Ko Hawaii Ponoi, Volume I, Number 46, 29 April 1874 — Ka Haiolelo a ka Hooilina Alii W. P. Poaono, Aperila 25, 1874. [ARTICLE]

Ka Haiolelo a ka Hooilina Alii W. P. Poaono, Aperila 25, 1874.

[O keia haiolelo malalo ho, Ka makamua loa o ka haiolelo a ka Hoo lina Moi imua o ka lehulehu.ua haawi ia no hoi keia me ka moakaka akahele, a me ke ku i ka noiau ; nolaila ua mahalo nuiia a huro nui iamai ke Keiki Alii e na makaainaia. L. H.] E na makminana :—Uu hauoli piha ko'u naau i ka ike aku ma ko oukou mauhelehelena i keia4a, he hoailonu b hai mai ana, ua hoolana ia ko oukou mau puuwai aioha e na | kalai manao loea ana a ko kakou Moi, i.hai j ae nei ma kana olelo alii, no na mea e pili | ana i kekahi o na kahua nui o kona Aupuni, i oia hoi, " ka hooulu lahui,"

He ninau ano nui neia a ko kakou Moi e waiho aku nei imua o oukou, aole ia oukou wale nei no, aka, imua o na makaainana o na apana a pau o kona Aupuni mai Hawaii a Kauai, he ninau Inula, hohonu, a'momole. A o ka wa kupuno wale no keia a kakou e : hapai ai no ka noonoo ana, oiai ke emi mau i aku nei ka iahui, ma na kulana i hoike ia j mai e na au poiuluhii kaaiiope ae. | Oiai au e kamailio aei no ka ninau, e hui li mua ae kakou a nana aku i ke ano o ka ; mea nana keia ninau oia no hoi ko kakou i Moi e noho nei. Aole oia i lawe kamako ae i keia hana, a hana poroi iho ; aka, ua kali kona noonoo me ke akahele, ma ka hi. linai ana ma ko oukou ahonui, e kokua pu mai iaia ma kahuli.aoa i na m&a e hooulu | hou ia ai keia iahui. Pela kakou e ike iho ai i kona aloha makaainana, manao kanaka, a aloha makua, ma na hiohiona o kona miu manao akea i hoike aku nei r imua o oi kou. He kakaikahi oukou i akoakoa mai ii* ka hui ana me ko kakou Moi i keia la; ela nae, ua nui ko oukou mau heluna, mamua o na haneri o oukou i'noho aku ma ko lakou mau hale. Me he mea ala i ka nana aku i na au o na Moi i halaaenei.ua ano kaumaha a pilihua no hoi ka noho ana o na makaainana malalo o ke aupuni; a ke manao nei au e loaa ana ia kakou ka nohona oluolu maikai, malalo o na hooponopono ooeau ana a ko kakou Moi, ma keia mua aku. He ano like ke aupuni me kekahi pahu (palala) e paneeia ana e na kanaka iluna o kekahi puu kiekie, me ke kaumaha ; a I ka hikt ana aku iluna o ka piko o ua puu ' nei, ua hoomaha iho la lakou, a kani ae la | ka hoe, a oia keia manawa o ko kakou au-1 puni e ku nei. A i ka olokaa ana aku o na j kanaka i ua pahu nei i kaihona, ua oluolu I maikai ka neeana; a ke manao lana nei au, peia aku ana ko kakou nohona maha, me ka oluolu maikai o na hana. | Ua minamina au i ka hoike aku ; aohe i. loaa la'u ka manawa kupooo no ka waiho ana aku i kekahi mau wahi mamala manao ' imua o oukou, e like me kahi ike uuku i loaa i ia'u ; aka, ke lowe nei a» i keia ku ana aku o'u imua o oukou, •« he hanohano nui," oiai o ka makamua lon keia o lto'u hai manao ana imua o kekahi anaina Imnaka piha i ka hauoli e like me keia, no ke kokua ana i ka ; manao a!ii o ko kakou Moi. Aloha ouknu ! i

E ka Luneihoopmopono : oB;«*-No ka loaa ana mai o kekahi mau olelo koikoi ia'u e kapae apa i ka pono o ke kanaka ma ke -ua ulu mai ko'u manao e hoopuka aku 1 ke akea i keia maiaio iho. i mea e akaka ai i ke kanaka nana ka pane kikoela ia'u i kona a me ko'u kulana, a, aia no hoi ma kau olelo ana e loaa ai kekahi kumunoonoo n« kekahi poe-e ae e kohihewa e like me ia.

la'u e iho mai ana ma ke alanui Moi i j Leleo maiaio iki mai, ua loaa mai la au i ka 1 huakai ako kakou Moi, e hoi mai ana ; Ku | iho la au a haia ka Moia me na 'Lii, īa raa- j nawa hoomaka hou mai la au e hele ma ke < kae o ke ala, koe aku o no ka huakai, a ia'u e hele ana, pa mai ia kahea a ka " Ma&a ona Lani," " E hookaawaie ! fi ku a hala ka huakai!" O ka leo me na olelo ua koikoi, ao ka mana no hea mai la. Ua ulu mai ka manao e ninau aku i keia kumu j 0 ke kapae ia ana o ka pono o keia me keia ; kanaka ma ke alaheie, a ua ninau aku i kahi 1 puana mai ai keia kanawai hou, i kona man§ a i kona kuieana. •« He itiana kauoha ia inai au e ka Moi, e hookaaweiie aku i ka pee aole i aahu i ka palule ulaula." la manawa haule ioa mai ia au i iea hope o ka huakai, a hala aku ia lakou la, ano e mai la ko'u maneo no keia olelo haakei. Noonoo iho ia au aoie he kanawai e kokua ana i na oielo hookikina a kekahi i kekahi,a me he ia, aole ko kakou Moi i ao mai i keia kanaka e hana pela, oiai, ina no paha ka Moi e ike mai ana i kekahi kanaka, ma ke ala a ua makemake oia e hookaawale aku ke kanaka, —aole oia e hookikina mai, o ke noi oiuolu kau e lohe aku, a pela iho la ka rula. O ka hookikina na ka poe hupo ia. »

Ua ane like keia hana me na hana rula ole a ka poe i hahai ai i ke kanawai ma ka la 12 o Feberuari i haia uku nei—oia hoi ka iawe ana ae i ke kanawai ma ko lakou Jima a kapae ae. Kahi ano e iki o keia hoohalike oia keia : Ua hookikina aku ka lehuiehu a no ke ko ole.ua hoeha aku—ua hookikina la mai hoi au koe ka hoeha. (Heaha la ka mea i koe ai ?) Ua like a like ke kumij—& iha ua hewa ka'mua.'Ke hewa no ka hopena. E i mai patia anei keia kanaka ehooko wale ana no oia i ke kauoha a ka Moi—ma ia mea ke ae nei au.ina he oiaio kau, a ke olelo aku nei au—ua hooi aku oe ika hana i haawi ia mai ma kou lima—no ka mea, ma na olelo a pau a ko kakou Moi, a me kana mau hana, e ao mau mai ana oia e maiama kakou i ka maluhia o ke kanawa», aole o ka hehi waie īho ika pono o kela me keia. Na ke kananawai hea laikuhikuhi mai e kono waleaku kekahi i kekahi?—na ke kaoawai paha a ka hupo.

I Mai mānao nui mai ka lebulebu ma ka pono o ka tnea hookahi, aka, e nana iho ma ke ano nui o keia alakai. He makehewa ko'u ana aku no ka hewa o keia hahaki kumu ole ana ike kanawai. He mea no ia ua maopopo ia kakou. Aka, nu ka ulu liilii, a mahope paha e uiu nui akuai na ino mamuli o keia alakai, nolaila au e hooloihi aku nei i ka olelo ma keta kumu. ; He nui ka poino c ili ana i keia iahui—ke ' manao Uakou hc pono nui ka lilo ana aku o ko kakou noho kuokoa ana, na poino a | pela aku, ma keia hana kue i ka Eia i ke haka mai nei na 5 na aupuni nui ia kakou 1 keia wa, a p>e he Ia ua makaukau I kekahi 0 lakou, e lawe aku ke loaa ke kumu kupono, ikq Uakou noho'na kuokoa,—Aia a hiki ole k kakou ke malama i ka maluhia 0 ke k&nawai, alaila, kumu a kujeana k« lawe ia aku, aohe mana nana e hooki aka.

Nolaila, e malama kakou i ka pono o kela me keia, mai inanao kuhihewa ; mai manao o ka loaa ana inai o ka mana hē mea uha< uha, ahe mea hoopoino wale. No—wahi a ka haole. Mai ike ika nui kino a uuku kekahi, hookikina wale aku,— e hoomanao oe e kau mai no ua mau maka la e kiai mau ana ia kakou. Aia a malama kakou i ka maluhia ma na mea liilii, alaila, kumu ole ka ulu ana mai o na-hana hewa nui, e like me ka mea i ike maka la, a aia a "Mau ka Ea o ka Aina ma ka Pono Alaila, i&au ko kakou noho ana he Lahui Kuokoa—a ke olelo nei au aole he niana e ae e lawe wale aku. E pane iki ae au i kuu hoa a hooki. E malama i ka mana iki, E malama ika mana nui, E malama i ka alelo, I malama ia mai ai. Aperila, 1874. Jno. E. Bosh.