Kuokoa Home Rula, Volume VII, Number 4, 22 Ianuali 1909 — Ka Moolelo Hiwahiwa o KAWELO Ka Hiapa'iole a ka Ikaika, ka Mea Nana i Hoohaahaa ke Oolea o Kauahoa, ka Ui oHanalei; O Ka Mea Nana ka Laau Kaulana o Kuikaa, a Nana ka Wahine Hoolei Ikoi o Kanewahineie Laoha [ARTICLE]

Ka Moolelo Hiwahiwa o KAWELO

Ka Hiapa'iole a ka Ikaika, ka Mea Nana i Hoohaahaa ke Oolea o Kauahoa, ka Ui oHanalei;

O Ka Mea Nana ka Laau Kaulana o Kuikaa, a Nana ka Wahine Hoolei Ikoi o Kanewahineie Laoha

I-louun 'M \)UKHIF-I-KA-ONI-M il lE-Wl' •-! iUWA.U -I-K \-W' l l

MoM NA 11 K \ II H KaH I [il N 1 II \ N *. .1 K < i s \ M \i i \ Kamwii — kn>\ \'\ A'. >1 II u \K \ Mh 1\ \i' \ 1111 \ -N \ 11 \> \ l\i r\i \- \ Wl V \ hh \ ĪOI I o K\wiin —II \\ m ii Kmi\[ i\n I he i Ikii i'i i m.iu 1 i tnii Ihliuli'liu n iln.i *> iK'k' m.i-ii tu'i * Ke jmii no ka i)lu,i in m \wln olm 1 ka piku'iLu'i, ,i /(£''( ni'hni i ) i) īiuko <Mia Kuiiiin i kiKou '> ko oluu nAlow.ilo ilin l.i it'i i.v O L'ii'kuhi ainliulu okiu kei.i i) ni !j o ko ulua h..1.1 ni iii jih pel.i Hf.ih.i liel h Ui l iiMl 1. (ilu 1 * N'o ii i iilliau .1 iKI i iiui['Uii.i nei, paui'UMili W.ilii L.ihu ni|iiin.iL.iin Ala a Cii, 11 k.iu i\.i ia, ( k* hauai e ik<* u ī V i' kuinu o ],u tnntu u.i!o\v.ild |'iui'|iiat ,uia 11/JJ Lu k.lkiUl uei }jjlt 111l Ak.i, ]icht.' i. k.ui w.ihi inil.i 'ii n m'i l.i ° H(i.ilni auuini ' l'a i>ui lna n<> m'u ī k.i ai 11, « kikeLe kn utiht»ia luu o liliiu ki nnu'ki', i k.*|iaia. hi' 'i'U/i'» O kiv UUII lv. A[H>Jit), Ctl, knlumi'i hou uln.i i iu ni'n, a [nha ka'u nnu htuii.ui, :i hel«» nuhui olua ī kt» olna hele, i pane uk u ai o K.iwelo 1 u.i kupnna Aomai k ni waln hupun'i <» ko Knweln hoi iVn l.i no la p hniiio/ 1 nn' ki nana u lioomanai) Imu dlo ain inai i ii.i waln kupnna I iiHi vr;i ī ku :ie ai kaln ilemakuh' knne, a īho uku la 1 kahakiu Hih' aku la īa t knn-.nkoi, nie kn p/i,i no i) n'i }ni'ij)iile i kji \\ uhii. Ao!e nnlii'i i liuli|i ī'i kiolu nn ī aku o U!) «'aln eli-iuukn!<• nei i kt3 iilio īluLo o kf kui, o ki apo iniu ).l 1)0 1 1 l> 11(1 »lti 1)111 lU'pllllepll A pi u komo īluko o ka uv uoi walu eke lanhnl.i Aliulu, uluui hou k(1 u ī I " kaui.iken ine ki ji'ta n k;t ii''iknii i )t)i iniuiuii mc len ulApinii )>o o k.i [Uilii t koiui wnha. Apo niiu iiini, ua oopu [mo ]iaa. Jlaki' Ikiii no iil 1 'a īaui, koino i ke iko liuilialii Pl'Ui l.a ni iwu kaiuakoi .inn, a kaelo mnoli l-u okn Ikeih'.la k.'ia, ua l«.tui knua ku akuu, ti pil.i hoi ine n.i nalu h.'Uiiia niak unak \ l\ou n.i ka hauai, o kona pe'a a'" la no u hm ana 1 kau h.ili 3 I lo m nii lnki aua ikn ī kau lule u.'i iiiakuuka" k;t :hv:i lm\ i iinie ka iuu lmv.i O lenhi piiaa lnw.i koe lileu iil'U la no m wahi e'uiunkulo niM a k'i pa lioluholinia n J.mi:i Nniiu iku li īa, iiiiikihii.iiii.ini auii n k.i lauialnu.i i' nnmioi' inai ni a no La ti|iana keiki [iii.ia a kn pua i kuiuulau hiwu a laua l'ololn aku li ( ki*i.i ti keknhi w.ihi i.uo pii'ia luu i knup, [nia i.iiii P'ia I*a nuku u u.i j alii oiio [iiiaa luwa m t, a Imm , kii hnlo J lloi'ii i 1 c 'uikou wnlu [Kipupu | hi'lu, ua ii .ii* l.i 1 a iiiiu i kalii | UiuUiuu. l'iuuu iho lu keiu i ka 1

īhu r> wnlii ]>u n i I>n ) I i il, i M.u) l )l 1.1ll J lc j)ll> ).| M j <i,i \\ .1 hi ilUi, tlcl llil- I. I l.li lo ~ p.i lliu 1 1.U1.l lill II l|> lti( l H.lllllli Y, imlio ur I' n.in I 1 ka īmu une k.i d)jn i n Li- ikn.i K hui īi' -ui e nki-m.uiu i iikhi w.iln ui.hm aw.i M.h tio nu «iilii m.iua !• wili la'u, 'iloale n<> ka <> ke «kiiii Eit>u aku I,\ knhi ln.ihmo i mui wahi unla lmi-i inoa nui u wihi kcik<il. t al» n.i, .i 1 u ī k tlnnia-a -:mu 1 !• .ilu i Lalii , .i|n ]>u i, kalua pu ine k'ilu .u Ki- hile iku niM ko aii • ka po ī ku iiuiiHH, nuk' uae ī kulu Jji:i ki (~o I'ukihou iiiai Ij, kiin i)iniakule, h iii.i iho 11 i ki pnna a iniukiii l'aa 1 ke ope 11 ī Emoole nohoi niahope īho u.ilo ua | \Sviln puaa tjfi me u il i īloko o \ a ni.u I'i w.i h.n •»ku U 11 ia nci īloko u k» hak Ii laua uei no a lioea ī ki j)jt'pai īlnli, o ko 1 juj uunm\a ī'i hikilelp ae ji j ka īkuwa launa oh iuai .> ke ko t, ka u\viu\m tYaK' tio uo kalen oka lole, niakai uiai. mn nw uui, ma lulo m.u a mii'iki inai nuhoi Ai»lu ī kana mai u ka puakuh u ka ho <i ki u.le, .Aii k i Jco o ka īole īluin o kaupoku o ka iiah' o laknu A'a ī ka lohclju o ka h.ile. Aolie wula i koi o ka hak' 1 ka uwmwi mai o ka i.'o o k.i irili>, \ ii w i ) p.me :\l* iii knhi eleuiiikiili' He keu hoi ki īa a kn |>n n ka īuh* niii huli' O k,t lii h' ka hoi īa a k:i īoli mai ke k.u nnu a hoea i k.' knuhiwi Man'ii' mai a inalalo »)iti lli' linnii lmi ka ka iull " A koim) laua nei īloku, ī nina aku aiiann ko lau.i nui hana raalim.i " !(ui)i ■«)' i<li» i iin>,'iu> i hihiliuaaiak'uiii ihn lnn ua \Mih\ in.Ui.i nwi, ka uiu hiw.i, ka i a ula aiui'na i>ono i ao a|>nu, aohi īa mnii ii'i'ii )uaJai)) I ;i j>>in i k'i unlownlp H"lu nfeu la kua ne, a naiia pono īho la īnaluiia o kalu huhi upeu moena, u ahu niokaki nn'i ka umiuim o l,a mh» .une ka hulu u ka īole Me ka piha i>iln>.hoi houl.o iif la kahi luahim. L.h. hm 1. i kaua maii mea I lioi.m."l>au) in ih" i i K.a īnlu 1 F- 1 O 'ia kniu jau > īio puu keia o l ii iiiuninuuL iulr a I kaua " lleuikiiio ka m.'a kn I panaiin JJl'i)ii)i l i< •> m i /m-hiiii , i) ka ]n> * | Aohe i> ii.L' nnu H k.il.i .'1( ma- ; kule kjutj. ī\i kulilo lo.i la kuna noonoo no keia ku{ianftli.x ana | ame kana wnhi luahini f loh» , ani l.uae uolio auit, imii.'liou mui | la kaln luahme l'a mo'i paha , kalu uioomoo ]>u t ,i I'ane ak'i Ja | ke kmii' l'i 11 n> pilii E Jiel<» I aku m> p'iha kaua \ huai, niilia iiohoi 1.1 īnu'u 1 A Ij, (.u laua ī kahunn īmu O ko

I Mll tl< 1 1,11 ,] lO 1 . )|( , , , () ) a !"■!< 11 ij> iii K i I<■ iin i i : i, ~ i, t » ,,h ' I' 11 1. .mi,„ 1) i lauiunM 1 ,w IUMI 11 1 1 t l' u klln |.uu IJi>h ni 'M l-l I .llli < 1< 1 h ll 11 !< <. I. 1,, t0 u ) i i kaln ]u il,,i,i | !'«•»» l"'i k i,i,' i:, t 1 j l.uii II kl 1» » 1 ' \. I- n. i il.i i<i „ k t , "' ll ' I,| ln im.ii l i |).ni J I 1- •< l'al' 1 > 11. .ii i ii , n,i in.m iln p)' iii iK.11 < n< , , ]~, ] iLll .] L l-a,\\al< ī', ih,, \i i allli ao i„ 1 1111 1 ihiIIIII ni ,nIA I[x P'H' i" "i 'i ] iih .i ip.ni i k t ii.il.ilua iu<ij 1 • ih<» iku <, k.l ini'i J'< 111111 ii" 11 Aum th i 1 h1 ali> īl.i', ii ii 1 iu, v a lii 'IliU llfol iil'i lii.hiM ki'kalll \\ , k.il, ,i ki L IUIII 11ML <IIA ki i»..u l,n i n l n,. , .ip.'i t laiu 1 huom .1 iuV,. u u 111 1 n Lui 1,^,1 -uuwl L.I k.il I H. tll I k.l lile. , ka i<>ly t ku o!< li'ii k t n i ,i i ]aua i makeinīl < nui u, ~n ki hiki niai o ka u (i ka hinn a laua. ! a l.ui.i ilul.ii <j l.a muhnai t, W.ulua M.i k.i ti,.i,i haui li hoi, o:a k<> I īii i īiMiu jiu u i nui nu ia iu.iu nii'ii a, hua i huom ikankau m i na ki ,o lau n k.i niuiipuna luii' i l ui.i <>ia o Kahiwloku AnL īiu hc lii w l ōu Hookahi no p'likia, o k.i Ln,i "le u ka waa o ke k ukainii i kai u \\ ailu» lloi iku la laua nrī a loko o kahi puniipu hah', k-ini an i ka moa kuakahi ' \u\u* ' O kt ao koku a'- la no ka pilia u J " ī nnau aku ai leahi liahino ī kahi kiin' 01010 mai la hoi kaln kauu Ke kaui uiai l.i hm ka inoa kuakiln. K uuolio l-ai,i -i kui lua ta mua al.ula, hi'le iii i k.i uh'iki ai na ka hanai a kaui Nau imliui u e h<> a \l i \ i īiiui Ik'huiu a hoi m:u, ua i'iui'in ki īuiu n ne, a, n k.Ju.'i ii.> ia o k i ui Ae aku la kaln luahniL' I ka a kaln '""li-'iiiakuh' o hoomakaukau ani e- h.'li' i hi nliuki ai, h wr, au mn 11 ii K.'ni'eli', a ike uiai la wi.t ī n.i nalii kiijiijiui <» ala akj ana P.un' inai 11 ia "Ho keu 1 ka hoi I.a u i I» i miii'iihane kup ihin.iiia iiu >\ i't Jll* oj,i;o j'a)ia a»le pali i llih nolioi .1 ltc oiaio, ua h" ki'U al u i ko'u hiuinU -imo ko'u iu!ikom.iko iniuh A un hen, aoh< oi.'in o ui'i nioi', al.ula, na'u ii» t- kanuh t tl u n olu't, <• nuiui i»lun ī k i iin' t p h i.il i,ia vi kn'u uiau ui.il.i Jkt aku iii i Ih>i ji,iaa ~r< ī ni)i iniu o ke knahnM <> ka [iur na l.ikuii 1 kaili\o iii u, lii' [,<il k inaka luln uiiiiuini luloi O na umiuiui ka hoi o u.l poi' k.inaki ,ul:i uui, ui lnliu at' U a {iuiu ka naa, mai nma a hnpe U k<» auo maoh o ul'l ],oi' l'anila lnl 1 uu ki'u hiioiiiaui'oiio ,iku Ijl tn i mli Naua aki'n i ko u uh.iiii ī kt> k uio 1> I j nt u > u [iin' K' uuka īoli' U' i m v, i i ui ī, a hool uui J no i ua na i ».i 'u t o! v < u- im « ' L i i iuliw ii M«.ii t, k ,hi a iuh an t Lt_L.illl 1111 I tii 11.1, Li' .ni i \\ 111l kl 1" 1 ! I ,1 1 1. M1 i l . I l"k e ao apaa K Km,'', i 111 k l ll - -< ' Ku lv> mn w ili i - la, he »a, ' Holluh iin i ') iu ') l\a\\< loli īinakiia i ka nii'a nuiKM an i p\ i nki n ffii1' a, [u i 1 i " 'A" ii'ii ■ ii"oli n hae ana o K i\u'I" i * i h" \h ,i ui 11 W.uiaL" I I k i ], in ri, i > " i , 11 L i lu ī ana nuu a ua uahi kanaka īui

'•i'u, ile .iku l.i k<i'vi uhane, c icu aw.i mu .ina, a o k.v i»n-|m o U lak.m .iwa, ln* niu lu« a . Jke Iku ■•Vn lu n>. ,iu i u i }ll ,|. kinaka īolo »'i, « huiiuiiii 11],u .ina ī mi poLe pu vi inonion.l, mi. kd haupa ana j ilio o ko hkon m.ti) ,vaha i na 1 u.ila iiMpuiiapiiiia on<> Hoonuu J nni mai l.t noh*«i i na «a'u kwalu ī i knw/ I{(. ke'wiohoi ka tno nioni Hale ilm no o k<i"n h.iap 1 ka 'munuu'i.iiai o u,\ poe k tnaka liilu nri ī kn.i mau mea hoi i īiuhu ka Inkou ai kak,(hp|<; ,wio hot»i oi naii īa'u, 6 ko iakou iialoA'ale ,*ku In no ia me ka hikiwnwe l<u, ,i j M n ka'u ike ana .xkn i,i lakuu A n ka waa a 1 <I.o* i k<> in,ii ai inai uka mai, •vc il.t» .ikii nri no au e ldn,i aai \na īloko o k i wai U,\ paele la nohoi a niiikai i O kekahi inea ka hoi ,i'u i lol}<. | aku ai i ui poe k.uuki liiln nei e hoolio ana ī ko l.ikou mau leo. Hook ihi n.ie k.inaka nana e kuhea mua ae, alaila, pualu ae 1« * kekahi iiop o Eakou A penei ka'u ī lohe aku ai Leo hookahi —Hj,i ku uinautna —e' Honhn—Hai kuwa' Leo hookahi—Hai ku umauiua—e' Hai ku— huluhulu' Hai ku—alanawao' Ilooho—Hai kuwa' Leo hookahi—Hai-ku-alanawao' Iluoho hke—Hai ku wa! Hai ku wa—huki—el Hai ku wa -ko—e Hai ku wa—a niau' A mau ka eulu' E huki—e' Huki' Kuha' Umia ka hanu' A lana, ua holo ke akual 0 keia ka'u nauu trca o ka,_ike ana aku nei a ī lohe ai īna ka inoeuhane, a puoho ae la au, Me ko'u ui.inao ioa e hoala aku ia olua Nolaila, e hele ana au e nana i k\ oiaio o nei hoika a ka po ia'u, ame ka oia;o ole hoi , Pan« aku Ia kahi kahu hanai I kine Aol&hoie wa'ho ka hele j aku,o ki* auu a ka hau e pa nui i noi, a maa.maam!i pono ae Eia no ka oe i ke autno<' hlo, no ka hele i ke riiu. E kali ke aln a weheweho ae kai ao Okawi īa . kani inai ai ka m<ia kLa lua, a kani ana nohoi ks lt j u <> ka. a'o. Ke ku ae la uo u u iu Kaweloleiniakui nei, a i>uka anaiwahu A haln ka nioopuna, olulo ae ki kaln hulnne i kana | wahi h.i]>auea kanr U'i oiaio ka hoike a ka j <> ī ka h.uui a kaui Ua hiki io niai nti ka iku ii"ii uka znai o ka ululaau, a kc l.ir.a mai la ī ka \tii o Wailua Makipono ka pau ana o kt j\ki, ka niu, ka puaa, ka i'a ame l.i ,u i j>u inoopun.i ioll- a k m.i Ki<i iio ka uia n<> kela e hmuii» hua ana la kaua i nvhmet <) k-i ikuum.uima no a kauu i lohe ai ' n< hiim, uia no ka ka hana;. i kaiu ī lohe ai ma ka moeuhane. uhaek kiua e hoomakakiu ualei ka h luai a kaaa i at*le aku li. Ho w i.i io paha, he ole paha la laua rei n> a ku ana iwa'no <> ki)i,iepac īhili, o ia *a ia i tob* ai 1 uia i ke kaui kain a ko.koeh m.u o ka hoe o ka uaa. A hoo uiaojiojio \e la laua o ka moopuna. no m o Kaw»'lo, p- 'il'wie ana ī fca hoe 1 ka y\ aa K ui hiki in m.u ka «aa o lia himi a k.uia Aia \\ ko kani iii i l' ke kuau hoe a ka lawaia , Ō ku !aua nei hole ia a ku un

ka l'- 1 '< «liw n, 1 n <na al ul, l lUll nei haiu u i nalo ka ni<ioj,'i ~ i ua mea o k.i h.'h, ~ ■~ vm t u hw'e h<»«>V ihi .u,a „ k . hoe ho.iUln ,i k .i n, >,ij,pi,i lū a ka īhu o ka waa ke u nei ī ka ehu«-hu oka wai kokie apnj,n 0 Wailua p lil'<> mni li huu u l'a niji Alaila, uuoi nai la l.mi tjel j knuh&le (i kahi ekmakule nae, kaha aku Uia e i k.%u p.ipi loi no l:a uhuk, lt , i ]„ aa ka hkuu 'wahi ai ma la ;i 0 k.iin luahme hoi lua mai la ī ka hale n<> ka haka ana i ka īmu. I >-.ihi ekmakule e hele ,uia, hi).,, .i a .i kuiia wawae ī krk llu mea ai, i manao i. Ii- ki.w.ih, ,i hiu.i ī o Ia u, (Aole i pau )