Ko Hawaii Ponoi, Volume I, Number 35, 11 February 1874 — No Olelo Hoalohaloha. Na ka Ahakukamalu. [ARTICLE]

No Olelo Hoalohaloha. Na ka Ahakukamalu.

Ma ka halawai kuikawa ana o ka Ahakukakuka Malu o ke Aupuni, ma ka la 6 0 Feberuari, 1874, ikaheaia no ka hoopuka ana i na manao hoalohaloha no ka make ana o ka Moj Lunalilo, eia na Hoa i hiki kinn mai llis Ex. G. R. Bishop, ka Teresidena. His Ex. R, Stirting, His Ex. E. O. His Ex. A. Judd, Ka Mea Kiekie C. Kanaina, His Ex. Kiaaina o Oahu, His Ex. Kiaaina o Maui, His Ex. Kiaaina o Kauai, S. N. Castle, i. M. Smith, H. A. Kahanu, G. Rhodcs, J. M. Kapena, S. P. Kalamn, J. W. Makalena, J. Moanauli, C. C. Harrt6, H. M. Whitney. Eia ka haiolelo a His Ex. C. R. Bishop imua o ka Ahakukamalu : E na Hoa o ka Ahakukamalu: — Ua aneane hookahi wale no makahiki i haia, mai ka halawai kuikawa ana o ka Aha Kiikamalu iloko o keia ruini, no ka hoike aku i ko lakou hoomanao aluha no ka Moi Kamehameha V i wake. Ano. ua kahea hou ia ka lahui e kumakenn no kn make miuaminu nui ia o ka Moi. Ua kaili ia 'ku ka Moi Lunalilo, a ua hoi aku me koiia mau Kupunn, me ka waiho ole mai i huoilina Moi nona, aole hoi i kohom kekahi i panihakahaka no ka Noho Moi o Hawaii; a o makou, kona poe Kuhina, ke poloai aku nei ia oukou e halawai maanei, no ke kuka pu ; a e hoike «ku i ko knkou mnhnlo i kō mea i mnke, a me ke alohn pu i ka poe e olb ana. Hoohohia.—U makou, n i Hoa o ka Ahakukamalu e akoakoa nei, ua ehaeha ko makou mau naan no keia kauinaha hou i loohia 1 ka lahui Hawaii, no ka muke ana o ko kakou Moi Lunalilo i koho lokahi nrloha nui ia no hoi, oiai he 13 wale no mahina i hala, mai kona hiki ana aku i ka Noho JVloi me kona kino oo maikai ia wa, a me ka lana 0 ka manao e loihi a e pomaikai ana kona au. Hooholoia,—Mamuli o kona aloha.nui iae ka lehuehu o kona lahui, a ine ke aloha iua ole ia ona e kona poe pili ponoi, malaila ) akaaka loa ai kona ano hoopono, lokomaikai, 1 me ka hanohano oiaio, ina kona ono kanaka a me koha ano Alii no hoi. HooheAoia,—Oiai makou e kulou haahaa nei imua o ka inakemake o ko kakou Makua o ka Lani, me ka hilinai nui i kona noeao lua ole, aka, ua piha ko makou mau naau i ke kumakena a me ke kaumaha, no ka pilikia i ulia pinepine ia maluna o ka lahui Hawaii, a eia hou no , ma ka make ana iho nei o ko kakou Haku ka Moi. Hoohol&ia.—Ke hui pu nei makou me ka lahui holookoa i ka minaminanui ilokookeia poioo nui, a ke haawi aku nei makou i ko makou kumakena pu i ka Mea Kiekie Charies Kanaina, ka Makua Alii, a he hoa no hoi o keia Aha. Hooholoia.—E kakau la keia mau olelo Hooholo ma ka B|ke Moooleloo keia Aha ; e hoolahaia ma qjfhupepa o keia kulanakauhale ; a e haawi ia kekahi kope i ka Mea Kiekie Charles Kanaina. Na ka Ahahoekolokolo a me ka Papa Loio. Ma ka halawai o na lioa o ka Oihana Hookolokolo ina ka Haje Hookoiokolo, i ka Poalima, la 6 o Feberuari, m. h. 1874, ua kahea ia ka halawai e Mr. J. Monlgo(nery. O Mr. Harlwel| ka mea i koho ia i Luna Hoomalu, a o Mr. W. R. Seal ke Kakauolelo. Eia na olelo hooholo i waihoia inai e Mr. Joliii Moutgoinery, ka hoa kaliiko o ka Aha: No ka mea, ua oluolu i ke Akua Mana Loa e lawe aku mai keia ola ana i kokakou Moi aloha Lunalilo, oiai oia iioko o ke kilohana o ke ola ana o ke kanaka, a ua hooma. ka hoi i kooa noho alii ana, ma ke ano e ola loihi aoa a me ka inaikai. E Hoohohna Oiai kakou e kulou haahaa ■ku nei i ka makemake o ke Akua, ua hoehaeha kuhohonu ia kakou me ka manao he poino nui kai ili mai ia kakou, ma ka hooki pokole ia ana mai e ka mea ike ole ia, he Makua lokomaikai, a he Moi maikai hoi no ' eia Lahui. Hooholoii. —O ke ano 6 kona kohoia ana Ino ka noho alii o Hawaii hei, un akaka Jea ia makou kona pipili paa ana iloko o ka pu. uwai o na makaainana: * o »n men ana i

maOao ai no Ahaolelo e hāua, ma ktphaawi ana i na makaainana i k;t'liapu 4Mito-k« hana o ke Aupuni, ua hoike mai ia i Kona aloha nui i Kona Lahui. kuna nno aioha, a me kotia ano hookiekie ole oiai oia o-noho ana ma ka noho alii o keia Aupuni, *ua hlo ia he tnea ehooinanao nui ia, Hdofakia:—Ke uwe aloha ku!".ohotfu pu aei makou mo Kona makuakane palupalu H. R. H. Charles Kanaina no kona hoonele ia ana mai. Hookeima. ;_Ke nonoi' aku nei makou i ka Aha Hookolokoio a ke kauoha nei hoi e hookomo iaieia mau iloko o ka moolelo, a o kekahi kope e waihoia akq i ka mea kiekie C. Kanaina, a e hoolaha ia hoi ma na nupepa. Ma ke uoi« Mr. R. ti. Stauley, ua kohoiu e ku Noho ekolu mau Komile— oia hoi o Messrs. Stanley, Mon%omery, Keawehunahulū, na lakou e waiho aku i ka Men Kiekie Charles Knnaina i keia tnau olelo hooholo ine ke kakau poepoe ia. . Kauiaiho mai ka Loio Kuhiua, oole e ioau iaia iiii huaolelo kupon<» e hoopuka aku ai i kona mimao, no ku inea, ma ka make ana o ka Moi Lu«alilo, aole wale no oia i hoonele ia i kona Moi, aka, ua hooneleia niai h j hoaaloha pili kino, ka oaea nana i hoohanohano mai lain tne kona hiliuai ana, a ua ntau no pela a luki i kona make ana. O ka noho alii nim o ka Moi opiopio, ua pokole no na la, no ka wehe ana aku i kekahi inau kumu nui no ku pono o ka lehulehu ; aka, o kana hana no ke ola o ka lehulehu, a i kn lioapakiko ana, a nie ka hoopoiiopono aka» hole ann i ke aupuni, lie mea no la none e hooinanao inau ia ai iloku o na noonoo moikai ana o ua Hawaii a pau. O kona ano aloha, o Uona kuokoa inai n;i manao mai o kekahi poe e ae, a me koua kuka ana no ko lakou niau manao, he mea ia e hoomoamoa alolia ia ai oia e. na poe a pau i ike pill kino loa iaia. Ua kahea ia o Mr. Wideinaiia i ka noho, a kamaHio mai la o Mr. Hartwell me keia mau huaolelo inalaio nei: " Ua hui mai nei kakou maanei ma ke «no he mau hoa no ka Oihnna Hookolokolo, ti hoike i ko kakou mau manao kaumaha no ka make ana o ka Moi, e haawi hoi i ko kakou mahalo no ka hoomana'o ana ia ia, a e haawi aku i ka kakou mau olelo hoalohaloha i ka makuakane kahiko e ola nei. " He ai.eane no hookahi makahiki i hala aku nei mai ko kakou wa i akoakoa ai maanei no ka hana o keia ano. Ke aahu hou nei na keena hj»okolokolo iluko o ka eleele, a ke kanikau hou nei ka lahui no ka hala ana o kona Mana Hooko Nui. O na ulia o keie ano, he mea ia hoomanao ai kakou, o ka make, aoie ia he mea i hookoe īnai i na kanaka. Ke kikeke nei oia ma na ipuka o ka Halealii a e hoolohe no lie Alii o loko i katia kauoha, e like mo ka hoolohe ana o ka makaainana haahaa loa, a aole o'u kanalua, ua like no a like ka hauoli. " lna he manao kekahi e hoike aku ai i na mahalo nona, aole i ikeia wa. No ka mea, ua liala o Wiliama Charles Lunalilo ma kela kapa o kahi e hiki ai ke lohe i ka; kakou mau mahalo ana a hoahewa ana pahaJ Ua make oia hookahi, e like me ka make ana o na rnea a pau. 1 ka hiki arva mai o ka make maluna o ka mea kiekie a kaulana o keia ao, mai panai aku i kekahi mea, he ot aku ka maikai e hoemi iho i napai anaaku. He mea maopopo, aole mea i oi aku ka makemake ole i na manao oiaio ole, a me ka hapaimemeue ana, mamua o ka Moi i hala aku la. Aka hoi, he mea maikai no ke kamailio no ko Lunalilo ano kanaka makua, a me ka lokomaikai maopopo i ike ia. a me kona iini nui ana e hoomalu i ke aupuni ma oa kahua pili iaula o ka hooponopono ana, aole no kona pomaikai ponoi īho. aka, no ka pomaikai o ka lehulehu. Ua īke kakou a pau i kona mau manao, a me ia no i hookomo mai ai oia, i ka makahiki i hala aku. O kona hakoko īkaika ana, e kue aku i na hemahema kanaka ; aohe mea i ike, o kona Akua wale no ka i Aka, o kakou a pau he poe ikemaka kakou no na mea i ikeia iloko o kona au, aole oia i hana a aole hoi i a> pono i kau wahi hemahema uuku o ke Kumukanawei ana i lawe ae ai. Aole e hiki ke kuhikuhi i kekahi o kana kanawai i kau ai, i mea e hoikeia mai ai kona nana ole j na pono o kona lahui. I ko'u manao, ua maopopo no ia kakou a pau, e maluhia no ke kuokoa o ke Kumukanawai iloko o kona mau lima. He pono nui loa keia e hiki ai ke oleloia no kekahi Moi. Ako, he olelo wale ana no keia ī ka mea oiaio no Lunalilo. " Malia paha, ma ko kakou ano hoa no keia Oihana, o kakou ka poe mua loa i kupono ke mahalo no keia ano maikai iloko o ke_ Alii o ka Lahui, e like me kokakou ano noii mua aoa i ke kupono ole. " lioko o ka wa i hakahaka ai ka oohoahi j a mamua iho o kona koho ia ana i Moi, ua ao aku kekahi poe ia ia. e lawe i ka noho AHi ma kona kuleana o ka hanau ana. Ua oleloia aku no hoi oia, e halawai mai no la lawe ana me ka aponoia o ka lahui. Ua hoole mai la oia i keia manao, a ua waiho aku ikona kuleana na ka Aahaolelo e koho mai a oiai oia e ake nui ana e aponoia kekahi mau hoololi o ke Kumukanawai. ma ka hooholo iike ia e kona niau kakaolelo i koho ai, ua lawe ae la oia i ka hoohiki ana no ke kulana Moi e kokua i ke kanawai o ka aina i hanaia. Ke hoomanao nei no kakou a pau j ka halawai ihhia o ka hoalii ana. He poe ikemaka kakou I ka hooko pnulehia ia nna o ka manaolana. 14 la'u, me be ia he inanao nui loao Lunalilō no ua pihoihoi ana o hai, a he lokomaikai me ka hiliuai nui ana, i aneane no e kuhihe* wa. Ma keia mea, aia no iloko ona na ouli maopopo o na kanaka Hawaii. He puni loa oia i ka heluhelu ī na buke, a he ake nui e aoonaauao lea iaia iho nia ke kaahele ana i na aina e. 1 ke kono mua ana aku o kekahi luna aupuni hanohano o Amerika, e holo i Ameriki>, pane mai la oia, ' 0 ka moeuhane ia o kuu o|a ana. :> He kqe loa oia! i na hooha.y_!iano ano ole »na, ma# ka wa mai o kona kohoia ana, oiai oia " hae wawae ana me k« papaie ole mai ka Hali HooKolokolo aku i Kona hale noho, a i kona haawi ana i kona mau makeriske hoj>e loa i makuakane. oihana poi.oi iho, a n* lau-

Jna «ili kino ana iue ka Moi i f»<a, he elllolu oia, a me ka n_y inoo i>kahcly, a i ka tyapa āku, he ihakeīn¥kC q hana w4lo T:i no ?«» Mjana moa i inanao »i he pomaHmi nui «o in pokole kona noho alii ann,aka,o pa hoomanao aaa no ka Moi-Lunalilo a me ko« aa mau ano aloha, e malama mau i&do la iioko o na pnuwai o ka. lahui.'' Nonoi mai o Mr. L. McCully mahaio lokahi aku keia halawai i ka haiolelo a Mr, Hartwell, a e hoolaha ia ua haiolelo la a me ka mooleio o ka halawai nia na nupepa. Kokua 'maio Mr. J. Montgomery, a ua hooholo lokahiiu. Kamailio inai o Mr. S. B. Dole, me ke noi ana ■ E HooholoiaE komo na hoa o ka Aha a me ka Papa Loio i na aahu kumakena no oa la he 30i a e kahiko kamkau ia ke Keena Hookolokolo. Kokuaia e Mr. Stanley a hooholo lokahiia. Hoopaneeia ka halawai. Walter R. Seal,—Kakauolelo. Ma ka halawai*mau oka Hui Oahu Lodge No 1, Koight of Pythias", ma ke ihiahi Poakolu, Feberuari 4, eia malalo iho na olelo hoōholo i waiho ia mai, a i hoōholo lokahiia : No ka mea,—Ua oluolu ike Akua Mana Loa, iloko o Kona noeau lua ole, e lawe aku mai keia ola ana, i ke Alu Lunalilo, ka Moi o keia mau Makupuni, iloko o ke Kilohana o Kona ola ana a iioko hoi o ka hoo> maka ana o ka noho alii. E Hooholoia :--Ke hui lokahi nei na lalao ka Hui «• Oahu Lodge, No I, K. of P.," iloko o ke kaumahn puni o ke kumakena ana o ka lahui me ka ehaeha.* Hooholoia.-r-'& waiho oluolu ia aku na manao u aloha o keia Hui i Ka Mea Kiekie Charles Kanaina, ka makuakane o ka Moi i hala, oiai oia iloko o kona kumakena kaumana ana ; a e hoouna ia aku iaia he kope o keia mau oleio hooholo malalo o ke siia o ka Hui.

Hoo}wloia.r— E ia aku no kekahi kope o la mea i na nupepa o keia kulanakauhale no ka hooiaha akea ia. No llamakua mai. I Ka Mea Kiēkie I Crari.es Kanaina : Alohaoe.— Ua hiki mai i o makou nei ka 1000 kaumaha. Ua oluolu ika Mea Mana Loa ka'lawe ana'ku i kau keiln'. ia Kalani Lunalilo !co makou Moi i nloha nuiia. Nolaila, o makou na makaainana o ka Apana o Hamakua. Mokupuni o Hawaii. ma o ko makou Komile la, ke nonoi haahao aku nei makou i kou ahonui, e oluolu mai ia makou e hui pu.aku me oe ma ke lianikau ana no kau Lani i haalele mai la īa oe. D. Waiah- • 1 W. P. Akau. > Kotnite. ** K. P. Klikahi. ( Hamakna, Hawaii, Feb. 6, 1874. MA KĀ iIALAWAI ana o ka Alia Kukamalu i ka Poalia nei, i kalieai» no kekukaanai'kekaln man 01010 liooholo liooalolialoha kuj)6no no ka make ana o kc Alii ka Moi Lunalilo. Ua hoopuka j?uii ka Mea Ilanohano Uiliopa, ma ka aoao 6 ka Alui Kuhina, i keia mau mea malalo nei, a makou i manao ai he mea kupono ke wailio koke aku imua o na Makaainana. Ua lioopuka mai ka mea hanohano, oiaij ua leoi pinepine ia ka Moi i hala, i ka malama o Bepaternal>a, e lioopuka nvdi i llope Ilooiliua no ka Xoho Alii ; aka, aole nae oia (ka Moi) i hoopu ka mai i koiia manao no ka hoonoho ana i Ilope nona ; a aole no hoi i hoopuka mai iaia ponoi i kau wahi manao no ke koho ana i kahi mea ma ke ano i IIoi»e nona 7na ka Xoho Alii; a ma ka aoao o kona mau hoa. Kuhina, ua liai mai oia, aole kii Moi i hala i hoopuka mai imua o lakou, na Kuhiua a pau, a i kekahi Kuhina]iakahi hoi, L konā manao no kona Hope. A mahope mai nei lloi, i kona manawa i lioi mai ai i Ilonolulu nei, mai Ilawaii mai, ua koi pinepine ia aku oia e hoopuka mai i- koua.mauao no kona llope, aole loa oia i hoike mai i kona 'mahao e hookohu i ke kahi mea ; a-me kiiihai pinenine aku no hoi o Ilon. liihopa, e kanea koke no oia i ka liaiawai ana 0 na 'Lii, ina e loaa ana mai iaia mai bi manao ana e liookohu i ilope nona. Ma ka hoomaopopo ana, mē he mea |u ia makou he pane kujx)lolei loa keia i ka olelo lioike i puka mai ai i kek la aku nei i kakau inou ia ai e Kaleleoxalani. Ma ka nanaina i ka hoopuka leo nui ana o ka halawai nui i īualauuiia ma ka Luakini o Kawaialiao i ka la 4 nei apke he kanalua ana i koe o ka mauao makee laulaha o na Makaainana «o ke Lll KALAKAUA ; a.he hookupinai aku ka niakou i ka manao o ka Lehulehu, a me ka a])ono pu aku ia mea Ke iuanao nei makou, ina o ka makemake a me ka manao maoli o ka Moi 1 hala o ka hookohu ana i kahi inea v ' Hope nona iua ka «oho Ahi, ina ua lioopuka nuii no la oia īa mea. Aka, o keia ninau ano nwi, uu hlo i mea ole ma ka hoike ivololei a na Kuhina. lle mea iuaopo]>o no AUA nu kuleana ikaika loa e koho a e pau:ele nui ai Ua hakahaka ka Noao Ahi crna Kamehameha, a e koho. la ana he Moi hou ; aole na.e noloko DiaiA> ka Ilale o Kaniehameha ; a ua^I ioomaoj>o]>oiiv e na Makaainanao keiā kulanakauhale o ke 'LII KIEKli: K ALAKAUA ku lakou Alii i kaunui loa ui Xo ku niea, <ūn ka maakahiapo o kekalu ohaua Alii Kiekie o Ilawaii nei, i fili koke lo» i ka Ila. °. Kam.hameha, a 0 ka hookohu ana iaia ī Moi, ho hana kupono Uw ia o ka lehulehu o keia num Mokupuni e hooko ai. 1 h O.LA O. HA WA II l KE AKUA • E MAU KEOLA O KE ALU KIEKIK KALAK.M a »