Ko Hawaii Ponoi, Volume I, Number 42, 1 April 1874 — Ke au o Hawaii Nei. [ARTICLE]
Ke au o Hawaii Nei.
0 ke au o ka lahai Hawaii a ma kona kulana aapaai, ua i<rii ae ia mai ko na ano maa, ahe ano hoo. Ua hoomaopopoia ka loli ano e ana o ka iahui, a hooleli i ko iakou ano mau i keau » na £amehameba a me Luaaiiio iho nei. Jlai ka hoomakaia aba © keia lahui a me ke kuiāna aupuai e ike ia mai e na (lupani oaaaao o waho, a hiki mai i ka la 11 o Feberu«ri, 1814, ua jtakauia keia iahai a me kona aiau hooponopono ana, ma ka pohai hamailio o na iuna aupuni o na aina e, a maioko hoi o na aha kiekie o na aupani nui he lahui hoopno; he oluolu, he hookipa, he malama kanawai, &c. He oiaio no oae ia mau kaiai manao'na, I no ka mea, i ke aa o Kamehameha I, hto-1 hui ana i keia pae mokn i hookahi, a raahope iho oia maoawa, aole i kahakaha ia ma na naau o na elemakale hoopaa moolelo, he haunaeie iioko oia wa kanawai ole, koe wale no ke kanawai waha alii. i i O kahi kanawai i iawe ia mai ia mau la, he kanawai i hoohaiawai ole ia ine kekahi mana aupuni o keia au mai nei, e hoopoaopono a e kuka no ka pomaikai o ke aupani, ano ka hoomalu ana hoi kekahi. Ūa kukuiu ia ke Kumukanawai mua,"Mamalaj hoa," eka mana hookahi wale no; a, aoie | hoi i hooiaio ia a kakau ia maiuna o ka i pepa, ua hoopaa waha alii ia a naau makaainana ia. O koaa hookoiaana.ua kau> lana noia ia mau ia hope mai a hiki mai i ka makamua o ka noho aupuni a»a o Kaiani Kauikeaouli Kamehameha III.; ia maoawa ka ioaa ana he mana a he kuieana ko na makaainana ileko o na aha kaukanawai, i hooponopono ia no ka pomaikai lahui. iioko oia mau la he kakaikahi ka poe i hoonauaoia; ao ko iakou ike he elua hapakolu īa o keia mau ia. Aka, oka lakou mau hooponopooo ana me ia Moi, ua ano hoiomua no ia mau aiakai ana, me ka iokahi i o na nooooo, me ka ae, me ke Kumukanawai i oi ae ka maemae i ko keia mau }a o paio oei.-H) ka noho laweiawe ana o na wahi kauna poe naauao eia mau la, ua hana me ke ano naauao lo', naauao makee aiii, naauao hoopono, a hoomanawanui no hoi. Ao ka hoa kamnilio oia Lani, o na alii hanau no o ka aina; me na wahi kauna haoie kakaikahi i komo ia mau ia, e hooponopono pu, a e imi i ka holomua o ke aupuai a ma ka aoao o na alii iioko o ka aha kaukanawai, poe alii hanau wale no no ka oina, a °he poe nnauao mai waho mai, &c. 1 ke au o ke Aupuni Hawaii ia Kauiehameha IV., ua hookolo aku no kana mau hoo ponopono ana ma ka meheu a kona hiki mua A o kona mana noho aupuni ana maluna o ka noho Aiii, he mana hooilina maoli no mai kona mua mui. Pela mai no la Kamehemeha V., ua like no me kōna hiki mua A o kana mau hooponopono ana, oia na hooponopono ana nana i hoeueu i ka naau o ka poe naauao o kona au e kaiai i ko iakou mau manao ma na Ttolamu o na nupepa, a hoaiiali ia ma na naau o ka poe hapa noo» noo, a hikii iho ia īakou ia mau manao ma na aoao o ko lakou mau puuwai. O ka mana Alii iioko o ka Ahaolelo, ua hoomahuahua ia mai na maiihini; maioko o ka Aha Kukamaiu he- lehulehu na hsoleWa ke aiakai ana o ia poe ua alako ia ka manao o ka Moi e kukulu hou i Kamukana* wai maluna o ke Kumukanawai o ka makahiki 1862, a Kamehameha 111., a oia. ke; KumukanaWai hoopilikio, hookuapapa nui o ka makahiki 1864. . Mai ioko mai o keia Kuinukanawai i aia mai ai a loh ka lahui mai ke kahua o ka ; mahaloia, ka makee alii, ka ae, ka hooko' pololei, a lilo iakou he poe kue. 0 keia mau haoa. ame keia mnu kamailio ana, ua kukuluiaia maiuna o ka oiaio.' O ka pii mahuahua ana o ka aie lah'Ui, a hi-; ki oie i ke koena o na makahiki elua ke hoo- < kaa, he hooia kupono loa ia no ka ioii o na 1 alakai aupuni a be auwai o ka banetaruba ka lakou e imi ana, aole o ka holomua o ke aupuni. Na keia mau alakai aoa, me keio mau hoike oiaio o ka piiikia, i kuni iho i ka pauku hao enaei» o ka enemi maluna oka īahui, e hoioo waha ana i ko lakou mana poooi iho, oo ka ae wale. 1 ka piha ana o kona mau ia, ua hoike mai ka iahui i ke kahua o ko iakou mahaloia, ma ko lakou koho aqa ia W. C. Lunaiiio, i Moi uo ke aupuni. Ma ka 000000 ana, aole i hoohoio iokahiia ' mai ka Lahui e koho iaia ma kina kapakapo aiii, a ma kona hanauoa aiii aoa, aka, ma keia auo wale no o ka imi mai i ka pomaikai oka lahui; malalo waie no oia mea, fte ku aaa o ka iahui a hooho me ka lokahi. Ma ka maka mua o koua kalai «upum ana,.ua ukali Ta me na muhalo he lehuiehu, ma kana hoonohunoho alii Ahaolelo aoai u« hoopuipui aku ota i na ano lahui mn»kō oia haie.—A o kon.i mau hoa kukn heJoe aioha iahui p«ha ; aka, oie ka hua o e ike pono ia ai. No k:< iiuliu ole t 1
o kena aan lRt i n3aopoopo ol® ai M koaa man hooponopono Okeaa w&e ana, akoao ta mahope o HH v iwohakamka iho Ja i ka ooho alii me I» hooiiina oie. . Makeiahana ana, a mahope ibo oaue kna. ua ala rnai ka iahm e hookahe iko lakoa mau puuwai hookoeokono ia, pahele ia, e ke ākamai kamaiiio o aa poe naaaao hapa, na'aaao kaiohe, naauao hoohuakeeo e hookohe i ko lakou mau manao, mahope o tetahi mea j a me he mea la o keia ma«; lehuiehu kekahi ī o lima iloko o ka pouiu 3, 000 o ka haiawaima ka Luakiei o Kawaia%ao, koho ike keiki eili David Kalakana. •'A nawai i honloii i ko lakou mau leo hau-
oli o iima, a hauoli ka naau iloko oia halawai ī A nawai i hoekonokooo ia iakou e kukuiu maiuna o ka hauoli ia Kaiakaua ka Moi, a he enemi ma ia Ke i aku nei au me ka hookamani oie, na ka poe haauao iokoino, a hupo peg*i*a haalele !oa. 1 lla ia nana aku, alalmi aua hoakea ka poe naauao i ka. lakou mau haiolelo. ma ka la 12 o Feberuari nei, maluna o keii maa oleio. Mahopa j4iiki» ke aapaoi o Davida Kalakaua ka Moi. Heaha na hoike oiaio oia mau ooonoo ? Aoie anei o keia aiii o David Ka[akaua ke alii i hoopuka i koaa mao manao hoopiin&eaai ole mahope ona aina e e komo aoa ia. Puuioa, e aaa ma ka nupepa P. C. Ādoertiser a i hoopuka ia hai ma keia Nupepa ? I keia mau la, ua maopopo ua ano auimi na noonoo lahui, a pela hoi rae na hoopono- 1 pono noiau ana o keia Moi. Ma ka hoomaopopo ana ua hoopiha make—ua ka la- ] hui i ko lakou mau noonoo, me ke kali ole 1 ka hopena, a me ke ano o kana mau kamailio ana. ina paha e wae pono ka iahui hapa, a lolelole hou i na aoao o kana haioleio hoohiki Komukanawai; ua maopopo, he mea i oi ka noonoo a me ka ioea ; a he makua kupono nana e hooman i ke kuokoa o ke Au puni Hawaii, malalo o ka hooponopono noiau ana. Ma haioleio wehe Ahaolelo, he mau oieio ike kanawai maioko. Ma kāna haioleio Beritania imua o na hoa o ka oihana kinaiahi.be aioha iahui; ma oa hoo- | kohu luna aupuni, he manaolana no kona ■ maliu i kona lahui; ma ka hookohu hooiiina Moi, he makee 'malahia, &c. Aole ote ii i lawe i kona noho ana e noho me ka nanea e | lik§ me na mua a hoohaunaele hou akii i ke ! aupuni ; a he haawi ana'ku ia i ke kuokoa ; o kona aupuni maiuna ona aina e, a hooi pilikia ia mai kona iahui ponoi. ' D. Keoaho. ■! Waianae, Oahu, Maraki 10,1874. 1 Maee.—Ma ka po okala 7 o Maraki, ua ' mare ia o Kaapa (k) a me Kamakele e Kev. j J. K. Kahuiia, m#ka haie o ke ksnewnare«