Kuokoa Home Rula, Volume VI, Number 36, 4 Kepakemapa 1908 — Ka Aha Elele Nui O KA AOAO Knokoa Home Rula KOHO LOKAHHA O KAHILIAULANI I ELELE LAHUI I WASINETONA. HoiKe na Ouli Lani Hoopahaohao---Oili ka Maka o ka Uwila---Hanini ka Wai Ola a Kane---Kahiliaulani ua Poni ia. [ARTICLE]

Ka Aha Elele Nui O KA AOAO Knokoa Home Rula

KOHO LOKAHHA O KAHILIAULANI I ELELE LAHUI I WASINETONA.

HoiKe na Ouli Lani Hoopahaohao---Oili ka Maka o ka Uwila---Hanini ka Wai Ola a Kane---Kahiliaulani ua Poni ia.

O ka Poukahi aku la, Augate 31, 0 ia kekahi o nala poma ole a na puuwai Home Rala oiaio e hoomanao mau ; ai, oiai oia ka la i noho ai ka Aha Elele Teritore oka Aoao ' Kuokoā liome Rula maloko o Kahiliaulani Hall no ka 1 iiooko ana ina hana i hoakakaia ma kekahi Papa. Hoonohonoho Hana i hoomakaukau e na Alakai oka Aoao oka i "Lahui Oiwi" o Hawaii, oia iho hoi keia: j -fERESIDĒNA MA KA NOHO. J HiMENI—"Kuu Aina Hanau." ,i PULE. ! Na Olelo Hoolaha mai ka Noho mai: 1-—Komite Nana i na Hookohu—ka Lakou Hoike j 2.—Haiolelo aka Peresidena Nui oka Aoao. (Ke maI nao oia pela) 3.—Komite o na Rula ame na Palapala Hoopii

4-—Komite o na Olelo Hooholo me ke Kahua-hana.... Komite Hooponopono Kumukanawai me na Kanawai 6. —Komite Huikau NA HANA: 7- Ka Noonoo ana ike Kahua-hana (Platform) ma ke ano Laula _ 8. —Wae ana i ka Moho Elele'i ka Aha Elele Nui i Wa- • sinetona, Amerika Huipuia 9. —Wae ana i na Luna Nui o ka Aoao Kalaiaina Kuokoa Home Rula 10.—Wae a Koho ana ina Komite-Kalana: Penei: 'No . ke Kalana o Hawaii 9; Maui 7; Kalana (a Kulanakauhale o Honolulu), Oahu, he 11; Kalana o Kauai 11—Hooponopono Kumukanawai Ua hoomāka na hana ma ke kani ana o ka hora 12 o ke awakea, ma ke kahea ana a Peresidena Kahiliaulani. Ikuwa ae la na leo o na Elele he kanaiwa a oi i hiki kino mai a hoakoakoa ia lakou iho maloko o na paia ihiihi a makala-pua o Kahiliaulani Hall, ma ke mele ana i ka himeni "Kuu' Aina Hanau." Pau iahimeni, kaheaia o Rev. J. Kekipi o ka Hoomana Naauao e alana ae i ka pule hoomaikai hoalohāloha i ka Makua Lani, me na kalokalo ana ae hoi e alakaiia na hana ame na kuka ana a na«hoa o ka Aha Elele iloko o ka maluhia, ke aloha ame ka oluolu. Pau ia, haawi mai ka Peresidena i na hoakaka no na hana. Kohoia ke Komite Nana i na palapala hookohu. ona hookohu pa'i hakahaka, penei na huaolelo: Pala|iala lla liolui ponoia o Mr. i Elele no ke Kalapu Home Rula o ka Mahele K0h0... . ..., Kalana o Oahu, Honolulu, T.H., ma ka halawai i malamaia ma •...., ma ka la o , 1908, no ka hele ana i ka Aha | Elele Nui oka Aoao Kalaiaina'Kuokoa Home Rula e no"ho ! ana ma Kahiliaulahi Hale, Honolulu, Ouhu, ma ka 31 o> | Augate, M. H. 1908, ma ka hora 12 M., no ka wae ana i i ! ka Ek-le i \\asinetona ame na hana apau oia Aha. . Aponoia i keia la o ~ 1908. ; (Kakauinoaia) l't i-etiJena. Ikea: i

I hoolaha aku la makou i keia ae la mainua nei i maopopo ai ke aao nui o ka hana ana o ia ' mea i kela ame keia Kalapu Home Rula no ka lawelawe ana ma keia mau mua. aku, ma ke ano Pai Hakahaka maoli paha, a i ole, kakaulima paha. v

Oiai ke Komite i kaawale aku ai me na hookohu o na ua. haiolelo ka Peresidena maluna o ka ninau ano nui oka manawa me ka naauao nui, ka noeau ame ka wiwo °le nohoi. Ua kuekaaia eia na aui apau oko kakou kulana e nee nei i keia loa. Ua hooikeike nui oia ika pilikia o lea hana hoohui moho holo balota ma, Oahu nei a ma Maui nohoi i na kau koho balota i kaahope ae. • He aneane hookahi hora aoī ka loihi o o kana haiolelo ana. Wahi ana i olelo ae ai: "I keia la oukou na elele i akoakoa mai e wae a e koho ai i ka oukou Eiele Lahui e hoouna ai i Wasinetona.' I kanaka maka'u i ke Akua a i ike i ke aloha i ka lahui, i makaalaia ai ka pono o ka-lahui ma .o, a i kaili ole ia ai hoi ka pono koho balota mai ia lakqu aku. Nolaila, he hana hanohano na kekahi o oukou ka waiho ana mai i kana inoa i makēmake ai nie ka manao kuokoa oiaio. He hana hoi na ka Elele e hoounaia ana i ka Ahaolelo Lahui e hooikaika e loaa ia kakou kekulana Aupuni Mokuaina, i hiki ai ia kakou ke koho i ko kakou mau Luna Aupuni, ka Peresidena, na Senate, na Lunakanawai ame ko kakou Kiaaina; .a ia wa kakou e kakoo aku ai i ka aoao kalaiaina o Amerika e haawi mai ana ia kakou i kela pono nui. Aole loa ioi ae na Repubalika a me na Demokarata o Hawaii nei mamua o>na Home Rula, oiai, ua like no a like ka hiki ole ia lakou ke koho i ka Peresidenaj na Senate, na Lunakanawai ame ke Kiaaina. A nolaila, ina he makemake ko kakou e loaa ke kulana Auhuni Mekuaina, e kakoo me ka'lokahi i ke kahua-hana a ka Aoao Home Rula. Ua oi aku ko Peresidena Rusavela kakoo i na kahua hana, a ka Home Rula maiiiUa o ka na Repuhalika ma ka wa i hala, ua ike oukou ia mea, he nui na wa i ikeia mai ai ka Home Rula me ka hilinai nui ia, a ua hooholoia ka hapanui ona kumuhana a ka Elele Home Rula rriua loa.i waiho ai iloko oka Ahaolelo Lahui. Ua hoea.mai o Kuhina.Aina Garfield a haiolelo akea ae no ki hookomo ana aku ia Hawaii ma ke kulana Aupuni Mokuaina, ka iini nui a ka Peresidena ame ko Amerika Huipuie mau Repubalika, a o ka manaoio hoi o na Home Rula Heaha ka oi ae o na Repubaiika ame na Demokarata maanei?

Ma na mea e pili ana i na aina hookuonoono, eia n; Demokarata ke hooikaika nei no ka pahola ana mai o na Kanawai Aina o A.merika Huipuia ma Hawa}i nei, i mea e !°aa ai na aina hookuonoono i na kanaka Hawaii 'ilihune no ke kumukuai o $2.50 o ka.eka hookahi; wahi a lakou e hoomalimali mai nei me ka haanui 'ana. Heaha ka oi ae o keia $2.50 o ka eka, oiai e nui hou aku ana ka lilo i ka mea ana aina ame na palapala, a ina he 8 eka i makemake ia e kekahi mea, alaUa, e pii hou ae ana na dala i ka 20 a oi me aa lilo o na palapala ame ke ana aaa, oiai nae nia ]to Hawaii nei,Kanawai Aina, ua hiki no ke loaa j ke kanaka ' ilihune na eka aina 'maikai 6 a 8 no ka $5 wale "no, a ma na apana kula he 40 eka a emi mai paha no $5, me ka uku ole i ke ana aina, a ua loaa ke kuleana e noho maluna o ua mau aina la a ili aku i na mamo no na makahiki he 999. Ua hiki anei ke ioaa keia mau eka aina he 40 ma ke. Kanawai Amerika no ka $5 a $8? Aole. O ka pilikia wale no o ko Hawaii nei Kanawai, oia ke kaa ana o ka mana ame kuleana haawi ma ka lima o ke kanaka hookahi, a ma ka wa e waihoia aku ai na noi imua ona, epane koke mai ana oia, ua hooholo mua oia i kona manao no ke kuai ana i kela apana aina ma ke kudala. Aua ike oukou, ma ka wa e-kuai kudalaia ai kekahi apana' aina, ua pii koke ae la ke kumukuai mai ka $18 aka $50 aoio ka eka. O keia kumukuai, aole ia he kumukuai no ka makemake" ana .e haawi i ka aina i ka poe ilihune, aka, o ka poe waiwai i lako me ke dala ka i makemakela e haawi i.ka aina no la~ kou. Nolaila, ona Home Rula.ka mua loa-i waiho aku i ka lakou palapala hoppi} imua o Kuhina Garfield no ke noi ana aku i ka Ahaolelo Lahui e hooponopono hou ia ko kakou mau kanawai aina, i hiki ai i ko kakou Ahaolela kuloko ke hana i kanawai e kaupaie ai i ka mana o ke kanaka hookahi, a e hiki ai hoi i kc aupuni ke haawi i na kokua i ka poe e noho ana maluna o na aina. O ka p.omo nui e kuu ana maluiia o ka lahui ma ka wa e pahola mai aj pa kanuwai aina o Amerika maanei, oia ka lilo ana aku o na poma.'kui apau e loaa ana mai keia mau aina mai ia Amerika elike me ko ;m Hale Dute ame ha Hale Leta. Oka hoololi ana ae i keia niau kanawai i kupono ja kakou, elike me ke a'o ialau a na Demokarata, oanalaau o Amerika ke ku nei malalo o keia mau kanawai

ainu, aole o lakou ae e hoololiloli waie ia. Ano, oka lilo ana aku o keia mau dala loaa e ukuia nei no ka aie eha miliona a ka Ahaoielo Kepuhalika ame Demokarata kolohe i hana ai, he hookau an..i mai ia i haawe koikoi inaiuna o ka lahui e auamo ai a e pa-lua ia ai ka uku āuhau ma ka wa e koiia mai ai. Ke haawi nei au ina mahalo nui i ka Elele Wilikoki no kona kiola ana iloko o ke i-e opala i ka palapala noi aie elinaa miiiona a ua poe kolohe la 1 hoouna aku ai iaia no ka pilikia dala o na hana aupuni o Hawaii nei. Aka nae, ua ikeia no ka holomua ona hana 'aupuni ma ia manawa me ka pilikia ole ī ke dala a lakou i hoonuinui ai, a hiki wale no i ka lilo ana o ka hapanui o ka Ahaolelo i ka poe Repubalika, a hooholoia ai ka aie eha miliona.e paa nei i keia wa. Nolaila, e' kakoo i ke kahuahana a na Home Ruia i ole e kau mai ka poino maluna o ka I'ahui e auaino ai. (He nui aku na olelo waiwai nui a ka -Elele e pili ana i keia kumuhana a pela hoi me ka manao o kekahi poe Repubalika kolohe e makemake ana e hoihoi i ka noho ana o Hawaii nei malalo o na Komisina, aka, ua haiki_ko kakou kuleana, nolaila, ua hiki ole i ka' mea kakau ke hookapeke loa aku.)

Ma ka hapalua hora 2 paha, ua komo mai ke Koraite a hoike mai ka Lunahoomalu Mr. Kawewehi o Kona Akau, Hawaii, no kanui o na Elele i hoea kino mai i ka Aha Elele ame ka nui- o na hookohu hope, oia hoi, ma kana hoomaopopo ana he 85 na Ēlele i hiki kino mai a he 60 P oe i hiki ole inai, aua hoouna mai hoi i ko lakou īnau hookohu hope. Mahope iho.o keia ua kohoia na Komite Kumau o ka Ahiihui elike me ka mea i hoikoia ae nei. Ika pau ana o keiii hana, ua.akoakoa na Elele nia kekani papa ahaaina nno a kuhikuhinia o l<a io puaa. He pahee hoi lau! Ke p ii m;ii la na/o opelu makumaka hou; a ke kaohi' momoni ia ka poi uouo ina puu ana Elele. He ono mai hoi tau! Maiiope iho o ka pau ana o ka paina puaq. ana a na Elele, 'ua noho hou ka Aha, ama noho ana i hoike ai o ilon. S. K. Mih-.ie, innahoom ilu o'"ke Komile o na Rn| a , e hoomaopopo ana, e alakaiia na iiana aka Aha Klele nnlalo o na ru)a o na Aha naauao ame na rula ahaolelo. Pau keia hoike, noimai o J.M.Poepoe Lunahoomalu o ke Kotnite Kahua-hana i ka hoike a ia Komit:e, ma ka mea e pili ana ike kahua hana. E īkeia ana ke Kahua hana ma kekahi wahi o ka makou pepa o keia la. Mahope iho o ka pau ana o ka heluheluia ana o ua kahua-hana nei, ua noi mai o Mr, Imihia o ke Kalabu Home Rula o Kalihi Camp, lionolulu, Oahu, e kapae lōa i ka Pauku o loko o ke Kuhua liana e pili ana iko Hawaii nei hooponoponoia ana d kekahi Komisina mai Wasinetona mai, Amerika huipuia, oiai no nae oia kekahi lioa o loko o kfela komite a i kakauinoa ma ke apono ana ike Kahua-hana. Aku, mahope iho o kekahi mau hoakaka ana a ka Lunahoomalu o ke Komite no ka pono ole o ke kapae ana i ua Pauku nei, ua hoomauia kela muh'ek- o ke kahua hana, Na Mi.O.K.Poepoe mai he pakui no ke kahuahana, oia ho') e hookomoia ka manao penei; e, kauoha ana i ka Elele Lahui o ka Aoao Kuokoa īlome Ilula e noi aku oia i ka Ahaolelo Laluu ma Wasinetona e ioaa ona lmawina dala, no ke kokua ana i' na poe nWi lepCraI epC ra ma Kalawao amo Kalaupapa, Molokai, Ua.minamina nui ia keia kumuhana i ka haule ana mawaho o ke kahua liana i apmioiu e ke Komile; aka, ma ka hoomaopopo nna nae, e hapaiia ana k«»ia kum.ihana m;i ka waenohomai ai ka Aha J,ilele o ke Kalana q Oahu nej.

Ua apono loa ia ke kahua-hana ma ke koho ana a ka Aha -Elele. Aua kauoha ka Aha Elele e. haawiia ke ka- I hua-hann, i paa ma ka. olelo Beritania i ka mea kakau o ka nupepa P. C. Advertiser no ka hoolahaia ana maloko oia • nupepa. He mea oiaio, ua puka mai ua kahua-hana 'la maloko o ka P. C. Adverdser o ka Poalua, Sept. 1. He elua inahele o na kumuhana i hoikeia maloko o ua kahua-hana la, elike no me ia e ike ia anā maloko o r laila. Ka mua: Na kumuhana aka Elele Kahiliaulai e lawelawe aku ai ma ka Ahaolelo .Lahui ma Wasittetona; a o ka Mahele elua, o ia na.kumuhana a na Moho Senatoa ame na Lunamakaainana Home Kula e lawelawe aku ai iloko o ka Ahaolelo. Mahope iho oka .akoakoa ana o ke Komite Hoololi Kumukanawai me na Kanawai o ka Ahahui/ua heluheluia a:ka ka lioike aia Komhe eka Lunahoomalu J. M. Poepoe, oiai nae, ua kakoo oia ma ka hoike a ka hapa uuku o ke Komiie, e, apono ole ana i kekahi manao hoololi Kumukanawai eae ana ike k'akpo (endorsemeitt,) i ka moho a mau moho. oloko o na Aoao Kalaiaina e ae. oka hoike aka hapanui o ke Komii;e, e apono ana i keia manao; a e kue ana hoi i ka hoike a ka hapa unku o ke Komile, oia ka Lunahoomalu ame lilele I?rK. Hewahewa mai Hilo, Hawaii mai, Ua nui ka hoopaapaa i ulu mai mawaena o kekahi niau hoa oka Aha nialuna o keia hoi3<e. Ua hahana na paio olelo ana ana poe e kukoo ana ika hoike aka hapa | \iuku o ke Komile e alakaiia ana eMrJ. K. Nakookoo, . Peresidena oka Ahahui Kauikeaouli. Nui a lehulehu no- i hoi na poe kakoo i ka hoike a- ka hapamii, o ka oi loa aku ona Elele Koomoa ame Kawewehi mai Kona Kai Opua niai ika la'i. Elike me ka leo hekili e ikuwa ana ma na paia lewa, pela i nakolokolo ae ai me ka hahana na leo ka-* I īai manao a 113. poe.kakoo a kue i-.ka hoike aka hapa uuku ■; o ke Koniile. ] Aoii'. i pau. |