Ko Hawaii Ponoi, Volume I, Number 18, 15 October 1873 — Kui Popopo Hamare Au ole. [ARTICLE]

Kui Popopo Hamare Au ole.

li ko Hawaii Ponoi e : Aloha oe.—£ hai aku oe ia J. (J. Kawainui, 0 ke Kui Popopo a me ka Hamare Au ole ana i lawe mai nei ma ke " Kuokoa" o ka la 4 o Oct., e kakia maluna o kuu poo; ua haiahu loa aia i ke kumu pihapiha o ke kala koi o Waimea i ke api ma-hu-ha aku, nolaila; " He kamana ike oie oe, ' Pilipiii na-ke-ke-ke, I Ka-kia no i ke kui, I ilala hewa ka hamare." K ninauakuoe ia J. U. Kawainuimakonaano hoa no ka " Papa Ola'ilawaiiUeiaau kupouo anei ke kui, a me kahamare no ke kanaka i loaa 1 kamai he Lolokaa makepoo eiike me a'u wahi - ana ? A pela iho la no anei ka ia{»an ana oia ano mai ? Oke ki-ke oo ike kui me ka hamare ma kepoo. E na maka hoi 9,500, a me ka iehuieiiu, £ na pono mai 6ukou i ka laau e ola ai o ka Lolokaa wahi a kekahi hoa o ka " OJa"eao mai nei ia kakon ; he poinaikai nui paha keia o kakou la iaia, no ka mea, ke ninau mai nei o Sui Puiima; Ma kahi hea 6ka halelana ipa mua ai ka hamare a N<a? Ke kuhikuhi mai nei na lima o J. U. KawainuimalunaihookepoooMil»kmi ; aka, hala hewa aka la nae i ke kumu pih&piha o kekalakoio Waimea. Mahalo au ia oe e J. U. Kawainui, nokou hoomaopopo ana i ka'u man oielo panemai ka mua aikahope: Aka, ma kau oleīo ana, "Ua kukulu ia ka'u mau olelo a pau maiana o ke kuamuamu, a me ka hoino pihkinoa pelaaku." Ke olelo nei au ia oe mai&iia: Ua moeuMoe paha oe ma ia wahi, no ka mea, ua ike no oe be pun nui o Puu<mioni, a maluna no oe o ia puu īao mai ai i kawaha-ko'u, waha-kole, kaamuamu, hoino īūli-kino, a pela aku. A, ooe ao hoi ke kumu lau hoolaha mo, a nau no hoi i wehe i na pani momi o ka naaa maikai, a hookom» mai i na mea ino: Enaoaoema ke " Keokoa n oka la 23 o Augate, nialaila, ua hoolaha oeia'u ikuu " Hookae i ka ili ulaula," a me ke kahna, a xmluna oia kahua, ua kukulu ia na oido ino o keia ano keiaaao, e like me ia ma na nupepa. A o na olelo ino a pau au e kapamai nei m'u he mau wmiwai puka waie no ia nou, no kela kumu-w&i-wai kahiko loa ou " Hookae nui i ka ili uhula." Mai ilihune io oe, i naaoieoei iawe a hoopnkapuka, a kalepa. pa ke ano kuai liilii, ku&i kukaa i kela kumu-waiwai ou, eole ko nui akamai i kekalepa, puka ino loa oe. oko lilokokomai nei no ka ia ī Ona Miliona no naoielo ino a pau. Pololei no hoi ko w&ha i ka oklo, a me kou i lima i ke kuhikuW I ka'u mau olelo, a o kau mau | olelo ino hoi ia'u, aole ou ike iho i kahoneaeno 1 hoi i ko piko, ka ka palapala ia hoi ia i olelo ai, ! " Mai «iana akuoe i ka pulaiki iloko o kamaka i o kou hoa launa." Eia no ka hoi he kano kau- - iia nui no iloko oka maka. Pelala hoi ka Paulo 1 i oieio ai, "Ooe ke aku ia hai, aole anei oe e ;aoia oe iho." Pomaikai io oe eJ. U. Kawainui ji ka nui oko mau inoa lioohanohano: Oko mea :no ka ia i frahahee iho nei ia'u. "Ua |au ika ili uiaula." Ek ka oa moeohane mua inooe i ko mau inoa haaohano. Aiaka boia ha- | nohano oe, ki mai oe ia'u me he popoki ia. Aoie au i hoka no ka oielo ana i ka Noho Moi, o oe wale no ka mea i hoka iloko o ka Hale Ahaolelo, ; no ko kukulu pu ia ana me ke kii o Pakaka. mai I hoka ole oe i na e hoi mua ia eoe i Roma t Riho- ! pa nolaila, ina ua naai oe. i EJ. U. Kawainui: Ua hoopili ia o walia- >; ukele iaoe, no ko olelo ia'u ♦* he hupoa peia I aku . L"a ike oe he mea wau i hoonaauaoia, aka, olelo oe ī ku uiea oiaio ole m» he mea la ao da iins p»nli maiau. Aoie paha on ike iki he ni^a i

mbka&ioi,a!K,ikoa3ciBaa •*#&:••• 'A ko waka.* Eia akai la> kto«. ' ' kowaha/' B hoopaa koke oe * ' Ma kaaoa ana oka lebukho, na aj&fe£ $ga.; . . o oe ka i kaena i ko naaoao piha m& m kBttfe£iai 0 ka mahina paeho, no ka ratea, wabi a faiem. uakapamai oe ia'u ika hnpō^a.ma Mia eaaupo aai." Ke hoohololaai nei o J. U. Eawahmi iamo ke akea me ka manao e wahi mua iaia iloko o ka aahu eleele oka hooponipuiii inO; a iae I» wahahee hilahila ole. J@ nana oe ika oiaio ma ke " Kuokoa " o kala 2ŌoSept., ma k kahia« ioleio aipenei; " Ma ka nana ana i oa Kitmukaaawai a E. M. e kapa nei he hooponopono, faa ano Kumukanawai hou wale no a pauoia kaTu i kapa ai ia oe he eepa noi oe bo oka o Waoiaai. Mahalo no au ia oe no ka paafiaau o na iōoa o ko oukou poe au i hela niai nei bawai ole paa no. 'hoi, he kamaaina oeno ia qka. Idai manao oe e J. U; Kawainni i ka oiaio hr hoopunipuni, no ka mea, <» kau oieiopaueo ka "hi IU, o Sept. no na m<ea e pīli ana i kau olelo hookano iko Lahaiiialuna ; ua oiaio ia. E lik« nie ka'u hoakaka ana ma ku'u oielo pase oku la 1 o Oet. Ake imoiuin mni nei oe m#ke poo okou kukuiu manao ana o ka la 2o o tept., penei; " lie hnpo paha, heaha la 2" a koka la 4 o Oct., pene»; "Ka naaupo iiui," a nolaila uu akaka loa. Ahe pono hoi ke oieio ia, hu ae la ka oiaio a aiai ae la me he hau la inaiuaa o ■ ka piko o na inauna. 1 KJ. U. Kawainui, aole ia he liawawa, lte Iki- ' | ike ana ia ika oiaio ia oe. E like ineka'9 olelo [okala 1 o Oct. He hoopakele ia oe, no ka mea | aole mau mea hoomaiamalama mai ia oe i keia waau e hou poo mai nei, aole no hoi lie mau 1 mea hoolana i.koumanaoau e nakupoeleele inai | nei. £ia mai ka oiaio : Oka ilui Lahainaluna i kukuluia e J. W. H; Eauwahi ma ma Uhaina ma ku Al. 11. 1862, ua hoahu dala kekahi poe malalo oia hui aua poho iakou. E ninau | oe iko Lahaina poe i ike ui- i ka oiaio, noiaiia. ! aole he hupo nui e ae, ooe wule no. Aoh» keīa I he Ahahai apaka, aoh* no hoi owau wale oo ka ] mea e hapai eei i keiahana, 110 ka mea, ua ike i'oe ma kona puo " Ahahui Kalepa a ko Lahaina luna poe," aole ia i pili ia'u hookahi wale no : aole no hoU makemakeia ko hai waiwai e waiho mai maialo oia hui keike oleia ka poiio oia Hui, aole no hoi e imi ana i uiea e poinoai o hai. no ka mea, ke mau nei no ko'u uoho kaiahaia an» nou mai ka īīale Ahaoleio uiai a hiki i keia wa, a oia ka'u e kn nei inawaena o na Lahainaiuna ame ka poe Lahainahina ole, i laea uwao. A pehea iho la oe e poiua ai, a la? No jka mea, eia no wau ko uwao. 0 like ole o kauolelo me ka Alahu iua, oia keia, he karauna ko lakou hewa,a o ka Moi wale no ka mea maoa e kaia, a o keia lioi he hoomaemae i ka ir, ya ioo, a na ka maikai .0 ka lakou mau hana e huikalaia lakou. Manao anei oe e lioolialike aku au me kou mauao, ,e hookomo mai i ko waho poe iloko o keīa Hai, an r ike oie ai, a poino lakou la. Hi£ianēl ia oe ke hoihoi aku iko iakou poho ? Aole an a i ua oi aku ka pono a me ka maikai ke noho malie mai oukou, na ka Lahainaiuua e kukulu 1 keia* hana? A ike lakou ua maemae aua maikai a ua pono, alaila komo mai me ka hopohopo oie o ka manao. A he wa maikai hoi ia ina Lahainaluna e hookipa mai ai i kona lahui, a e kuilima pu, a kai huakai heie ma na alanuioka pomaikai, a ma na aekai hoi o ka waiwai? a ma na home hoi oka lako ame ke kuonoono. A e lilo auanei ka oiaio, a me ka pono o na hana » pale-kaua no ka lanakila- Eke hoa, e waiho i kau mau mea kaua maluna o ka makani, a e lilo lakou i puahiohio ma ka lewa. E J. U. Eawainui, ūa pili aneike koho baiota

ike kumu hoopaapaa? ina i naauao oe, aiaila, aole i pili. Kuhi au ua hala ka makole iho hewa i Makua, eia no ka i ke keena oihana o kc " Kuokoa '' kahi i ekepu« ai Ma ike oe oka Ahahui » Lahßkinaluna poe, oia ka mea i oleloia ma ia la, aole o ka halota, nolaila, ua -kue ke pine ine keo. Heaha ka hewa ke kauoha oe iko Ilonolulu nei e koho mai ia oe i DO lakou mamua o ko kauoha pinepme ia lakou e nana mai ia'ii ke ki keleawe o ko lakou make ia oe? lleahala ka Hewa ia oe, eJ. V. Kawainui, ke hoike ae i ka eiaio no ko manao e holo balota ? • Hoi aku nei oe a ke puhi o ka hee noho mai nei ilaila e hoopaki ai i ke kai maluna 0 kekahi, me ko manao ua nalo. eia ka ua kolekole ko noa. £ hoi loa ia iho no palia eoea ka alaala, puhi mai i ka eleuli, ina ua pouli ke kaī aole la e ikeia ko makemake holo balota. Ua pili pono ka'u mau olelo heihei ma na ike inea helu o kaua, no ka mea na olelo oe ia'u be l 'hupo "a me ka " naaupo nui." A i hoike e akaka ai ka oiaio o kau mau olelo ia'u a me ka oiaio ole, nolaila, e lilo ko kaua ike mea heiu i hoike nui mawaena ou a me a'u, oia ke kumu *> ka'u olelo pela, :iole no ke pale i kty" hookae " wahiau. 1 Ke olelo hou mai nei oe, " ina ma «a heihei ia mau mea, ua haule e no au wahi kuu olelo anama ka olelo Hawuii." Heaha ko'u mea e haule ai ia oe ma ia mea ? Manao aijgi oe aia a pau loa na ike o ke ao nei, alaila aole pili ka " hupo " iaia? A ina he ike Hawaii wale no « like me ko'u a me kekahi poe e ae, alaila hehupo ia ? Ua pau ioa ka paha ia oe na īke% ke ao nei a me na olelo o na lahui o kela ano a me keia ano? Pakele io no oe mai poholo ike aie e ole e paa ka umiumi o ka rabita ina ua hookui ke poo i ka lae pohaku. Aloha io no oe ia'u. O ke alohu ka ia oke kanu mai ina maka ike one. Ina paha oe ihī linai ma ka pono, ina ua olelo aku au iaoe i ka oiaio, aole i kupi>no ko lilo ana i hoa no ka Papa Ola, ī ka wa n ka lani i kau niai ai i kona mau ao maluna ou. Ado ko makonake e huna ika oiaio, nolaila, hemo aku k oe ma o& mimilo nui hookamani," E hoopunonohu ai ka ua o Maka weli,fee ole ka poloheke o loko." Da ike ia iho nei no h(H ka hua o kau taau,eiuano. 0 b : kui a uie ka haui&ro kike no hoi maluna o kuu 'poo. , Ma ka nana ana i kau īuau oielo awaawahoi, | aole i kupono e līlo i lunahoopooopono aupep» no ka poe maikai. lle oi aku ka pono e lih> oe 1 lß * hoopunepono nupepa no ka poe aia. no ka luea, maiaila na olelo ino a pau loa. ' Nolaila, e ke hoa, •• E nihi ka hele i ka uka o Pi»na, mai hoopa i ka pua o huhu ke Aku&, paa kealanui. Epekaim* Mi&auki. Kapalaiua, Uct. 3, 1973-

| E "Ko Hawaii Pomoi" e ; Aloha oe ; Owau o kekahi Lunakahiko, a Kakauotclo hoi i koho lokahi la e na hoahaoaa o k» Ekalesia o Hauula, Koolauloa, Oahu. No ko'u ikp ain ma ka Kuakaa, Helu 39 o ka la 27 o Sept. i ha!a, ma kahi ona "Nn Hou Kuloko/' e olelo ana peeei : " Ekalesia Kauaihilo." K«> hoole loa aku nei an, aole he " Ekatesia niaanei, nole no he Ekslesia ana e kukulu nei. Aka, o makou o na hoahanau ka i hcote iho ia makou iho, aole e noho hou aku malalo o na Ahahui Euanelio o keia Paemoku. A na makou i kapa hou ae i inoa Hauula, Oahu, i ka inoa hou. oia ke;.i : •• Ekalesia Kuokoa" roa Hauuh. Oke ano, aole malalo ona hooponopono a nie na alaka< aoa a ka Aha< hui Euanelio o ka mokupuni o Oahu ia (aakou, a Ahahui o keia Paemoku. Aka, m«lalo iho no makou o ka Haku lesa Kristo ke Poo o na- a psu, ke kahua<t>aa Lu* naolelo ame na Kaula. Ama iia kuhikuhi ame ke alakai ana ma ka Baibala, « malama no makou me ke kiai ana i ka EkaEeaia. 1 He kaaak* walo no o Kauaihib, ahe | enuhe make wale, aka, ke hilinaiakn aei ka Ekalesia i ka maoa lani. O keia kvokoa | ana oka Ekalesia Hauula, oia ka hua •ka I makou mau palapak hoopu imua o ka Aka- ! hui Ewanelio o ka mokupum o Oahu, i j a>apae wale la koiakou mau hui m, eo I ko makou kahu, H. Kauaihiio. ' Jos, N««hk. Kal»mvni Kool.iuloa. Oahu> 0«. I, 1573. *