Kuokoa Home Rula, Volume VI, Number 45, 6 November 1908 — Ka Moolelo Kaao o Hiiaka-i-ka-Poli-o-Pele [ARTICLE]

Ka Moolelo Kaao o Hiiaka-i-ka-Poli-o-Pele

1 hoapouopoiin hou ia elike m<> »<t Moolelo 1 iHia ka u kv Haīea ii <mtc

MOKUNA IV Hoomakaukau o Hiiaka-i-ka-poi.i-o-Pele no ke Ku A.NA IA LŌHIAU— K.\TTfeLE ?U ANA ME PAUOPALA'E —llalaWai hie WahineOmao—Pau na Poo o na Akua o Panaewa I ke Okiia. e Hhaka. HOOMAUIA, "Hele mai olua a hoea ma ka makou wahi e noho nei. Mai hopohopo olua, oiai he poe walnne kanaka maoli no makou elike me, oliia." Na.keia kahea a Hiiaka, ua pii loa inai la ua mau kaikamahine nei a halawai iho la me lakou nei. Haawi aku la lakou nei i ke aloha ia laua, a pela nohoi laua-'i panai iwai ai i ko laua aloha ia lakou nei. 'Poniponi wale no ka hoi ka pii ana mai nei o ka olua kui lei lehua. H.e waiho nohoi a mahiki ae ka la, alaila, pii mai. Eia no olua iwaena konu po okoa a pii ke kui iehua o Hilo. . .OieLo mai nei ol.ua s he lei ka olua na ke aliiwahine heenalu o oukou, oia o Punahoa. Aole anei?" Hooia mai la ua mau kaikamahine nei alaila, pane hou aku.la o Hiiaka: He la heenalu maikai ole keia, oiai ua haluku aku nei ka wai kahe, hele pu tne na heana o uka aku nei, a ua hinu ka moana. Nolaila, aohe auanei e ole ka hae mai o ka mano o kai-uli ke hauna wai kanaka hou mai uka aku nei. E aho e mq& ka. papa o ke-alii sl_ka la apopo." Pane mai la kekahi kaikamahine i ka olelo ana mai: "0 ka mea apiki paha auanei, o ko maua apa loa i uka neij a aneane e awakea, hoea aku maua i kai, a o ka manawa no paha auanei ia e lana ai ka papa oke alii ike kai, loaa ole ia maua he manawa e kamailio aku ai i ua haku nei 'o maua i ka moe o ka nalu o ua'lii ]a a kakahiaka p ka Ta apopo." u Aole olua e liuliu i uka nei a hoea no olua īka wa pono i kahakai. Ua hele ka lehua o keia kakahiaka a paapu. Malalo nei no olua oka honua eku ae ai, he ako haaheo wale ae no ika lehua. Mai kui olua >i, na lei o ke alii a olua i uka. nei. E hana olua a paa na pua \ehua kea me lehua ula iloko o na piao la-i, aiaila, hoihoi olua i kahakai. Mai noho olua a lawe pu me olua i wahi lei hala, aole hoi i wahi polo hinano o ino auanei ka moana/*, wahi a HiTaka i pane aku ai i ua mau kaikamahine nei. .I ka maamaama loa ana ae, ike pp.qa. mai la ua mau kajkamahine nei i ka ui o Pliiaka; a o ko laua wa ia i olelo-aku ai i ka malihini ui e halawai pu nei me iaua: ' Ua- ike nohoi maua i na wahine ui apau o Hilo nei, mai koinakou aliiwahine opio mai, a hala aku i lalo ika papa'o ha makaainana, aole nae he ui hookahi mawaena o lakou elike me kou, e ka malihini, e noho mai nei imua o maua. O kou nwu hoahele nei hoi, he ui no kp e loaa aku kou, Ea, njnau wale aku maua ia Hukou ? ii)ai hea mai nei oukou?" Pane aku la o Hiiaka: "Mai Puna mai nei makou; a e hele aku ana manou ika makaikai ma Hilo aku nei a hoea i ke ala ulili o Hamakua mai laila aku, hoea i ka ua kipuupuu o Waimea; a hoea i na puu haele lua o na KohaU o ia o Pili me. Kal'^ikiola," .Alaila, ninau nmi la kekahi kaikamahine ia Hiiaka: "Aole anei oe e ae mai ia maua i aikane maua nau?" Pane aku la o Hiiaka: "Ua holo ia makemake o olua ena opio. A eia nae ka'u ia olua, aole au ame ko'u mau hoa nei e kipa. i ko olua hale i keia la, aia he wa okoa ak\i, aiaila, hoea makou iko olua hale. Malia oia ka, wa a l«akou e hooko aku ai ia manao ? aia i ka nukou huakai huli'hoi 'nlai 'i Hilo nei mai na Kohala mai. A nolaila, e hele olua i ka olua hana o ka hoomanawanui ana mai nei o ka loa, o kahikole loa auanei ka la ia olua, a hala hoi ka wa pono o na papahi lei lehua a olua e lei ai ke alii a olīfe a kau mai i ka papaheenalu. Eia nae la, ua hoike mua aku nei no auia olua i ko'u manao hopohopo, oia hoi, he l«t hae |ce[a p |ta manp, . 0 ke aloha kq oh]a, eia makou ke ilp nei no Waiakea. E pii o]ua i ka olua hana. Ei he elua mau wahi kumu lehua. Hoo. kah'ileliua -ula; ;a hookahi lehua kea. Ia mau kumu no, kwa ko olua makemake, O ka'u kauoha ia oiua e lei olua, j rr]au (a-i no olua i olp Qlqa o hajavvaj mo naeepaoPaiiuli, Pko Hiiaka ma eu ae la no ia aku iluna. Haawi ke hope ina kaikamahine pii p'ua lehua o Hilo a oko iakou iho mai la no ia no Waiakea. Oia hele ka lakou nei a, puka mawaho o ka ulu lehua 0 Panaewa, a ike aku la lakou nei i kauhale o Waiakea me me ka v/aiho mai hoi o ka moana.

K niakamaka helulīelu, raa keia wahi o nei moolelo makaniana o ko Maui Hiiaka, ma keia puka ana mai a me ke kahu me Pauopalae, i lohe aku ai o Pauopalae i ka alala mai 0 kekahi ieo puaa. A o ia ka manawa i niaau ae ai o Pauopalae ia Hiiaka nq ka mea. ana ka puaa a Jaua i lohe aku ai i ka leo e alala mai ana. Ia wa hoi i pane mai ai o Hiiaka ī ke kahu, he wahinekamea nana.ka puaa. 0 keia wahine, oia no o Wahineomaoe lawe ana i kana wahi ouo puaa i mohai a i alana ia Pele. Aka, ua ike mua ae nei oe,e ka makamaka heluhelu, e kala wale i halawai ai o Wahineomao me Hiiaka uu, elike OP me ia i hoikeia'ae nei; a, o ia ao ka maheleo ko Hawaii Hiiaka.

0 ka hele keia o Hiiaka ma a kokoke e puka -niawaho oka alu lehua o Panaewa; ia wa īke'aku ]a o Wahineomao 1 kekahi huakai wahiae e pii tnaī ana mai kai mai; a ia maI i hawanawana mai a: o Wahineomao ia Hiiaka i ka l'ana mai: "E! he huakai wahine hoi kela e pii ae la a kokoke e nalowale ae iloko oka ululaau, Nohea la hoi kela wahine?" Ia manawa, pane aku ai o Hiiaka ike aikane: "Aohe kela he huakai wahine maoli. He huakai akua kena no uka o Paliuli. I kahakai nui aku nei ika poipoi aama me ka ohiki* a o lakou ia e hoi ae la. Aolenae i ike nui'līīaL nei ia kakou." Hala ua huakai wahine akua nei o uka o Paliuli me • ka ike ole mai ia iakou nei; a hele aohoi lakou nei a puka mawa.ho o Panaewa,.ua mahiki Joa ae !a kahi la.