Ko Hawaii Ponoi, Volume I, Number 17, 8 October 1873 — KA OLALI O KE KAI! KA HOEULI ULAULA, A O KA WAHINE PAILAKA! [ARTICLE]

Help Learn more about this Article Text

KA OLALI O KE KAI! KA HOEULI ULAULA, A O KA WAHINE PAILAKA!

; Aka hoi, aole oia i makau aole li-oi i ho- ' pohopo no lakou. hoomau. aku la no ia i ka ;. au ana imua, aoiei emo. ua hiki aku la oia ;i ka moku poluku. Hoomaha iki iho la i ! ka naenae, i nana ae ka hana īhope, o ka moa niua loa o na Malae e au mai ana, aole ioi ae mamlia o elna haneri iwiiei ka ma- ; mao mai kona wahi e k» nei. Holokiki aku la oia ina kela ooaoo ka 1 mokupuni, me ka nana ae ina he wahiwaa i | kekahi e loaa iaia inalailn, nkn, nole he \vaa ! i ana i ike ai. ; lke ae Ja ia i ka waha o kekahi ana, ko« ! mo ae la iloko oiaila, a pee ae ia ma kekahi I aoao. Manao iho la ia, ua ike no na Malae ; ji ua ana nolaila, olelo wrale iho la no ia: : ' " Aohe a'u hana i koe e pakele ai! Aole I | a'u mau mea eha me a'u, nolaila, e lilo pio | | ana au ina Malae ke hikr mai ia nei. E ; | aho ko'u luu ae a make iioko o ke kai ma- j j mua o kqskioaa ana mai la lakou.'' j laia e kamailio ana me keia mau huaole- j j 10, lohe ae ia oia i ke kahea iho a kekahi leo : maluna iho, aka, he leo nae i kamaaina iaia. " Makeiawahi ! K pii mai maanei!" i ; pa-e iho ai ua leo la. Nana ae la oia iluna, aka, no ka pouli o \ loko aole oia i ike i ka moa e kamaailiomai : .j nei. ■ ■ ■ .' « i " Aia oe mahea ?" i ninau ae ai keia. ; " Eia au iluna nei. Pii mai uia keia ao> ! ao o ke ana, alaila ike mai oe ia'u." Hii aku la ke kaaaka opio ma kahi o ka leo ; i pa-e mai ai. Ma oa kiokio_pohaku i pii | ' aku ai oia a kokoke i ka- puka, kahi a Pau- [ i.lele e kiei iho ana me ke pale ae i ka limu o hai o ka pali. Komo aku la oia īloko o ua wahi ana la, ■ : a ike iho Ja ,he akea lon o loko. " E hoomaikaiia na lani. ua pakele oe i 1 ! keia vva,' r wahi a Paulele, "aolei ike na Ma- j lae i keia >vahi, o lalo wale no ka lakou wa-; !hi i īke. Owau waie no ka mea i ike i keia : ! wahi.' . " Pomaikai loa au i kou loaa iano ana | i ia'u e ola ana," i olelo aku ai o Berenetona. \ " No ka mea, ua ike au i kou lele ana i ke j ; kai a nalowale mailoko ae o ka waa, kuhi ; j au ua piholo la oe a make īloko o ke kai." i j Hoike mai la o Paulele ike ano o kona i i pakele ana. Aka lohe la aku la nn leo e | | walaau ana mawaho o ke ana. i " Hamau'!" i pane aku ai<o"*Paulele. "Ei j ( nui ae ua poe Malae nei ke walaau mai la, ;. ke haohao mai la no ko nalowale ano e ana." I keia wa 110 hoi, lohe ia aku la na leo ha- | mumu maīalo o 4i«. ana. Aole i emo, nui j mai ana na leo i ka walaau, a ua hoopiha ia j hoi o loko o ke ana e ko lakou mau leo uwa> | uwa, a me ka hoonaukiuki no ka loaa ole o j ka haole mahuka. | He hapaiua hora okoa ka loihi o ka lohe j j ia ana o keia mau leo walaau ma ke ana ma- j i.lalo, a.me na paii aku o waho, alaila, lohe ; ia aku la ke kamumu ana o kekahi mea, me he la he waa e panee ia ana iloko o ke kai. Hawanawana a4iu la o Berenetona : "Ke pau nui !a i ka hoi, e pono kāui e haalele : s iho i keia wahi.'' 'Faa.rn.ai la .o Paulele i kona lima ma na i kipoohiwi o Berenetona, me ka i mai: "Aole, j —alia oe e pulalelale. Aole o'u manaoio e ' hoi ana lakou. CJa maopopo ia lakou la,eia j no oe ia nei kahi i pee ai, maloko paha o kau vwahi poopoo pohaku i ike ole ia e lakou ; la, nolaila, he hana hoopunipuni kela a ]a- j kou la, i mea e kuhihewa ai oe ua hala la- j kou, a puka ae oe mai kouwahi i pee ai, paa ! oe i ka hopu ia. « i Hala īa ka hora okoa, a hala hou ae la j no hoi līpkahi hora hou, aole he leo i lohe ia I i e hiki ai ke manao ia eia no na Malae ma j j u&mokupum pohaku nei. Manao iho la o j j Berenetona e ibo aku i ke ana malalo. ! " Alia," wahi a Paulele me ka puliki hou j j mai iaia nei, "ina e hele kekahi o kaua, j j owau wale no ka mea kupono e hele mua."] " Aole loa, manao anei oe o hookuu aku i ) au ooe o ka mea nawaliwali ke hele e mau-1 i na i kou ola, oiai, owan kekahi e noho pu • ) ana me oe ?" ! ! Pane &ku la o Paulele. "E aho owau ke ! | hele mua, no ka mea, aole paha lakou e ha- j j na ino mai ana ia'u. mamua o ka lakou mea ' j e hana mai ai nou. E »e mai oe owau ke ! ' hele ae." ! Aole i hoolohe aku o Berenetona i kana ; olelo. Hookuu malie ae la oia ika lima o i ; Paulele e paa ana īaia, a iho aku la ma ka i ! pnka a hiki i ka aoao o ke aoa. Me ka makaala loa kona iho ana aku, a ; me ka malama loa no hoi, me ka hakilo aaa | ; i puka aku ai oia iwaho o ke ana, aku ana \ma ka aoao o ka pali. E konane mai ana ; k» mahina, a i ka wa e nialamalama pooo ; iho ana ka mahina iluna o ka ili kai, ikeaku la ke kanaka opio i kekahi mea eleele e nee ; pu mai ana me na oni ana o na ale o ka mo- ; ana. Hele aku la oia imua a hakilo pono j ; aku la i ua mea pouliuli la «> nee mai ana ; iloko «i ke kai, ike iho la ia he waa. MOKUNA XI • He Hakaka a.na. E anehe ae j»na oia e huli hoi iloko o ke ana e hoike iku ia PauHe, ia wa i ike ai oia i ka pulik/ ana iho o kekahi mau |ima ma kona pua», oiai hoi ke kuli o kupee mai aoa ma kona\ua. Ua hoopuiwa nui ia « Berenetona ka hikiwawe loa o keia hana. Aka boi, aole i haalele inai k«Mia inanao ; I

! koa iaia,—me ka alo wikiwiki aoa ae ma"ba | aoko me ka hikiwawe, ua hemo ae la oia mai I ka paa ana a kona eneipi. la huli hou ana ae ona ma ke alo, ike aku la oia i ka iho ana inai o ka pahi i kona puuwai. Oke kanaka nana e paa ana ua pah? j nei, he kanakā ikaika, nunui, a oolea na lala. nona na lima pakapaka o na io huki, e • hoike mai ana i ka ikaika o kona mau olona, a o ka puupuu a ia lima e kui ai, he hoo- • l#na i ka wai ke ola. ina he wahi kanaka uhalu iho o Berene- : tona, a he mama ole hoi i ka lelei ipa.no ua [ komo anuanu ka maka o ka pahi i kona puu- ; wai. Me ka hikiwawe nui i lele aoao ae , ; oia me ka huli kunihi ae,—loaa lihi mai t%( kona iti i kn pahi a holo moolio ae la ma ka ; iwi aoao, aole nae i komo iho iloko o ka io; \ he moku ili wale no. i ka hala ana o ka pa- j ! hi a ua Malae nei, lele koke mai /a o i j neytoaa a pilipu me'ka Malae. 1 Kui aku la oia ma ka lima oka Malae e, : paa ana i ka pahi, a haule aku la ka pahi mai ka lima aku o ua Malae nei, hopu aku la kekahi lima ona i ka puu, a o kekahi iima ;ma na wawae, a me ka ikaika nui i hapai :ae ai oia a kiola aka la i ka Malae ilalo o | ka pali, aka, no ke kowa loa o ka hoolei ana, j ua hauie aku la ka Malae iloko o : No ka ike ana oua Maiae powa la ika j ikaika nui o kona hoa hakaka a me ka liio i ana hoi o ka pahi iam nei, noiaila, aole oia i joa e hoi hou mai e hakaka, huli he ia oia a ; au ino aku la i ka mokupuni nui. Hele ae la o Berenetooa e huli i na wahi a pau o ka moku pohaku, me ka hakilo pono ana, n ike iho la aohe poe Malae e ae maiu- ; na o ua wahi puu nei, hoi hou aku I la oia iloko o keana, a kahea aku la ia P».u« lele e puka mai.' Kokua aku la oia ia Paulele ma ka iho'ana mailuna mai ok.i pali, a j iloko o ka wa pokole, hiki mai lo kela ma • ko ia nei aoao, •. —r Alaiia, kuhikuhi aku la keia i ka "waa, a j hoike aku la i konn hakaka ine ka i Malae. . Haaiuiu iho la o i kona lohe ana, Ia i mai la. " E holo pono kana hou ana ia ; oe i ka pahi, ina ua make oe." " Aolie e ili mai ka poino iluna oka mea j hala oie," wahi a Berenetona, "ma ia hana j | ana i haawi mai ai ua kanaka in i kana pa- j i hi maikai iioko o kuu mau iima." ! Hoikeike. aku ia oia i ka pahi ia Pauieie :.me ka hoihoi, a me ke kani iki ihoo ka aka. " E pono kaua e kau maluna o ka waa," j wahi a Berenetona. j | Aole i pane aku o Paulele i kinohi. Ma- ; hope loa iho, pane aku ia oia me ke kaniu;hu : " Peia io paha. Malia ua manaoio iai kou, ua make au iioko o ke kai ma kela waI hi, nolaila, aoie o lakou kuleana e hoopoino : wale ai ia Mr. Manatona, makamaka j kahiko." "Ua pono oe. Aole pono kaua e hookau-1 lua loihi ika manawa o kela kanaka." Ku* j hikuh) aku la oia i ke poo o ka Maiae e au ana i ka aina, oiai ka maiamalama o ka mahina e kokua mai ana i ko laua ike, a i ko Pauiele nana anaaku ma kahi a Berenetona i kuhikuhi aku ai, ike aku ia oia i kekaiii ; mea eleele uuku Ike kai. Oieio hou aku la j o Berenetona ; "ua aneane oia e pae i uka o j j ka aina, a i kona pae ana, e hoio aku no oia j e hai i kona poe hoa." i " He oiaio ia," wahi a Pauieie. "peia io ! paha. i keia manawa, ua makaukau no wau e heie pu me oe," j lāia i kamaiiio ai peia, huii ae la kona i mau maka iluna, ike aku ia i ke konane j maikai o ka mahina, puana ae ia ia, 4, 0 kou I j maemae eka mahina olino, he hoike maka ; ia o ka maemae a me ko Berenetona pauleie - | ana i kuu puuwai kina ole." , Ee koke iho la laua nei iluna oka a ! I hoe aku ia iwaho o ka moana. j Kuhikuhi aku ia o Paulele e wanaoa ; j mai ana ka huini o na kia a mersirt-a o kej kahi moku, me ka olelo aku ia Berenetona. ī i " Aia ka moku o Bonodo ke ku mai ia, ke- [ kahi o na moka powa ino o keia mokupuni,: I i oi aku ka ino mamua o ko Boioka. E hoo- i > mamao iqa aku kaua mai kefa moku aku, ! no ka mea, ina e ike ia mai kaua, e hoouna jmai auanei kekahi waajpa. e aiuaiu ia kaua, a e iilo auanei kaua he mau pio." j " Peia io," wahi a Berenetonu. « E hoio | j ioa kaua i ke komohana." j Hoe awiwi aku ia keia ma ka ili iau maj nie o ke kai, aohe aie, aohe makani ino na|na i hoaleaie ikaika ae ika lana maiie ana 1 j o ke kai hohonu, pela 'ua iuina nei i hoomaj nawanui ai ika hoe no kona ola iho, a me ' | ko ka wahipe opio, aka nae, aia imoa o iaua j kahi i a-a mai at o na m&ka o ka poioii, a j me na pilikia e ae he nui wale, | Holo aku ia ka waa iwahe lilo oka moana me ka hikiwawe nai, aoie i emo. ua emi : : aku la ka aina a nalowale mahope. O ka moku no hoi o Boaodo, ua aneane j no ia e naiowaie aku, ata, i alawa &e ln bana . o Berenetona e nana hou i ua mōku ia. ike ■ aku la ia i ka loli aao e ana ae o kona kulaj na, no ka mea, ua hohola ae la kooa mau |pe-*. , " Ua īke i» hoi kaua," wahi ana ia Pkuleie, •• ina aoie au i kuhihewa. e hoio mai ana nela moku kuna ma keia wahi." " Ke makau nei au," wahi a Pauleie. "E , loaa io ana kaua ia Bonodo ina ua ike mai i nei oia ia kaua." . ■ " Ina lakou t ike mai oei ia kaua, aole ia he kumu e holo mai ai ka moku. £ hoouna ia mai no ka waapa e aluaiu mai ia kaua. Heaha la hoi, e hoe kaua me ko kau& ikaika a pau. Malia paha, aole no kaua i ike i.i mai nei. e holo ann paha no kekahi mau mea okoa ae. ,, "Ua P° no w' ua po»o !" i hooho ae ai o me ka paipai ae o na Uma, a ku ae ikiiuna. Nana aku 1% ike la ou i kekaV moku, hooho ae la ia. " E nan& aku 9/i o He mokii !He moku • Oia K.i m<«a l

e holo nei ka moku k«txa o ĒoaaAo, aak&o , kaua!" * . " • * ! •• Ae ae !he owio ia<" Wahi a Bexeoete. na. _ ■■■ ■ ■ .■..' v ... , Alaila. ku ae ia oia a nana'" pono aka | a j i ka.'moka malihini. ! " Aobe hiki ia'u (ee ike pono aku iaia," . wahi a BeTenetona, "no-ka mea he ioīhi'lo», _ ina aole-au i kuhihewa, moko kalepa kf- ; la." I ■-#» Ae» aka nat ua 4oaa kela i ka inakani/' wahi a Paulele, "nolaila, ao!e paha e loaa koke ia Bonodo.'' ♦ ; Hopikaika loa iho ia l&ua a elua i ka hoe ' aole i emo, ua ike maopopo ia aku la ke kū j no o ka moku. ; Ma keia manawa no hoi. me he la ua hi- | kiwawe loa ka holo ana mai a ka laa o na j moku. no ka mea, ua emoole ioa ka ike maj opopo ia aku o kona mau pe«a. i He haahaa kona kino, ua hanaia ka ihu o ka moku a niawe, he mau pe-a n&nui hoi kona. Aka, ma kooa. mau helehelen& ke nana aku, aole he mea e ae e hoikeia mai ai kona hoohuoi ia, no ka mea, ua hoike okoa mai nō ia 1 kona ano moka kalepa. i Ke holo mai ia ka moku kālepa e hooko* koke mai i ka waa, a o laua nei hoi, ke hoe awiwi aku la laua e kokoke i ka moku. ; Iloko o ka hapahahora, ua iKtokal(ok6aku la iaua i ka moku, a ua hiki hoi ko laua mamao i kahi kupono e lohe ia ai ka leo. " Owai oe ?" i kahea mai ai kekahi kanaka puipui me ka lakeke ba-10, me na kamaa buti kiekie, mai ka oneki mai o mua oka inoku. «' Makemake anei oe 6 pii mai iluna oka moku ?" ' . " Ae ae !" i kahea aku ai o Betenetona. '? He mau pio maua, aoie anei oe e kioia mai 1 kekahi Imula?" i ia manawa, hoopai iho la ka pe-a nui waena, a kiola ia mai la ke kaula i ka w«a, h«kihuki aku la heia a piii i ka moku. Ku ae la o Berenetona iluna e kokua ia Paulele ma ka hookau ana aku iluna o ka moku, aka, me ka eieu mama i pii ae ai o Paulele ma ke kaulahao, me lea manao nui ole na Berenetona o kokua iaiama ka hoōkau ana aku iluna o ka moku, aole i emo. ua hiki aku la keia iluna o ka oneki. I : Hele mai la ke kapena a me ka malama- | moku mahope mai, a ninau iho la.£ "He j mau olulo anei olua ?" ! ; "Ae ae !" wahi a Berenetona, aiaila, hoakaka aku la oia me na huaolelo pokōle i ko laua moolelo. ! i Alaila. olelo hou aku la o Berenetona. j V He oi aku ka maikai e holo mamao loa aku mai keia mokupuni mai. O kela moku £ holo mai la, au hoi e ike nei, he moku powa no ia." " A ! pela 10 anei ?" i pane moi ai ke kapena. •' Kuhi au he moku hdpholo pili aiite ia, a- he moku pailaka la." ■ Me ia mau huaielo, kauoha ae la oia i ko--1 na malamamoku e huki ia na pe-a a pau o ka moku, a hoohuli aku i ka ihn o ka moku mai ka mokupuni aku. 0 faa iwpena o keia kauoha, ua huli koke aku la ka ihu o ka moku Reinadia, (oia ka inoa o ka moku) mai ka mokupuni ae, no kekahi ala okoa, a holo aku la, he umi mile i i ka hora. i i Ma ia manawa, ua hookipa aku la ke kaj pena īa Berenetona a me kona hoa maloko ' i o ke keena hope, a waiho mai la i kekahi ; mau mea oi imua o laua, Q>ai, ua pololi ma- ; oli la>ua. 1 ka wa i pau ai ka laua paina ana, pii ae la laua iluna o ka oneki, a ike, e mau mai j ana no ka hoio ana o ka moka powa ma koi na īhu mua, a me hr mea la nae, e hookokoke mai ana. •' He mea ino £eia," wah) a kapena. " E loaa koke mai ana kakou i keia poe, a ■ owau hoi, aole a'u pu nui ma ka moku nei. He mau \vahi pu kaupoohiwi wale no na mea i loaa ia'u a me na pahi." " Ehia la ko oukou nui ?" t ninau mai ai 0 Berenetona. li He kanakolu kuaiamakolu ka huipa ; pau," i pane mai ai oia. ; " A ehia hoi ka oui ona kanaka nialuoa ; o ka moku powa?" i ninau hou ae ai o Bereketona ia Paulele. " Aole e hiki ia'u ke hai aku i ko iakou ( oui maopopo," i pane aku ai oia, aka, ma- : nao au, he aneane e kanaono. Ekolu o Inkou mau pu nui—ewalu paona." ! " He mea ioo keia no kakou," walii a ke , Kapena Boma me ka luliluli ihoo kona poo. " Aole e hiki ia kakou ke kue aA ika poe l nui e keia, ke hopohopo nej eu." M Aohe hewa ke hoao wale qo." wahi a Berenet®aa . "Hookahi mea iianpoim i inn e lanakila mai kela poe maluna ou, aole la- . kou e hana aloha ia oe. Ua mso|Mpi :iaunea." " Alaila e hakaka i/ kakou a hiki ika . hopena, na ka Lani e kokua mai ia kakou," 1 hooho ae &i o Boma. :" E Mr. Banita," i kamaiiio aku ai ow i k?na aiaiamamoku, "e kahea aka i na kanaka a pau e hele mai mahope nei, a e hookulaioa ma ka aoao lulu o ka oneki." ." Ae, ae, sa'" wahi aka pane, aia wa, ua kauoha koke ia aku la. * He kanakoiu kumamaiua mau kanaka kino puipui i hele mai la_ inahope. fWpoe kahiko a he poe opiopio no hoi kekahi mawaena o lakou, o ka hapa nui he poe Amerika, aBa. he mau Pakiki nae kekahi a tae ni kanaka Aiiiki. " E na keiki," wahi a ke kapeo». ' l liuoha aku nei au ia oukou e heie mai mahope nei, i hai aku ai au ia oukou, e hak&ka ana kakou. O kehi moku e helo amla he m» ku powa." A*, ae,'» wahi a ua ieo he aui i pa* mai ai, a me oa maka i hoopihaia e ka a-a. me • ? l °° ° 114 * ui » a roa ia maa j»»oike mai ai na kanaka i>o lakou makauwu no ka hana pilikia imua o lakou. i jw«.)