Ko Hawaii Ponoi, Volume I, Number 15, 24 Kepakemapa 1873 — Untitled [ARTICLE]

I'a haloli makou e lioike aku, ke pn mau ae nei ka maikai o ke ola kino o ka Moi. Kia kona hooluolu ana maloko nei o Ue kulanakauhale alii. ma Haimoeipn. •' Mai ae e kuapo lio iwaena o ka muliwai'," walii a ka waha olelo aupum Kuokoa. Aka. i ka Poalaa i liala. la 9 o keia Kialama, e au ana kakou iwaena ko(iii o"ka muliwoi ia wa, ua aleale ka wai, ua aneane kakou e polio, a e iana iiele uua i o a ia nei, kaukai aku ka ponoo ka pakele i ua mau lio nei, (Kuhina,) aka, aole i ike iā ua mau iin nei e liooikaika -jii« e lioopakeie m kakou. " Mai hookuu īa kakou e keia mnu lio e poholn ilokn o La inuliwai, O m< koi: kekahi kokua. ma ka iioomaemr.e fiou ia ana o na oihana hooponopOf o fle hoomaemae nui ka i liool oia ma ka lioopau ia ana o na puali koa i !,e ia ka Puali Koa Kumau oke > Aupur,i. Aka hoi, aole makou e akena ne ana, mumuii o na maiau a me na hooponopono aupuni akaliele ana j»na Kuhina, i hoomaemae ia ae nei keia oihana, aka,—(oamuli o keala anamai o kahauoaele mawaena o na koa. h me ka nawa■l^wali (i na Kuhina, Aole he mana o kekahi luna aupuni ' maluna o ria kon ponoi oka Moi, aia wale i)D a loaa he oiana mai ka Moi mai. ' Kupaualia keia kam ana o ku ole (Kuo- , koa) Kuhina rne keia ! Ina ua hala ka M<i( nīa k«s kau wahī mamuo ion iioko o, kem wa ivttvinaei«- >i»o »ei, niaila, e waiho nnei keia haunaele a hihi i ka manawa e iioi rnai ui ka Moi: ina he makahiki okoa ka loihi o ko ka Moi noho ana ma kahi e, alaila, pela iho ia ka loihi o ka manawa e kakali ai, no ka mea, aole ka iie mana i na Kuhina e hoomaiu ai i na haunaeie o keia ano, Owai na poo aupuni ia wb ? ia wai e nana aku ai ka iahui i ko iakou maiuhia a me ka pono ho»malu aupuni ana ? Ma o waj ia boj e haapeuwponn ia'i na iiana kuloko a pau o ke aupuni ? Aole anei maluna ona Kuhina I Ae, maiuna wale no o lakou. Maiuna o iakou na hewa a pau o keia iiana hemahema ana. Aole i hoopakeieia na koa a pau maioko o keia aupuni mai na kanawai mai o ka. aina. He manawa keia no ka iehulehu e lioohuli ia ai ko iakou nanaana no ke ano e hooiako ia mai ne. ke kulanakauhaie o llonoiuiu i ka wai, ma ka ha-wai piula.l Lia lono mai makou, he mau hoopaapaa mawaena o ka Luna Wai a me na poe nona na aina ma Nuuanu, no ka mea e pili ana i na kuleaifa liookahekahe wai. Aole makou i ike i na iiua o keia hoopaapaa ana, aka, liookehi nae mea nui e pono e nana la, o ka hoolako ia ana mai o ka. wai no ke kulanakauhaie nei, aole e pono e hookahekahe nui ia, oiai, ua uuku . ka wai. Ma ke kakahiaka, ua aneane e piha ke kiowai i ka wai, aka, i ku auwina la, ua emi hikiwawe iho la ka wai, no ke omo ia e na ha-wai lehulehu o ke kulanakauhale nei, a o kekahi hoi, no ka wale ia oka wai. Iloko o ka pule t hala ae, he pinepine ka maloo ana o ka wai ma na obe wai piula mamua ae oka hora 6o ke ahiahi. No kahi mau puie i haia aku nei, i ka wa o kau wahi pau ahi ma ke Alanui Kuia. elua wale no kapuai ka hohonu o ka wai maioko o ke kiowai nui. He mea pilikia maoli keia. No ka mea, ina e loohia kekahi pau ahi nui ma ke kulanakauhaie nei, a pela ka maioo o ke kio wai, alaiia, e hooneoneoia ana ko kakou kulanakauhale e ke ahi. Noiaila, o keia papa ia ana i ka hookahekahe wale i ka wai iloko o keia wa uuku o ka wai, ua piii no ia i ka pomaikai o na poe a pau, na naea hale, aina, a me kela mea keia mea. O keia ola ana, ua niahele ia no ia,—no na manaolana, na malama ana. no na hauoli, amenaakeana. ■*

Kr. nihi ae nei na kalai oleio ana a na i nupepa o ha aoao piii Kuhina, me ka hoao e hoopakeie ae i na Kuhina mai na hoahewa la aku e ka inhui, no ko iakou nawaliwah maol». a i»e ka hemahema o ka ! lakoo mau hana ana iioko o keia hauna-! ele hope ana oka oihana koa. Ue- hana hoopiiimeaai keia a me ka makau wale ;; a ke hooikaika mai nei na Kuhina ma o ko lakou mau Ogana la e hoomaikeike aku i ka iahui. aole ka ! i piii iki ka hewa ■ maliina o lal oii'ma keia mea, aka, inalu- i na wale iho no o ka Moi na ahewa ana e | ai. O keia mau hoikeana pela, he hoike maopopo lea la e hoaiai mai ai» ko ; lakou kupono oie ke nolio ma na oihana I Kuhina. Akahi wale no makoo a ike i ke kai»f> kūpono ole io mai o ka Inoa j I.anhia e kamailio akea ia ma na mea pili | hooponopoiu» aupuni. Ina aole maluha i o na Kuhina ka hihia no keia mea. a e; hooiii aku nialuna n ka Moi ka hana o ka \ hoomalu ana i kela a me keia puaii koa liilii. o me kahi mau hoohaunaele e ae, alaila. i mea aha na Kuhina ? Heaha ka mana o kr la mau huaolelo o ka Pauku 31 ! oke Kumukanawai,—" He kapu loa ke i kino o ka Moi a me ka maluhia, maluna, | o na Kuhina ka hihia o na CHhana" \ Hēaha hoi ka waiwai o na hoakaka ana o ka Pauku 42—" Aole e paa kekahi hana i a ka Moi ke ole i kakauinoaia e kekahi Kahina, o ma ia kakau ana a ke Kuhina, ua iii ka liihia maluna ona." Ina i iioolaha akea ia no na Puali Koa Kumau me keia mau huaolelo :—oole he mana o kekahi luna aupuni maluna o j na koa ponoi o k'a Moi—o ke Kiaoina ke ! aiii hookahi. ka mea i manao waleia aku ; e paa ana i ka inana maluna o na koa o ka Moi—aka, he mea kanaluaia, he ma-.« oa'io pahakomL i olfs enaiia paha.o ke kali a loaa mai ke kauoha Alii," —he ku ka okoa loa na Koa Kumau mai na kana-

wai mai, aia wale no ko lakou mau kanawai a loaa mai ka olelo Alii : Ina e lioopuka ia kēia mau huaolelo e kahi inea e ae iloko o kaf>i manawa ; halii aku. he mea maopopo e pii ino nnaiiei ke kai o i Kuokoa ma ; aka, iloko o keia wa o ko lakou mau hookawaemae ana. ke kii aku nei e npo mai i mau kumu r pakele ai lakou i ka pilikia mai kalii mai o ko lakou haule ana :—pal'i wale ia iho la uo ia puu nui me he mea ole la. He mea kupanaha ka hoopoina ana o ka mea pale o •: na Kuhina i kekahi hoakaka nui o ke ka- i hua o na kanawai o ka aino. mni ka ma- , kahiki 1852 mai—" E noho no na koa a | pau malalo o na Kanawai o ka aina| I mea « akoka ka ai « ka lehulehu ke ( kumu o ko makou hooili ana i na ahewo , nmiuiin o an Kuhiaa, aa k«ia haunaeie hope, a (akou la ae nei e hooleaie ae nei, j a o ka ume kaumaha lioi nana t kauo I ku i | ia kakou, <- liookokoke loa i ka pilikia i nui—he mea pono ia makou ke hoaiai { aku i kumu hoohaiike. Ina ma ke ahi- ' ahi o ka la 9 o keia nialama. i ka wa a i ka Puali Raifela i hele aku ai a hiki i ke | alo o ka Halekoa kahi o na koa hoohau- f i naele i noho ai. a ina ua hoomakaia ke 1 kipu ana, me ka hookoia o na kauoha pu- : j puahulu. aliila, heaha ka hopena oia hoo-:, uka ana ? Eia no. e molia ia auanei ke ola o na poe kanaka opio o ka Puali Rai- ; fela he iwakalua a keu, no ka mea, o ko , lakou hoouka ana aku, aia no ia imoa ■ ponoi o ka waha o na pu, a me na elau a ka poe koa, a, aia hoi mahope mai o la- ■ kou na pohaku a me na laau a ka poe i ■ makaukau e kokua mahope o na koa hoo- i haunaele. O keia hoomaka ana o ke ka-; ua ma ka Halekoa, e laulaha ae oo kona mau hopena awahua a puni ke kulanaJiauhale, a me ka aina holookoa, a he mea Tiiki loa keia i ka noonoo aku he hopena | weliweli ke loa'a mai ana. E komo mai | no kekahi mana o waho e hoomalu, a o | ka mea iiope, e lilo aku no ke Kuokoa o i ka lahui no ka wa mau loa. hiki anei i kekahi ke oiēlo hookamam ae, aole i ili ka hewa maluna o na Kuhina, no ke j kinai ole ia ana i> keia haunaele i kinohi ? j 0 ka hoao aoa e hooili aku » keia hewa' | maluna aku o na hokua o ka Moi, oiai oia : e hoopaa ia ana e ka mai maloko o kona: ; keena moe ma Wa:kiki, ua kupono loa ke kapa ia he hana makau wale. a me ka ' hohe wale. O ka mea maopopo ma keia mea, ua anehenehe loa ka pakele ana o k€ aupuoi • 1 ka pilikia nui, aole nae i hoomaikeike ae, i na Ogano o na Kuhina no ia mea, a me ! ; he mea la, e hoole loa iho ana, aole he ! : poino nui kekahi i hookokoke loa ia mai : ia kakou. Hookahi mea nui e pono ai e j hooili aku i na ahewa ana maiuna o na ! : Kuhina, oia no ka ike maopopo iea ia ana ■ 0 ko hiki ole ia iakou ke ike mua i ka ho- 1 pena kaumaha maoli o ke kulana o ke aupum. Ua hoike ae nei lakou la, he mea e hoonawaliwali ai i ke Aupani ka hooioii; hou ana i na Kuhina. Ea, aoie anei i | : hoike ae nei ko kakou Aupuni i ko kakou : nawaliwaii maoli ? Ke oleio nei hoi, aole 1 hiki mai ka wa o ka hoaoana i ko lakou i kupono ole, He mc« pohihihi ka manao ana aku he wa hou aku kalii e h<»o ai i ke kupono ok n ko likou hooponopono

I aupuni aoa, meinua o keia hana hemahe- ; ma loa ana n un mau Kuhina nei-i kekahi !a i haia ue. Wahi a ua Ogana nei, " Aole paha e: , Joao pono i Sse aoponi na lakr> e Jsapj{j a>; '» Aha Kuhina hou T * He mea keia e lioike mai ai i kekahi o na manao kanalua elua—oia hoi, o ko ka Luna- ! hooponopono manao nui ana i ke kupono ke hanaia i kekahi Aha Kuhina, a i ole, : he pauiele ole kona i ke hupono o kona i mau hoa kanaka hookahi. Aka nae, ke ■ hoike nei oia imua o ke ao, aole oia i apono i ka Aha Kuhina i ka wa i kinohi, a ua kapae ae i kona " ma» kue pilii kino."—i ole ai e ike ia aku ka " puana ia ka moe." 1 kinohi, aole ona wahi kaI nalua iki no ka loaa ana i k« aupuni <» na {lako e kapiii ai i Aha Kuhina f»ou, no ka I ooea, ua ikeia maloho o kana nupepa ke ! Kuokoa, kekahi mau in«>s ann i hoaiai ae i ai imua o ka lahui, ma ke ano, ua kupo- ! no in lakou ke hoopiha i na oihana Kuhina. No hea mai keia mau ao naulu ana e hoao nei e huna aku i ua mau inoala | mai ka ike m ana aku ? Ua hookanalua lia aopi kooa mau ike lele oi mua e kona j lunaikehala o keia'manawa, a i ole. noke I komo ana aku anei o kona mau pomaikai . pili kīno iloko o ka Aha Kuhina o keia j wa ? ■■■