Ko Hawaii Ponoi, Volume I, Number 8, 6 ʻAukake 1873 — No ke Kanawai o ka mai Lepera, na kumu i loaa mai ai a me na rula e hiki ai ke malama i pakele ai, a me ka hoolaupai ana i ka lahui. [ARTICLE]

No ke Kanawai o ka mai Lepera, na kumu i loaa mai ai a me na rula e hiki ai ke malama i pakele ai, a me ka hoolaupai ana i ka lahui.

© k(t Moi ka NoAo Mti no ke Akua kona MHaaa , kawaiham tadiaa ko kn J&nm \ (Uoha, a maona wale 7to e ba& mai ui te ola oka Lahui. OkaUo o m kanakao kahomiaokeĀkue. .. : MOKONA I. NOKEKANAWAI. O tce kanawai i kou la e ka Ahaoieio o ka' m. h. 1864 a & a i apo&oia e ka Moi ma ka la 3 o lanoari 1865a0a06J. O keiakaaawai nana i hoala mai ina noonoo ana helehulehu a me na leo kaoikau mai keia pea a ker ia pea oka aiaa; &me na halawai ana o lehulehu me ka Aha jEuanerio. A ua lilo ba hooko ana a ka Papa Oia, i mea kamailio oui ia me ka hoino i ka papa; amekaMoia kalahui i koho oi. He mea nui a manaonao 1 ka Ute aku ka hooko'pono ia ana ō ke kanawai e like me ka makemake o ka poe

kau kanawai. ■ i Ua kauja keia kanawai mamuli o ka hoi- ! ke ana mai o ka Papa Ola 0 ia wa ; he mai i lele keia, a % la-ha ana iwaena oka lahui.; i aole hoi e hiki ke hoolaia. Ua hooonaia he I kauka eholoiKina a lnia e h&li a eimii: laau e ola ai keia mai. No ka mea, malaila ! i »b« wua ia ai keia mai, a nolaila i kapaia ! ia ai »he mai pake." Ma keia hoouna ana e huli a e imi i laau a me na hoike ana i na J kumu e hiki ai ke hoopakele i keia mai, Aole i loaa he iaau e hoola ai, a no keia 10-' ah ole, oa anoninoni ka manao 0 ka Papa ylv a h&naia ai keia kanawai nona ke poo.: He kanawai e feohi ai i ka laha ,gjra.o k£ ! mai !epera." - i O ka mea kakau, he hoa oia olia Papa Ola ia wa, a he hoa hoi 0 ka Ahaoleio ma ke ano he leo no ka lehulehu. Ma keia k«kau ana no oukou e ike mai ai, ua kue na lala 0 kuu- hin» kiwiKU mohp 111, na kuU lima hema i kakau i keie no oukou kuu akau 1 hana ike kanawai. Ae maopopo auanei ia oukou. ua mokuahana na lala o kuu kino, a pe!a i mau ole ai ka pono i ma« nao~ta, he mea elioināl ai i ka laha ana 0 keia mai kela kanawai i kau ia, nona ke poo. " E kaohi ai i ka laha ana o ka m3i lepera." Ua malihini no ka hapa nui o nahoaoka Ahaolelo ia wa, a noonoo ia ana keia kanawai, oia hot na kauwa o ka lehulehu,. aole nui na ieo i kamailio nd ka pono ame ka pono ole 0 ke kanawai, koe wale no ka mea kaulana i hala aku nei, kekahi luna mai ka apana mai 0 Lahaina, ke kupanahao ka hanauna 0 kanaka, he hoa kuka no ka mea kakao. he ipo a he hoaaloha, me he la no ka pupatrhookahi mai. He kauka 00 ke kanawai.a he kuhikuhi puuooe 0 ka hooloii Ku-

makanawai o ka makahiki 1864, no Kaniebaraeba V. Ua haia laua me ka waiho mai i »a welina o ka ehaeha a me ka hoomanao tio ka laoa maa hana. He mea oani no ka mea kakau moolelo o Hawaii, ko laua inoa ke hoomanao iho ka mea heluhela. Ae, aole au i poioa, oua mea kaulana la i hala, ua aie nui au iaia, a mai kona pauwai mai i lawa ai ka mea kakau i ka makaukau e hapai i keia hana me ka iioi i piha i ke aioha no ka !ahoi, e aneane anae nal»wale, oia kuu hoa kuka qo na makahiki elima mamua a mahope iho oke kau ana i keia kanawai. A ota no hoi kuu alakai ma na me« a pau, a'u e kainailio aku ai mahope aku nei. Ua hoolaunaia ako i ka poe hiki ke pauleie ia be akamai i | lawa ai ka makaakau no maaa, a ua waiho | mKi ia'u me ka paipai mau mai ia'a e hoike , koke aku i ke ano oke kanawai a roe »a mea a pau » makaukau ai ka lahai e ola ai lakoa. Ua kanaiua mau au me ka hopohopo a me ka manao he iehuleha kuu mau enemi piiikino e hakilo mai a&a no kuo ola, a aa halawai ioau me na hakoko a kuu euinao, noUila, ua penee a hikī i Iw» wa. Ua leee kuu oia, a ke bana nei ati i ka haoa owau waie 00, me ke kokoa ole, me ka maoaolana ! no nse e hoike i na mea a pau a maaa i koi j ai a me ka*u hoi e lia hookahi nei, a aa ka mea helohelu e wae nona iho, a • hookoio ' hoi me he laaakaoawai ia, a malena wale lue o ka . mea kakaa ka hewa ona eaea & pao.

Ua bata A> Oi&a, ke au o ka poe 00I ho hale o Kamehameha, a he nu hou keīa. I Ke au 0 ka lokahi lanakila o ka leo o J» lahui. Ke Akaa me kanaka, Lunalilo he Mou 1 ka eiwa 0 na ia 0 ka inalama o ianuari, 0 ka makahiki hookahi tausani ewalu baneri me kanahiku kumawa-kolu ma ka bota 19 awakea, na ka loakioi n KawaialNO i ke kuknakauhale o Hooolulu. ko Hawaii Pao Aiua. He leo kau e Ham» Poooi i lohe ai mai kou makua mai. au i koho ai i kalahala. 1 hoola nou ponoi, me kou mau paiapu loaa wale. Ae, heaha ia leo ? " He mea kaumaba no ko'ā naau ka emi kaia ia-

hai." Nol»itei '• ke k»uoha nei aa i n&iee» a pao i aloha ia Hawaii, i na taaatiei tm kona wahi e aluhia, e ka ae me kona ikaik« e keehi i ka neoneo 0 ka aina." >• £ hiki 00 keia mou mea ma ka lokahi o ka mana? oim mea a pao." Na keia Jeo J paipai ika» ika mai ia'u e ko ue me koa mekaokau e kamailio no ke kanawai a me oa mea eae a pau e pili ana i keia mai iepeia ,i naana© i& ' he mai hihi ole ke hoola ia, 1 ike maopopo ia e ka poe noiau akamai, ma ka haii tma e ike i na kee o neia oia an«. Me ka lawe mai i ka hawawa o be Aku» i makaukau ao kanaka e hiki e kamwiiii*. t baia ei)iku makahiki ke kak»Si ana : A ke ike maka oei kakou i na mea a pau, a o ka mea kakao. he lepera maopopo i » e hiki e haoa e likē me w hoaaloha i haawf oluolu ai iaia iho no ke kanawai ana i mahele ai; ina aole i loaa ka pono e pale ae ai ia oiai weiiuelie boo» mailo nei ia oe e Hawaii Poaoi. Ua hala kuu aumakaa a he anela kiai hoi mma i hoomakaukau ia'u i alihikaua no keia me6 nui a'u e hana nei. Ae, e hana a« i kan' koo aie, a i hala ole ao i moa oke Akia _ ma leana hoike kue naa ae no'u i ka ta nul wehweli e hoike ia mai ai na mea inina ana :na naau a pau. Ua nui kuu laiao aoa,# ka mea heluhelu, pela i nani ai ka honoa. 1 He okoa ka ka makua, he pkoa ke ke 'keikL He okoa ka Ohane Hemoiele, hookahi no lakoo. •« Ke Akaa Kahikolo." Hookahi ao hoi kumu o keia, o ka oneoneo o ka lahui 00 keia mai !epera kooa kan<i wai b kakoo eike nei 1 kona hooko ia ana me ka weii. weli. E kairaiiio hou au no ke Unaawai, m

maopopo paha ia oukou na komo 0 kuu haoa ana a me kuu aihue i ka maaawa o hai, Oiai ka,mea kak*o he kanaka poino, be aie nae. na ke aioha i ka iahui, a no ia aloha ua paie i ka nmkao, a be kakau nei i na hora kupilikii; no oukoo e ibe ei. Oka mea knalana J. W. H. Kauwahi i ha- ;• la, nana 1 mai 1 hoololi no oa kaaa,. wai nei. a ua hoole ia, 0 kamaa e kakau a»i iia «uc w . ... . ■ ' . * ; aole au i poma i kaoa oleio no oa nei, a ua kupono ia'u ke mahaio 1 ua oiau olelo la, no ka mea me na hihio aho e o ka * līānaka i wahawahaia oia i kapa a! i ka iaoa o keia kanawai. "He innāwai pabu kof«pao a lua kupapau e kaau ai keia kaoawni." Me ka hai hoa mai, "ina e hooko pe&o Ht keia kanawal e kue ana i ke Komokawwaia me na kanawai, a be kaoawai keia e pau ioa ai ka lahui Hawaii, a koe ka haole laau ole." O ka hooko ana o ke Kanawai ka kakou e nana. o ko feeia wa a me ko ka wa i hela. 1 Heaha ka mea i iike oie ai ka hooko ana ? 1 oia ka ninau. oolea loa ko keia wa, a ka»i* [ uhu aa kanaka, a hoino i ka iooa o ka Papa Ia me ka Moi, a ooeane e poino ke ola o fea

poe booko rae ka fau. ika wa hoi « B)»ba< nahaoa ana ke Kanawai, a e epiepio aoa hoi na tau, aole nae tookota oia k* ooiea, Aok boi hoino i ike ia i ka P&pa a me iM Moi nana i apono i keia kanawai. No kt«< ba keia ? Elua no moa oui ika loaaaao tca mea kakau, aole boi ao e hoj»>bopo a laimaka ; ioa he poe Itabi e ba aoa i ba io o kooa manaoio bo kera maa mea a*u i nooiioo ai. ua hai e nko a« ma<aaa h« boa aa ao «• aoo eiua—" ka haaa, a me ka Bno»oio. n Ma koo lima h«ma keia hana « oq||real»aaft mt na Ula oke kino hookahi. A knoo mai aet be aloha e pale ae i ka makau. Eia faa i»«a. O ba Moi i h«la aku la naoa i «poao i kanawai; he mai )epera maopopo w|» hoo* maoao ka me<t heiuiwiu ibe aao« «e 01 ouli«lawei* nei lu l»b«lehtt i ltei« «mmm ■ (Uia«ao, aoa iooh» w o«e ia m»i mmām oka baiM an« o kt» bana<»Ai. Ao!e M 1 ike ba P«pa Ola wamoa o ba haea ana I keia knnawai. EtCA.—Ua mioamiaa fc& Fapa Ola •!» > wa, o hoohokaia ko Ukoa ommwwo oaoa i,. koao ia lakoo e baoa i O hookoia ia wa ne ke oolea a emi 9 tta laha «**%•& io paha a ko ole kela tnasae*o, be «y hUii ok ke hoolaia. fiia ke kola e ka an kolm i keia mau niaoao ONI. Ua ike a m<i i |»r»jpTl ka Hoi i be ooiao oie, h« ImMl m%a koopo» oopoao Aopuai aoa, pa«4«te eae' ke akahele; be ibe ioa o»li o ««« a peaka. Ua k«« keia ikilUaai kaaawai atm oa kanawai,« o» p*tta bi komu naoa i k»oht wi i koaa »»bai *<fca ika Pbpa e lieoko me ke A kaM maaao ulu walp o ka m«» Di iko w» paha ba Pai» Uta a ine oa IC««te k»ataato* 0 k«kou; be mai hiki k»ta k« bM4ala, • ito "■ loaa 00 paha be iaaa a be m«« hoak-ka aoa' - « hiki ai he pakole ba iahoi i ke« « aihkon (4 e holo eei m« ka weliweli, i wa»a« m « HawaH PoMol- A 1 roea «koai aa ĪMO m 1 moeohaoe mua ok a». a « hikī ai i ko m< oo malihioi be baoa i paoaoa ao«a ma kal» o ha maoa kam«aioa e aalowala taa«aloha iao ta maeao ao-i, Ae, e aloha oe m tbO, a e hooman*o hoi be leo i pa« «a« ihw «M pepeiao mai> oa kaaho a m« aa imiao •ko Akoa Kiekie ma ko« mau y«« mok» I «a oMkahiki i ha)«, e oklu aao, «MiMali iinWn m*kakikt « pnm loa Ma MwL* laa no (te AUua mai kom bo«t»o aoa, « ko 0» ia, kokoke ioa. Aka o ba m*aao 0 ko ottko« an kakau, aole peia. No ka m*a « Hl \Mkipm*