Ko Hawaii Ponoi, Volume I, Number 20, 29 ʻOkakopa 1873 — Untitled [ARTICLE]

O u Owana Wai o Honolitlp nei mai i ka hoomaka ana mai, a hiki i keia wa, ua : ike akaka ia he oihana loaa nui ia no ke au- ; puni* Hawaii. I na makahiki mamua aku nei, ua hoopuka pinepine na hoa Ahaolelo j mai na wahi e ae raai, no ka oi ako o ko Ho-1 nololu mau haawina no kona mau hana ku-1 loko iho mamua o kona wahi e ae; aka hoi, \ aole he wahi hoomanao iki af o ko Honolu- j )u nei mau luna, mai ka Oihana Wai waie | mai no o Honolulu, ke loaa nei i ka waihona j o ke aupuni he f 12,000 i keJa a me keia ; makahiki i oi ae mamua o na lilo. i ka makahiki IS{>o ke kukulu mua ia ana o ke kio-: wai piula, a ma ia sva mai a hiki i ka maka-; hiki 1856 a mahope mai, ua hoomoe ia he raau ohe wai nunui ae, i mea e lawa kupono v ai na kanaka. Ua loa ke olelo ia.no na i makahik» he uuii kumamalima a keu, ua loaa : mai i ki "tvaihona o ke aupuni mai keia oi- ■ hana wai mai okf kulanakauhale, he umi tausani dala a kou ī ka makahiki. A ina e hoolawe ia ae ke kanalima tausam <Jala no na lilo o ka hann mua ana i ke kiowai a me ka hoomoe ana i na ohe wai, alaila, e koe iho auanei i ke aupuni ka puka mai ka oihana wai mai, he haneri tausani dala a keu.; Aoie i komo pu ma keia -na.loaa mai o na j wai i kuai la aku i na moku hoio, inai ka ! makahiki 1850 mai, no ka mea, aole i mao-{ popo iea ia makou na mea e pili ana ia, aka I nae, he puu dala nui no ka i loaa mai i ke j aupuni noloko mai olaila. 1 na makahiki} hope mai nei, ua hooholo ia aku ka hoomoe ! ana o na ohe-wai i kekahi mau wahi hou, i i mahuahua ai ka wai e hoolako mai ai i ke kulanakauhale nei, aka nae, ua hooemi ia ka ; hookahe ana o ka wai i kahi manawa, no ka j uuku o ka wai, a iloko o keia hoemi ia ana { o ka wai, aole no i hoemi pu ia me na uku ! wai. lna i lilo keia oihana wai inalalo o na j hoomalu ana a kekahi hui, a na lakou na j hoohana ana e like me ka ke aupuoi e lawe-! lawe nei, ina ua puka kahiko na leo ohumu - a me na uwe ana, no ka auhau ino ia o kakou i kekahi o ko kakou mau mea e pono ai ke ola! Aka, me keia iho la ke ano o ka hana a ko kakou aupuni no na makahiki aneane iwakalua i hāla ae. 0 ka uuku mai o ka wai i keia maoawa, ( oia ke kumu maopopo i poino loa ai kekahi j mau hale |pauahi hope iho nei. A ua liio ia i raau puaahi ana, he kumu e nana euiia nei i e na agena o na Hui Hoopaa Poho like ole e ī noho nei maanei. No ka mea, i na e maumaua mai ana na pauah: ana maanei me ia [ uuku no o ka wai, e poho mauele auanei ke- J kahi o ia mau hui, ina e pau na hale o kahi! poe waiwai i hookomo ia lakou ttio malalo o 1 na Hui Hoopaa Poho. Ua loaa mai ia makou ka lono ma ka Poalima iho nei.ua halawai na agena o ua mau j Hui Hoopaa Poho Ja maanei, a iloko o ia ha-1 lawai ana, ua apono ia e iakou kekahi elelo noi aku i na Kuhina e hooholo koke ia ka | hana ana i na mea e mahuahua ai ka hooiako | ana mai i ka wai i ke kulanakauhale. Ua j hoakaka pu aku iakou i na mea kupono e ha- j na ai, a me ka pilikia o ko kakou kulana, a ua nonoi pu aku no hoi e hana koke ia. 1 kela puie iho nei, ua hoopaiia kekahi loina o ke D. C. Murray ma ka Aha Hoomalu, eiua haneri daia me kanalima, no ka hoopae malu ana mai i na pahu opiuma he iwaiuiua kumamahiku. Ua hoike ae ua kaeaka la,he 14 mau pahu e ae aoa i hoopae «aalu mua ai, mamua ae o kona hopu ia ana j e hoao ana e kuai aku i keia mau pahu. Ua $©ike ae no hoi oia, o ke kumu o kona hana I «na i keia hana o ka hoopae malu i ka opiu-1 ■ o»a, no kona lohe ana i ka oieio a kekahi ka- j naka i Kapaiakiko, (no ke Costa Kiea ua i i kanaka ia.) Ua hai akn ua kanaka ia iaia, 11

I he nei loa na kanaka. na Honoiolu naoa e ' kuai malu i ka opioma, nolaila, e loan nui no ke dalaraa keia hana. keia oihana opiuma, kekahi 0 na mea , oui a keia Kau Ahaolelo ae e nana-ai, i ko lakou wa e halawai ai 1 keia Aperila aet Ke loha koke mai nei ka ino o ke puhi opiuma mawaena o ko kakou lahui, a he hewa ino keia i ukali mai ma ka meheu oko kakou laana pu ana me na pake. No ka mea? ma kahi aka pake heie ai, e la.we pu no oia i kana mau ,hana maa mau me ia; a no ko kakou puni hoomahui e na Hawaii, nolaila, ua hikiwawe loa ka ike ana 1 na hana maa mau a kahi lahui e ; oia hoi, he hikiwawe loa ika aopo ina mea ino. He mea mau i ikeia i ka kakou mau keiki, 0 na huai olelo Beritania mua loa e loaa ia lekou oia ]na olelo hoohiki ino, aiaila, o ko lakou ike | koke mai la no ia ika inu rama. Ame he j mea la, he nui no na poke e ake nei e ao i I ko kakou poe kanaka i ke puhi opiuma, no i ka mea, ke laha aku nei, a ke hookamaaina | aku nei lakou me na kanaka Hawaii; aole | wale no ma Honolulu nei. aka, ma ua wahi !e ae kekahi. Ma na wahi a ka pake e maI lama hale kuai ana, malailn kahi nui, 0 emi ! mai 0 ka poe puhi opiuma. O na hopena o ka opiuma maluna 0 ka mea i maa i ke puhi, he oi aku no ke ino ma kekahi mau ano imua a ka mea inu rama a īnu awa paha. Mahope iho o ka hoomaa ana 0 kekahi mea i ke puhi opiuma, he aneane hiki ole iaia ke haalele i ke puhi ana, tie oiaku Ul paakiki i kokahaalele ana i ka rama |ame ka awa. Eoi nui loa aku no ka ono i Ika opiuma iko ka rama. G pau ana ka ma- | kemake hana o'ke kanaka, a e molohai mau no oia, hupo, a iapuwale. Eia.ka ninau, aole anei e hiki ia kakou, e | hana i kekahi mea e kinai ai i ke pohi ia { aoa 0 keia iaau awahua mawaena 0 kakou ? | Ua akaka, ke pii mahuahua mai nei ma na | I wahi a pau. G olelo auanei kekahi, e hooi kapu ke aupuni i ke kuai ana.i ka opiuma, { aole e kuai hou ia na laikini opiuma. Alaila, ] I e nui loa mai auanei na hoopae malu ia o !ka opiuma. Ke ike e nei kakou i ke aoo o-i ! keia mau hoopae malu ana mai i keia wa, ma o ka hana la a ka iuina a makou i hoike I : ae nei, a iA e papa loa ia ana ke kuai ana i ' i ka opiuma, (koe na kauka,) aole anei e hoo-' ! pae malu ia ma kela wahi keia wahi ? 1 keia wa, o na poe no lakou na laikini, a lakou i' uku-aku ai me na kumukuai kiekie, ke hakilo nei lakou i ka hoopae malu ia mai, no ka mea, ua kue ia 1 ko lakou maupomaikai, a ina kakou e papa i ke kuai ana i na laikini opiuma, aole e kokua ana keia poe e pale i ka hoopae malu ana īnai,—i ka nana aku e iilo auanei, 0 iakou iho no kēkaln poe hoopae mahi mai i ka opiuma, no kamea, maia hana 1 manao ai lakou e loaa nui mai no ke (lala. > Alaila. heaha ka kakou hana ? E hookuu wale aku no anei kakou i kela mau mea pela ; e hele ai e like me keia, me ka hoao ole e kinai i ka ulu ann niai o keia ino nui '( liia kahiinanao. E hana ia kekahi kanawai e pili ana i ka opiuma, e liookapu ia kona lawe ana mai, kuai, a puhi ia hoi e ke-: kahi mea, koe waie no ke kauka lapaau laikini. £ kau ikaika la ka hoopai ma kedala maoli a hoopaahao ia ma ka hana oolea no ka uhaki i keia kanawai. Ina e ioaa ka opiuma i kekahi kanaka ma kona wahi, aole : nae oia he kauka laikini, e hoopai ia oia ma ! ke dala maoli a me ka hoopaahaoia. £ haa-: wiia ka mana i ka liamuku, a me kona mau ; hope e huii ma na wahi a pau no ka opiuma. ; Ma keia ano, ua manao makou, e hoopauia ■ no ke ino 0 ke puhi opiuma ana e laha mahuahua mai neii keia wa.a iilo i mea ino ko kakou lahui. lna e hoopalaleha ko kakou Ahaolelo i ka : nana ana i keia mea he opiuma, iloko 0 keia : kau ae e hiki mai ana, aole lakou 1 malama pooo i ka lakou mau hana, peia ka makou e kapa aku ai ia lakou i keia wa mamua ae 0 | ko lakou halawai ana.