, Alaib, mai Puna oukou i hd<> mai nei, walii a ka ninau a na kamaaina, AoakuhnoW „ Hiiaka. i'am' mai h i.oi kahi kanaka. A la hoi eku aku 1 kou mau hoahele a iho nvu i kauhale kainaū ',v.\hi ai hoi, a hiMe aku o ki toa, ke ika yt A i l W a,„„„e iho nohoi „u---kou ~,,«, km ~0. „p„ p „ i: , i k! , h w , ; huakai. hae mai oukoi, i kuu man.io, en U k;«rnaaina o keia wal,,, , m.'u.i wuhi uai, malonlne mai no ka'u. ī } 10 i a ku o u a l»aa ko u mau ho:i, 'alail;., ni,,:,,, ;ui m' nr , ko laua kipa kauhak' mai, ;unc t;> Aole i p;m