Kuokoa Home Rula, Volume VI, Number 35, 28 ʻAukake 1908 — Ka Moollo Kaao o Hiiaka-i-ka-Poli-o-Pele [ARTICLE]

Ka Moollo Kaao o Hiiaka-i-ka-Poli-o-Pele

1 liooponopoin) hu(< i<i e/ike me mt tmtuire.')/ooh'h Uiiaka « k<> ll<uc«ii «me Alaui. MOKUNA JV Hoomakaukai; o Pliiaka-i-ka-poli-o-Pku-; no ke Kii ana ia Lohiaw -ka Hklk ru ana mk Pauopaia'k —Halaw.ai mk Waiiinkomao—Pai/ na Poo 0 NA AKL/A 0 PANAEU'A [ KK OKIIA K IīIIAKA. [nOOMAI'IA. | O ko lakou nei iho aku la no ia a hoea i kahakai, olelo aku la kahi wahinL' o Laa ia Hiiaka: "Auhea oe, e kip;i kauhale kakou. Li ae no ko'u hale kamaaina o keia au-kaha nei la, a, ilaila kakou e kipa ai. . Hooluolu iho hoi liakou a mahu, alaila, nee a kakou 1 kahua a ka i'a e muia niai la na kanaka." Pane niai la hoi o Hiiaka i ka olelo ;uia mai: "Aole pela» Ooe o kakou ke hoihoi aku i kau wahi i'a a kou hale kamaaina waiho aku; a lu'le koke niai oe. E awiwi kakou a hoea i kalii a Kauhi e haawi mai' la i ka i'a i kanaka. Lohi auanei kakou e apa ai elike nie kau i olelo mai la, e hoi a ka hale, hoomaha. e ohi aaa kakou i ka nele ame ka ho<'-a. ii kali ka.waiho kahelahela aua wahine a loaa ka haawe i'a, He hoomaiia ana 'ku ia oka luhi ame ka maloeloe me ka oluolu niaikai o kahi noonoo." "Ae! l/a pono io kau. Lilo paha auanei au i ke kikala aloha a kuii kaue e lomilomi ai me >ka opaopa ana, pau eka i'a ika haawi. Ka! Nani wale ka manao maamaama o kou, eka wahine Ui. E hoihoi io ae au i ka'u wahi i'a i kau hale kamaaina." 0 ka holokiki aku Ia no ia o ua wahi wahine nei a hoea i kona hale kamaaina; haawi aku la ia i kahi luahine e noho ana i ka haie e malama i kana i'a a hoi' aku ia. O Hiiaka ina hoi keia me Wahineomao ame kahi kahu o Wahineomao, hooinau mai la no lakou i ka hele ana ma kahi a ka aha kannka nui e nnna ana—o kane, o ka wahine ame kamalii. Ta lakou nei e hele aku ana, ua ike mai la kekahi poe ia lakou nei, a hooho ae la lakou: "E! He mea e hoi ka ui o nei poe wahine e heie mai nei. Hookahi nae o lakou, ka pakela oi loa aku o ka 41!" O kekahi poe hoi 0 lakou, hooho ae la ma ka olelo ana ae: "Auwe! 0 Wahineomao kekahi e heie mai la! He mau wahine malihini nae kekahi me ia. He keu io hoi ka ui 0 kekahi wahine o laua. Ina e ike ana o Kauhi i keia wahine, e pau loa ana ka i'a i ka haawiia iaia, nokamea, o ko Kauhi eleeleu loa ia." Oia hele mai la no ko Hiiaka ma a kokoke i kahi ana kaAaka e kuku ana. Ua pu'e ae la hoi na kane ame ria wahine a puni na waa piiia i'a a Kauhi. He aku ka i'a. A e noke ana nohoi o Kuuhi ika haawi ika i'a. Haawi ka akau, haawi ka liema. Ina e ike mai ua Kauhi nei, he wahine maemae o na helehelena ke ku aku ana, e papalua, a e papakohi iho ana kan;i haawina i'a ika na kano. A e noke inai ana nohoi ua Kauhi nei i ka mioi ma ka olelo ana ina waliiue heiehelena niaemae; 'īi, ua ike iho Ia no ia Kauhi, ka iawaia nui o keia mau kaha; a i noho a i umauma naha o Kauhi ea, mai au'a 1 kahi hakeo ai ono a ka oiwi. Noonoo ana oua I;i maka peiiu ia o mua aku nei, a o Kaulii no k;P\nea e ola ai ia mau la malea poniuniu i'a ole." He pelo nohoi ka na wahine ui ma ka olelo ana aku: "Heaha auanei hoi ka hewa oia. Na Kauhi ia. Oiai hoi e! He hana luhi ia au i hoomahui mai la!" A ua ike no nae 0 Kauhi i ka pauaka 0 nei meu he wa hine kakani 0 ka waha ma na olelo pelo e iu ia aku ana imua ona; a pane mai ia no ui: "Ple.keu hoi keia aka wuhine hoopunipuni. Ua like oukou me na moa kani ao. O ka Kauhi ka ou.kou e pelo mai, a he neo ka mea loaa ia Kauhi!" P kekahi wahine hoi a ua Kauhi nei i oleio mai ai ia piau olelo pane aku la ia: olelo oe e Kaulii. L noho iho nohoi oe a la nmaunia naha, hele ae oe a ka ulu-īeliua 0, Panaewa, jke qe i ke ka/.Yf'a 0 ko mau onohi maka, ku-ku ko ]ihijjhi ipe |}e la no ka lehua." A kani ae. la hoi ka aka a na mea apau 110 nei inau hoaheho olelo ana. A ke noke nei 110 ua Kauhi nei i ka haawi ika i'a, (~) ka wahine ka meu loaa nui ona i'a. O na leane he hookahi a kahi, a he pomaikai ihaoli ke loaa he elna wahi i'a. Aole no i laua ilio ka nui 0 na i'a i koe īloko o ka waa. (,)iai |Ki ua Kauhi nei e nanea ana i ka haawi a ka akau, i ka onou hoi a ka hema, pa-e ana kekahi leo oli a ka lealea nui waJe:

Hklu 18—-Na Hiiaka Keia. 1 La'ila'i —e! La'ila'i! 2 La'ila'i ka moana kai uli, kai hohonu, ■3 Hoalahia mai ana ina waa e holo, 4 L liuliu, e makaukau, a lana ike kai, 5 Aia ka i'a Ia ike kai, 6 Aia ka ia la ika aina, 7 Ono wale mai la ka i'a, E Kauhi—e! Ho mai hoi ua i'a." A lohe o Kauhi i keia leo oli a ka lealea nui • wale, 0 kuna wa ia i kiei mai ai maluna ona poo ona kanaka; aole nae ona ike mai i ka mea nana ke oli ana i lohemai ai. Aiaila, nana mai 2a ia malalo mai 0 na ko-wa-ko-wa 0 na wawae 0 na kanaka, a ike mai Ia ia i ke ku aku a keia wahme aka ui nui wale. A 0 kona manawa noia i olelo mai ai i na kanaka: "E hookaawale ae hoi oukou.i ike aku na mak.i 0 Kauhi i kela wahine nana au i kshea mai nei. 0 ia! Oia! Hookaawale ae oukou! Na ka wahine ui ka i'a a Kauhi!" Ia manawa hookowa ae Ja na kanaka, kaawaie kekahi ]joe ma kekahi aoao, a kaawale kekahi poemakekahi aoao, waiho kaawale iho la 0 waena me ka malaeīae. I kela wa. 1 ikc pono mai ai o Kauhi ia Hiiaka, e ku aku ana me kona nani apau, Aolie lua okaui i ikeia ma Hiio ā puni a ma na kaha nohoi apau 0 Keaau. pane mai" la 0 Kauhi ia Hiiaka i ka i ana mai: E kela wahine ui eku mai la. Ooe anei ka tnea nana ke oli lealea a u i lohe aku nei, e hooia'ilk'i mai ana a lai»ka moana. E hoalahia mai ana ia'u nei, ia 'Kauhi, e makaukau, e liuliu, a e hoolana i na waa iloko 0 ke kai, he i'a ko ke kai?" Pane aku la o Hiiaka: "0 ka'u wahi kanaenae iho la no ia ia oe, e Kauhi. 0 ko leo a pane mai, ola 'nei kini." "Kahaha! He kanaenae mai auanei hoi kau, eka ui, i waiho mai la imua o'ujaei, 0. Kauhi, a uuku mai. Eia ka ia. E ohi oe; a ina he mau hoahele kou, e ohi lakou apau ika i'a. A koe iho ka mea kpe ia oukpu, alaila, oia Ka'u e haawi aku i ka poe i loaa oie ka lakou mau haawina i'a." Alaila, kau hou mai la o Hiiaka i keia kau: Kai/ Hei.u 19—Na Hiiaka Keia. 1 oke kani aka o-u, 0010-mao,. 2 oke kani aka elepaio ika wao, 3 Ono ka i'a—e! Ono ka i'a! . 4 Onoono wale mai la no ka i'a, 5 He moano kai lena, 6 Ono ka i'a—Heaha ka panai? 7 E Kauhi—e! I aha ka uku oko ī'a? Ia wa pane mai la o Kauhi: "E ohi oe amei kpu mau hoa ika i'a a pau, lawa ko oukou makemake. E hoi aku oe a kauhale; ilaila oe e kali mai ai, a hoi aku au. He elepaio ka manu, he pao huewai ka hana a ia manu." Ua maopopo loa ia Hiiaka ke kaona 0 nei mau oleloa Kanhi 0 ka pane ana mai, oia hoi, 0 ka manao nui, o ko ia nei {eino 110 ka uku a Kauhi i makemake ai no ka i'a a ia nei ame kona mau hoa e ohi ai. Ia wapane aku la keia ia Kauhi: "Ua holo kela manao ou, e Kauhi, i pane mai la. Nolaila, e olii ko'u mau hoahele i ka i'a elike me ko, lakou makemake. A e hooko aku ana au iko leo. E' hoi, au a ka hale, knkali aku au ia oe, e Kauhi,o kou hoi ae. E wiki nae oe. Mai apa oe, oiai he huakai ka'u ame kekahi 0 ko'u mau hoa no na Hilo-paliku. I hoi au aka hale, a kali mai au ia oe, a, apa oe a liuliu wale; alaila, ua lawe. hala ole au ia oe." "E hoi oe a ka hale," wahi a Kauni i pane aku ai "aole nohoi au e liuliu a hoi aku "j. A maluna iho o'u ko'u nele ke apa io au i kahakai nei." Pane aku la no 0 Hiiaka: u Ua holo ia manao mawaena 0 kaua." Ia wa kena ae la 0 Hiiaka i kahi wahine o uka q Laa, e kahea aku i kona mau hoa e ohj i ka i'a. Aiaila, huli ae la ia a hawanawana aka la ia Wahineomaa: ~ i "ii hele hoi oe e ohi i mau ia na kela mau kanaka a'u i haawi aku nei i ka olelo, e hoouna aku ana au i mau i'a na fiaUii, ke loaa hoi ko'u haawina i'a," Ae mai la hoi o Wahineomao. Hele aku )a ia a ohi ae la ika i'a, nia lea" hoopuu ana i'elua mahele i'a. He umi ia o kekahi puu; a he iwakalua hoi i'a okekahi puu. 0 iki wahine lioi keia o uka o Laa, ua ohi iho Ja ika i J a a lawa ko lakou uiakemake. Hana na haawe 0 ka lakou muu i'a. Oka Wahineomao mau puu i'a hoi uakikoomai Ju Jvi 'lima ku'i o Kilauea,' oia hoi ka Jima o -Pele i haawi mai ai i ke kaikaina, a loaa ua mau puu i'a nei, a 0 ka hao aku" ia no ia, noho ana ka puu i'a o umi i.ka ipuka liale t> ke kanaka mua loa i halawai ai rae Hiiaka ma; a pela nohoi me. ka lua o ka.puu i'a na ke'kanaka elua nolioi, ia; a o kr kanalea Jioi keia a liiiaka i olelo aku ai,e kukulu 1 mau Jepa a pani ka hale.