Ko Hawaii Ponoi, Volume I, Number 5, 16 Iulai 1873 — Ka mak ana o Dr. G. P.Judd. [ARTICLE]

Ka mak ana o Dr. G. P.Judd.

Iv ko mnkou poe helukelu mai kela pea a keia pea 'o Ue nupum, e kaoia-au kaumaha no oukou ke iohe aku i ka make ann o Dr. Judd. No liekahi wa loihi ae nei ihookaupeia ni oia e ka nawaliwali, mai ka wa mai no i muke aku ai o kona faoa i kola makahi* ki i ha!n. CJaake.po oia e hele, he pono pahn ke oleloia, ua kakaii iho oia no ke kauoha, no k& mea ua haī ae ia i kona ohana a mo na hoalaunn ua aiakauleau oia e hele. Ma ke ahiahi Poaone Ino nei, iulail2,mahope iho o ka inu ti nna, ua heluhelu iho la m i kekahi mokuna o ke Kau'oha Hou, a hilinai aku la i kona noho, a make maikai iho la me ke u ole rnai. Pe!a iho la i hala aku ai ka hoa hookahi i koe o ke aupuni o Kauikeaouli, ka honaloha hoi. a me ke Kakaoielo o Knahumanu, o Hoapili. o Kekauloohi, 0 Kokuanaon; li,. Paki, ft # o Keoni.Ann, Ala ka auwina la Sabati ae i hoolewaia ai rooi kona hoene kahiko mai ma Maemae ; na na kanaka maoli kahiko ewalu i hanai puia me ka ohana i hapai nka i ke kino i kona wahi hoomaha hope loa, raa ka aono o kana w»hine, a me na keiui i hala e aUu mamua ona, ma kahi.e ikeia'i ka Uina Alii, kahi e mo? la o na Moi a me nr ! lii ana i pili.m«.u He nui i» kanaka i hiki kino ae i ka hoolewa. O namoopuna liilii he umi a ke Kauka ka i heie wawae mamua loa a hiki i ka Hale-lua. Ma ka l.alo, ua himeniia, a pule ia, a pela no hoi ma ka lua. Ua haawi ae ka JRev. Mr. Datnon i kekahi kahoaka moolelo no ke ola o ke Kauka Ua hanauia o Dr. (jierreit P. Judd n>a Parisa, e kokoke ana i i ka mokuaina o INu loka, i ka lp 23 o Aperila, ISO3, a nolaila, he kanahiku a oi iki kona mau makahiki ma ka manawa o kona make aoa. Ua ao ia oia ma ka oihana Kauka ma ke Kulanui Lapoau o Fairfield, i INu loka. 1 kona wa hs 24 mat;abiki, ua holo mai oia mai kona aina hanau mai me kana wahine pu, a me kahi poe e ae, ma ke ano, he Kaoka misionari i Hawaii nei. -O ko iakou hiki pa ana mai ia nei me na Kevs. Lorrin Anem, Jon»than S. Gerina, a me £phraim W. Cl<irk. a me ka lakou mau wahine. Ua hiki mai lakou ma Honoluiu nei, i Maraki 31, 18*28. Ia manawa, hekanaka lawelawe nui I loa o Dr. Judd ma ke ano Kauka, iwaena o | na kanaka Hawaii. Ua liio koko oia he hoaaloha no na 'lii, a ua mati ko lakou paulele iu ia a hiki t ko lakou make ana. Iloko o lu!ai, 1842, o Mr. Kikeke ka maheleolelo, a eie ke kakauoleio a na 'lii, ua holo aku oao i'a i Amen'ka Huipuia a īne Europa, no ka hana o ke aupuni, nolaila, ua kohoia iho la o Dr. Judd ma khhi o Mr. Eikeke, a \vaiho i ka oihana i hele mai ai oia; no ka noj noi aua inai o Kauikeouli a me nn 'lii. Mai | ia maoawa mai, oiai oia e uoho ana ma ka ; oihanh o ke aupuui, ua kokua nui loa o Dr. Ju<ld i na pomaikai o keaupuoi Hawaii. Ua : oi aku kana hana i hana ai mamua o kekahi : kanaka e ae, mi ka hookumu ana e hooni- : paa i ke aupuni a v. kuokoa. Iwaena o na I pilikia a pau me Lo Keoki Pnuleti,i ka wa i laweia aku ai ka hae, ua kopan. ikaika o lvauka tna ka nono o k& Moi, a ma kona iioo(>oaopono noeau ana a mo kana alakai ana i ! ai ke ola o ka aina. He kanaha kumamalima na moEaliiki o kona o!a i hoohala ia ma keia mau pae aina, a e pono kakou ke ua hooikaika oia i ka hapa oui o kona ■ ok ana no Hawa.i nei. Mai lilo oia he k»-J i n&ka waiwai nui, ke makemake oia e hana J jf la. He lokomaikni loa o Kauikeuouli ia ia, ' e pau loa na mea uka haawiia ia ia, 1

ma r nflwHji «ku oia, aka au!s 0 Ksulc he kanaka wa!e, oa iiana oia i kaa? oV hana, no mea, Ua loaa ia he aloha ka» ika ikeis tahui, a mabnpo Ihp o ka n«ittQ io< ihi aaa mnanei. aole-eia i makfi he kaaalea waiwai. Oi'i oia e ooho Kuhina Waiwai ana,, aa haoaia xw .hana o ia Ke«na me ke akaiaai, ana pomaikai boi ke aupuoi. { ka maknhiki 1812, i kona wa i lawe rfi i ka oi* hana w«iwai, hc SJ6O 000 kk aie o ke aupu» . ni. Iba īmkahiki 1846, ua hookaa aku oia i keia aio a pau iua, a ia mnkahiki no ua oi | aku nn |»>aa mai o kr- aupuni manma o ua i lilo. * ■. i Hg hoopono o Dr,- Judd, he Kari- • stiano maikai, he hoaaloha oiaio no nak^iia-; ka Hawaii, a he 'kanakp ikaika nui o ka una-1 nao, kupaa, mo ka hoomanawanui luli ole. Walina ia oo e%Kauka, ke mihalonaaa 1 nei Hawaii ia' oe, o iike me ka ha!a nna aku o ■ k.a hoanlohnmaikai. ; •• ! Mn. k« Kttokw iho svri o kela pMio, na ololoia maloko o kekahi mau pepa ipuka m»a, ma kahi o ka palapala a ko Kuhina o ko na Aina e, "na ka Moi a mena Kuhina," a ma na nnpepa i pai hope ia iho oko Muokoa, «na Kuhina o ka Moi."—O kn mea hope ka pololoi aole ka mea mw.