Ko Hawaii Ponoi, Volume I, Number 32, 21 January 1874 — Untitled [ARTICLE]

Ua ili iho iluiia o makou ka ehaeha kuhohonu maka hoika raua ana aku imua o ka lehulehu, ua hoi' mai nei Ke Alu Ka Moi, mai ke one lauena mai o Kaiiua, me ke oia i oi aku ka mailo nawaliwali mamua o ka mea i «laoao oleia, pela iho (a na kuuna o kona Ola Kino e hoihoi ia inai ai ike kaonn nei. Ua haalele aku ke Kilauea ia Kailua ma ke kakahiaka "* Poaono, no ka hoihoi ana moi i-ka Moi a mē Kona mau Ukali. Ma ka hapalua o ka hora ehiku o ke kakahiaka Sabati i telegarapa ia ai,a ia wa no hoi i ikemaopopo ia aku ai ke kowelo ana niai o ka hae kalaunu, e hoike mai ana o Kalani Milimili a Hawaii ko lana. Ika hookomo ana mai o ka moku a pili i ku wapo, he hora okoa a keu ke kali ana ma ka wapo no ka lele an» mai o ka Moi iuka nei; oke kumu o keia kali loihi ona, no ka hooluolu lnamoe ana o ka Moi iloko o ia mau hooniponipo o ke ehu kakahiaka Sabati. Mahope iho oka hala ana ae o kekahi mau minole o ka hora 9 o ke kakahiaka.ua pii ae la ua o

" Maemae uwahi lena ka pua i ka la, 1 Mamae i ka holohia e Kawaileia, Mahole poa ma ka nahele i ke Koolau e, .0 na wili lei kuala a ka makani, Ke hakua Kuileimamo ia 'la e ka ua," | iluoa o ka oneki, me ke kokua ia e na j Kauka Oliver a me Trousseau ; a i ukali! ia mai hoi mahope e ke Col. J. M. Ka- j pena. laia i ku mai ai iluna o ka moku, i oa wehe ae la na kaneka a pau i akoakoa i ae ma ka wapo i ko lakou mau pnpale. a ua ku nana mai la lioi ia me ke aujina ae a purii, aiaila wehe inalie oe la i kona pa- J pale e aloha mai ia lakou ; a i Kopa haa- ' lele ana aku 1 ka moku, ua haawi mai na pu o Puowina i k«> lakou alolia leo nui ana me ka wawahi ana i ke t»a koo-u haumalu i na kuluwai lani, e uwalo aku ana " He mai !" A i kukai aloha pu ia mai hoi pela e ka moku Beritania Tenedo« e ku iiei i ke awa. 0 ka Makualii, K. M. K. Chas, Kana- j ina kekahi i hoi mai, u me ko Moiwahine | ~ Ema Kaleleonalani, ke K'iaaina wahine o | Hawaii, K. M. K. lluta Keelikoloni ; ko j ka Moi Puuku, Horace G, Crabbe, a nae j kana lede; ke K. M. K. E. O. Hall, Major Leleiohoku ; ke Col. J. M. Kapena a me kana lede ; ka Major H. A. Ka hanu ; na kauka o ka Moi; a me na aialo e ae a pau i ukali aku no k;i huakai hoolana mai a ka-;Moi. ( 1 ka wa i pili mai ai ke Kilauea i ka wapo, ua hiki ae na Kuliina o ka Moi ma--laila, ke Kiaaina o Oaliii oei, a me na Ukali Kino o ka Moi u me ko ke Kiaaina. No ka inomo ua no hoi o ia kakahi aka, nolaiia, aole i nui loa na kanaka i liiki kino ae malaila, me he mea la, mai ka elua haneri ahiki i ka ekolu haneri paha ka huina. I ka nana aku i na heleheiena o'ka Moi, ua hoaiai mai ia mau hiona i ke kahoaka o kekahi liko aloha mam&e i ka'i puuwai. He mau welina i hapaiia mai e ka ike kumaka ana aku. Ua haawe iho Ja na kauhola kaumaha maluna o ka iehulehu a pau, i ka wa o kona maalo < ana ae imua o lakou. Ina aole i hoike maopopo ia mai ko lakou mau aloha alii me na mapuna leo, aiaila, ua hoikeia mai no ma ka ike ana 'ku, ua hookaheia iho na wai minamina i ka lihilihi. I kona ' wa o ka holo ana ae ma ke ka& ma ke ' alanui, he mea hiki ole ke uumi i na waimaka i kona wa i hoomanawanui ae ai e 1 haawi mai i ke aloha wehe papale i koua poe makaainana. Ma kela-a me keia wahi i haawiia aku ai na aloha nona,: aole loa oia i hoonele ma ke kukai aloha pu ana māi, a pela wale no a hiki i ke j komo ana i kona Halealii. O ke ea o Kona, Hawāii, i keia mau la j mai nei, he inoino no, he ua a me ka ; ahiuhiu makani ano kona, a no ia kumu paha kekaiii mea i hoopii hou ia mai ai ( ka mai o ka Moi. He ua no o Kona, a mamua ae o ka haalele ana aku o ka Moi • ia wnhi e kau maluna o Kilauea, ua jna-; lie iho la, a ua hoopomaikaiia mai nonoi ka huakai huli hoi, no ka malie o ka moana, a eia nd**ka loaa ana i ka ua a ua piiipili mai i Oahu nei. | E haohao ana na one hakinua o Niu- 1 malu, a me Kaiakekua no kana Milimili i hookamaaina iho ai ilaila ; a peia hoi' me na papahele o Hulihee, a mr na hoo- ]

| & Kaaipuhi, hp ka m6a, hoi ! Lani i Kona aiāa feuJatWi. . lioko o keia mau la haili" kuloJ|a kauI m&lia e ka Lahui, e h&pai Hke i ka kakōu mau poloai ana i na lani, a e nonoi aku i kona mau kokua abha ana mai, i hooloihi ia aku ai ke oki okb kakou Moi. E hilinai aku kakou' i ke A!ii o na 'lii, ma ka manaoio ana iaia, an&na noe haawi mai i ka mea pono no kakou. O NAoionoi pule ana a ka iahui a pau, j oia no ka hoomau ana mai i fcfe ola o ko 1 kakou Moi aloha. Aka, he hana kupono j ia inakou kc nana aku> no ka wa e hiki ' mai ana. . w ; Ua hoikeia ae e kekahi poe a makou i | manao ai hc oiaio, mamua ae oko ka Jtfoi holo ana i Kona.ua hoopuka ae oia ; na ka lahui i koho iaia i Moi, noiaila, hc mea pono 110 na ka lahui e koho i hope nona, a no ia kumu, ua hoole oia i ke koho ana i kekahi mea e ae. Ua hoikeia mai mokou, aole no i ano e ae kona manao mailaila mai a hiki i keia wa, no na mea i pili i keia. (

No ka pom'aikai a me ka maluhia o 'Hawaii nei, aoie pono e waiho hakahaia ia ka hooilina o ka Nohoalii me ka maopopo ole. He pono ke hoomaopopoia i keia wa. Ikawa e waiho hakahaka ana ka Nohoaiii i keia makahiki aku nei, ma 0 ka make ana o ka Moi Kamehameha V me ka hooilina ole, ua hui lokahi makou a me ka lahui holookoa me he kanaka hookahi la, ma ka puana leo ana, eiii aku no ka Leialii ika Moii keia wa. Ua kupono fco kakou paulele ana iaia, no ka mea, oia 110 ke alii kiekie i pili i ka lalani ona Moi kahiko oka oina. A pela no i keia wa, ina e ulia ia mai ko kakou Moi e ka make, (o ke Akua waie no ka mea kupono e hoopakele ae !) aole o makou kanalua iki no ka mea kupono e lilo 1 hopenona. Oka Hon. David Kalakaua wale 110 ke Alii hookahi i pili kokoke loa i ka nohoalii, a ma o ke kuleana o ka hanau ana, a me ke kulana, oia wale no ka Hooilina Moi Kupono. No keia oiea, aole makou e hoopeepee ana i ko makou manao, aka, e waiho akea aku ana makou iwaho i o la honua ; a ia makou e puana aku nei, o keia Aiii ka Hooilina Uupono, 0 me ka pololei 110 ka Nohoahi, ke hoike pu aku nei makou, oia no ka manaolana a ka lahui e nana aku nei no ka hoomau ia aku o ke kuokoa, a me ka maluhia o Hawaii nei.

O keia Alii ko ka 'lahui manaolgna, a aole he hana kupono i kekahi poe ke hoao e koho i kekahi mea e ae, aka, iaia wale no. Ua oluolu ha aupuni ei ko lakou wa i ike ai, ua hookaūia ko kakou Moi aloha i keiu wa ma ka nohoalii, momuii o ka makemake o ka lohui; a pela auanei lakou e oluolu like ai ke ike iho.ua kukala akea i.i kona Hooilina Moi, me ke kokua pu ia e ka lahui. Ke kope nei makou nialaio iho i na hoakaka ana o ka Paaku 22 o ke Kumukanawai e pili ana i keia, ma ka hapa hope o ka Pauku : " A i nele loa i ka hooilina ole e iike me ka oleio maiuna iho, alaila, e ili aku ka Leialii i ka mea i kohoia e ka Moi me ka ae ana o na 'Lii, a i hoolahaia hoi, oiai e ola ana ka Moi; aka, ina aole i koho ia a i hooiahaia pela, a na hakahaka ka Noho Alii, alaila, na ka Aha Kuhina mahope iho o ka ikea ana o ia hakahaka, e kauoha koke aku e halawai ka Ahaoleio, u na ia kau Ahaolelo e koho ma ka baiota i kekahi aUi hanau oka aina, i Alii e noho ma ka Noho Alii, a mamuii o ia hoonohoia ana, e hoomaka ai he Ohana Moi hou ; a e pili iaia a me Sona mau mamo aku, ke Kenawai.e kau nei no ka iii ana 'ku o ka Leialii i kl Ōhana Moi o Hawaii nei."

Ua pale mai ka lunahuoponopono o ke Kuokoa ma o kona nupepa olelo Beritania la, ine ke ano kamaēmae, me ka hoopaumaele ana mai ia makou, —aka, ke hoomaemae nei makou i ko makou (ima mai na mea hoopaumaēle ana i hooili waSe mai ai. Me. he mea la he oiakeke kooa e hapala pu i na mea a pau i ka lepo i paumaele ai oia. Ke hoiku nei kela, o ke Uaao i hoopukaia ina ka aoao mua o ke Kuokoa, "mailoko mai ia o na kaao o na po o Arabia, a ua heluhela akahele mau ia na kope e kekahi haumana Hawaii mamua ae o ke pai ana, a ua hooponopono hou ia na pulu e ka lunahoopooopono Hawaii." Ke hoole nei makou i ka oiaio o keia mau hoike ana maluna ae, no ka mea, o ka mea nana e haku nei ke kaao, aole loa oia i ikei ka olelo Berilania, a i ole ia, o ka olelo Arabia hoi, aka, o ka oiaio, ua haku wale ia iho no mamuli o na manao oni e wale aku no niawaho o ka palena kupono. He mau akaku o na manao moeuhane waiwai ole, aole ma ke ano hoonaauao, aole hoi ma ke ano o na mea i hana mau ia e ke kanqka, aka, aia iluna iilo loa, aia ilaio lilo loa, a he ane hiki ole la makou ke apo aku i ke ano o na olelo ana ; ua piha i na akaku aole no keia ao, aka, no kahi ao okoa, a ua'piha hpi i na manaoe hooai i na manao, a e alakai ai i ka

lehuielm ōpippio iloko o nn koku'ino .iwumia oUc Wn pouli. Ke hoilie nei la Q'o makou] "ua iioike ia a&u Ue» kahi mea ike|j ka eilelo Hawaii, ua'ike ia ao kekahi miu mea ino wale iioko o Ko Ha«t4u PoNpi." aku nei makou i kekahi meai, ina, he hiki iaia ke kiihikuhi mai maioko o ko makou nei pepā i kekahi mau olelo haumia e iike la me na mea i hoopukaia ma kek'ahi o na koiama o ke Kuokoa. Ina e kaupaonaia makamea kaupaona na mea hiiahila i h'oopukaia ina ke Kuokoa, aole no e hiki i na tausani Karistiajno ke kaikai i kona kaumaha ! ■