Ko Hawaii Ponoi, Volume I, Number 11, 27 ʻAukake 1873 — Mai hoowahawaha ia Kalawao. [ARTICLE]

Mai hoowahawaha ia Kalawao.

15 kaLūna Hoopanopono : Aloha oe. 0a koi ikaika ia mai au e hoike lea aku i na mea hou i kupu mai mailoko mai o kahi e noho nei ka poe i loohia ī ka mai lepera, a ke hoopuka aku nei, nona ka mahalo nuiia. ; O kekahi keia o ka okana kaulana lo* ma mokopuni o Molokai nui a Hina, aia raaiuna o keia okana ka poe i loohia i ka mai lepera, no lakou ka huina nui 820 a oi ae i keia wo, o kn poe kekahi i loohia ole i na mai o keia ano, ua,kapaia iakoa he pse kokua e noho pu nei me lakou ao ba nui o ke aloha. A Nolaila, he lehulehu ka poe pilikia maoli, ma ka ike ana. ua mnumaa na iima, mokumoku hoi na manamana wawae, opehupeho hoi na luheluhe ng. pepei&o e like me ka puaa kumulau. ilapa pilikia o ka poe i hele i ke kaua, ei loa ako lio keia. A raa ka malama aoa oka Papa Ola i keia heluna nui i hoikeia malaaa, ua oi aku kona malama ana i kou a ma koa ohana, no ka mea, aole e loaa ia oe ba luhi, a me ka hoomanao mau ana i iako nou ibo, no ka la apopo n me ka wa e biki mai aoa. Noiaila, i mea e lohe pono aina po«ā pau i loaa i ka lepera, mai makau, a «moaa e mahuka, e like me kekahi poe e pee mai oei ma na apoopoo pohaku, he mea aake»! h«wa loa ia a me ka luhi hewa. { kuu lohe ana i ka poe a pau e kamailio ana, ! he «ahi inn o Kalawao, he wahi e pilikia ai k<t nAhot«n», aole ai e pono ai ka noho nna, aka, aole pela ka pololei. O ka Papa Ola, he makuakane ia a me , mttkuahine no ka poe a pau i loaa ika tnat . a ke kanawai i manao ai, nolaila, mai hoo--1 wahawaha i ka aina o ka wa ola mahuneha- | m ana, no ka mea, aole he hana, aoie he ' hooikaikn, e like me ka noho ana ma ka : home. E haawi mau ana ka Papa Ola i kek ina | keia kanaka i loohia i ka he pai»ai ihe 25 paona, me 5 paona io . bipi ao he- ! be&oma hookphi, ka loie a me ka aopa hof e hoomaemae maa ia ai no koo aahu. > Aole no hoi he w« e pilik» ai ke ole e loaa na keakea i ike oleia, aka, i ka wae ka-o ai kekahi \va no ka pat*ai a me ka ia Mpi, ala-

«o*» 0 No(aite, * tn pa*« Kalawao, tae poe lakon i aiee' )?ftSfei.'_. tf P«ni. «e be keiki makoa la- . . .. . : .^i Aole hoowahawai» ka E*apa Oia ite i iiiimoe iiaaleie tea, «a like kaaa :*$ ana, i mea e iawa ai kaaa , :ka poe iiooa a. hiŪ iklo i kalopa l>Biitea. > *' J - Ūa haawiia raai bo! be iaau Me ooa e ka toea i ioohia ika mai lepera e iike me . kou naaieemake—ua haia ka makeoalee i . hope, ua oi aku inaaa lo». 0 ka poe a paa i loohia i keia eno mai e nofao aoa ma ba okaua o be poe i hoopoinaikai n«ii loa ia e ke aup^ni,; oo : ka , mea, b ka poe e kabiko i ko lakoa mau aahu nani, e pono ke haaheo aoi aku mamaa o ka maaao, peia ka poe hiamoe, oa like ka la roe ka po ia poe e no- l ho nei, aole haaa e li.ke rae ka nohPana ma ka home, ka haaa, hooikaika, a |leia wale ako. '■■■■■■ K&KA|U KAU lALO 0 KA PAPA OUA» 1 mea e nani ai, oka aku i kekahi mau liio o ka Papa Ola, ao ka mea, ma ka ike iea ana ma keia. aa poholo pa ka haawina iioko o na mea e pomaikai ai keia iahai,

no ka mea hoi, he $30,000 maka bik i aie ia e ka Ahaoleio, he pono oae e hoike lea aku au i kekahi roa« iiJo i ike maka Ja, peoei no ia: No ka iona nai, he $300, no na hiope iuna, he $175, o ka haina o keia !iio, he $475 no ka makahiki hooliahi. No KA .OmAJĪ\ M4«AI. No ka iuna inakai oui. he SlOO.O0 v no na " % !. makai maialo iho, he $433, haioa lilo no ka ! makahiki heokahi he. $53&.* O na iiio maoii i ka ai a me ka ia, ke so* ■ pa, he §20,295 .00. Ma. ka boohSi j keia mauiilo apau,penei e maopopo ai.

No ka Oihana Luhr - $ 41&* i l' - - - ...- ' ■ " Ai me la - - 30,395. Huioa lilo i ike lea ia 821,302. Nolaila hoi, koe na iilo oui i ikeia. oa oihaoa kauka, ke kuai ana i na poo bipi a Kilauea, e lawe mai nei a me kona uku pa, na lilo nui i ka poe e malama ana i keia oi' hana, ke kukolu ana a hoomakaukau i ea hale mai a pela wale aku. Eia ka uinau : Ua iawa poao anei keia. haawina he $30,000, no kalahui e noho ana, iua ka okana o Kalawao? Aole ī piha k«ia haawina no kona mau lilo. Ina pela, ke komo aei o Hawaii- holookoa iloko o ka linaa o ka poe waiwai, a iito ka Pae aiua o Hawaii ia lakou la ae, no ka nui o ka aie. Na Aina o Waikolo A&g Kal&opapa. I ka wa taamua, he haiki kahi e ooho ai na lepera, me he mea ia, he hookahi miie oie ka hapa ke akea, a he hapaha mile ka lauia, aka i keia wa, ua pau loa kel« mau aina, aa hale laau maikai o naj»||maiaa o Kaiaupapa, me na hale piii a pau, na aina kuleana hoi o lakoa i ke kuaiia e ka Papa OJa. Nolaila, ma keia/wa, ua akea ka ooho ana o namai, ka hoio aoa e like me ka makemake.no ka taeft, ua iiio i kekahi ona mai ka hoomaikai ana ona aianei mai Kaiaupapa a hiki i Waikolu, ua hookohu pono ia hoi o W. P. Ragsdale i iuna aianui me ka hooponopono pu ika auwai piuia. Noiaiia, o na kamaaina o Waikolu a me Kalaupapa a pau ioa, ua pau jke lrifakuia , e ka makeoaake o ka Papa Ola, aole e noho ka mea i ioohia oie i keia mai me ka poe i hookaawaleia no keia pilikia i uhi paa mai i keia iahoi.' HE KANALOA NO KEIA. Ua hoike ka Peresidena Noi oka Papa Ola, aole e ae ia Inkahi inea i ioohia ole i

Ueia ano mai, ke nofto pu ma kahi o ka poe i loaa i ka lepera, pela ao boi ma oa aiea a pau, aka, taa keia mea, he.heeaahema si|i loa ka Papa ma ka naaa ana. * O ka Luna Nui o Kaiawao, he aiea i ioaa ole i ka lepera, aka, o kaua wahioe ka i loaa i ka mai lepera. O ke kahunapole katoltka, o Rev. F. Damiēna kona inoa, ke nobo neī oia ma kahi a ka P»pa Oia i hoomaiu ai po oa lepera, ak», " be ikaika nae kona hoohni ana oia na i loohia, komo aku oia ma iu haie eka poe mai e heohnlihaii ai. "* Aole o iaua wale, o ka pse e ae eo keka- ' hi e noho pu nei ma Kaiawao, he kinikiei waie iakou. Ua hooko aoei ka Papa Ola ikaan a mau mea i kae aka i kona makeoake? Ua ho anei ke kanawai e like m ka ka Pfcnku Vo ka Meknaa XXXIII oaKanawai o ka makahiki 1873 ? e heloheki 1 U» pooo. Ua BDI ka poe i Imkea, a«ieibe»> koia. * Ht luuunnm. He mea oloolu maik&i i keia maß»<Ma, ka i iohe oie ia o na maaa» i lHee cse i mamua, no ka om, I» M«m Mi kek i ike ia, aneane piha kd laaaaai tomka kpen, a roa na kau i haia, aa lahaia aa laiiMK tta manao kipikipi e hoohahaM kaua, aka i In* ia yn, aa oiaataiika ka aafca Mia nm j me ka iana aai, a nai m W lea maMa aa na hana a keta kiai e noho »i. He loio no ka rog i Kmeuu. No ka hauoli o na kaawaĪM eKa)Mfa» pa a me Waikoiu, no ka lelie aaa i ka lea maikai e hooko ai i ka makaeaka aka pa» i kipakaia eka Papa Oia, mai ka-wai» emi ■ o ko lakaa ioio, o» o W. P. Rassdafet * | aa aka aka iekoo iaia no kaMim«kn» ' iiio ana e pomaikai ai iakoa, bo fca «rt*» ke' > kaia aei aa waimaka o na m ke kipakaia e ka Piapa Oia, ha&iaie ike oaa h«aaa. Halia o iaaa Maki pMMW ma ka heaikaika aaa a ko iakoa MmM» akamai rea ke iam&i, «a ka aaa, fct atffce nei kekahi laaa kaaaalM oumK « Im» hooikaika aaa. Ma ka walttte. Lai. Uwwny4uiawatk-' Kalawao, Aa??. », 1813.