Ko Hawaii Ponoi, Volume I, Number 5, 16 July 1873 — He Olelo Kukala Aupuui. [ARTICLE]

He Olelo Kukala Aupuui.

£m malalo iho ka- palpp'ila kiikala u na guiaiod e hoike am i ko hkou mau roanao 00 i<e Kuikahi Panai LiU, i Uweia mai e makou mai ka nup'pa Knokoa mai o ka l'o- > #000 ibo nei. MaUiia e ikeia iho ai ko la> &oo maa haakaka ana no keia mea a ka lefaulebo eake nei e loao ra»i. a e kukakaka xiaūd oei hoi wa. Malalo pu iho ne e iheia ai ka palapala a ke Kuhtna o ke na Aina e i ka Luna .Hooponopono o Kvokod 1 m« ka nupepa Gazeltc. Oihana o kunn Ai'.i" t, / Htonolul«. Inlai T \ Aloha or.: v ' 1 mea e ike a» ka iehuiehu i na manao a me ke hoopoaopono eupaaiana a na Kuhina. 3> ka Moi, no ka ninao nui o ke Koikahi Paaai Like me Ameriba Huipuin, e nune nei i!o---ko o oa manao o ba iehniehu, nolaila, ke hai aku nei au ia oe, e boolt»ha ae iloko ona nupepa Hawaiian Gazette a.jne kr Kuokoa, i ka (oanao kukala malnlo iho : Me ka,maha!o, - Ka»i kauwa hoolohe, Chas. B. Bi«hoi Ia H. M. Wini, £sfj. L'a lawa pouo makou i na iouo inai'aa palapaia hoopn ( a r.?i !obe mawaho mai, e hoike ana, p ka hnna maloko nei o ka Pae Hawaii, nole ia fna ke kulana e holo •ina imua; a k« manao nei.makou, o ka hana nupuni ka hoomahualum ae i ka poniaikai o keia anaina. ra hnna kn>nu ku io a hoopooo. I na ōh «kti nei eloa i hala, na hoopapau ma ka ikaika e hana i Kuiknhi Punai Like me Amenka Huipuia, aka, aole nne he fiolo iki. No d* euea e piii ana i k? waiwai 0 ia Kuikahi, ke manaoio nei makou, be uu- . ku loa ka like oie o na manao, a nōlalla, ua manaoia e pakui hou iho i haawina aku ma ko kakoa aoao, ma ka haawi ana aku i ke | awa o Ewa ia Amenka Huipuia, i awa hoo-, iuiu moku kaua. 1 keia wa, aolie waiwai I nai no kakou, a ke manao nei nae makou, o! ke kuikahi e haawi ana i ke awa o Ewa, oia ! kahi o na olelo aelike, me ua makāala loa ia < ma ana o ke kdikabi, e malama i na pono o na aoao a pan, me ka haawi i ikaīka a me ka pomaikai no keia aupani. O Amerika Hoipuia, ua loilii loa kona noho la-1 ana aioha ana me Hiwaii nei, a aohe o makou kanalua,« hnomai stvh ana no. hkou e likemeia. ina e kukokukaia aiii kei'i kuikali! r ke ' Kohina o ko ns Aina e, a hooiaioia rnai e ka ! Moi, e waihoia aku nna no imna o ka Aha-! elelo, no ko lakou hooiaio mai. Ke manaoio ; rei makou, oia ano k'iikahi, e hookomo | nou mai ana ia i o[h hou no na hana o na j ano a pau loa ; a o na aina nei.- e nui auanei f •ienooiia mai iKi na hana mahi.il liou, a ma | kahi o ka poe v. T a iwa; a eaauno e haalele nei; ī ko kakou aupuni, e oi aku auanei ka nui o j <a ano papa o ka poe waiwai enoho vho iloko | r,ei « pipih ai. j O ka hooholo aku imua i ka waiwai o keia I eupuni, oia ka manao a me ka hooponopono a ko ka Moi aupuni, a nolaila, ina e hololea | ana, e ikaika Joa auanei ka hoohuii ana e j hoomahuahua ae ia kuinu hana ; a ke:rna< | naeio maikai ioa nei makou, ina e pau pono! 1 ka noonooia a maopopo lea t nana iho no e pahoU aku i kona makemak» 1 ia imn.i o ko ka iehulehn nooooo. ' O ka olelo eukala aupuiu h uiakioa i noopuka ai (oaluoa ae, na hoikeaknkamai, ia i ka mea a na Kuhioa i manao ai nona o»ea e kamailio nui ia nei i keia mau )a e ka lehulehu, na kaoaka maoli a nie na haole pu. O keia hoopuka ana mai ona Kuhina roe ka hoaiai aku i k& lahui i ko iakou 018u manao, he aianui maiUai loa no ia, aka nae, he meahon loa ia ma Hawaii nei. Aole loa i hana na Kuhina o ka Moi i bala a|iu rae keia—ua huna mau lakou i ko kkou mau manao ī ka lahui. Aole kak.'»u i ike i ke nno o ka lakoa mau hana a hiki wale i ka liooholoia 'na. AoI« oo he mea kanalua, o keia hana hou, he alanui maiiiai loa no ia. E loaa ana i ka lahui ka manawa e noonoo pono ai, o e kukakuka iea ai hoi i oa niea nui e pili ana i ke aupuni holookoa. Oia iho ia ke ano e hoomoka ni i na hann nui o ke au* puni, ma Enelani, a me Amerika Huipu•a, a me na aupunia pau i loaa ke kumukanawai, kahi, he leo ko l;n lehulehu ma na hana pili aupuni. Ano, ua kukala afeea ne nei na Kuliina i.ko lakou manao ; no ka pomaikai o ke aopuni, he mea pono loa ia kakou ke haawi aku i ke awa o Puuloa ia Amerika Huipuia no ke Krikahi Panailike; e pono

!ut kakuo t; kuka.malK', sie ke uhaheie. a| |c aiakaikai la mea ma mau anoa| Ipau e pili oiu, mamoa oe o ko k&koa-] j hooholo loa ana, a i ole, o ko kao ena'ku. j I A eia ka manao mua e nioau ai, e ae maii |anei ka Ahaolelo o Ameriko Huipuia kei j hooholo kukou e hnawi aku ? Hc po« no i j kekohi e kanolua ole » ko olelo n>ai. oole j j he makemake o Araerika i Uo kakou nwa, ja uote lioi iakou he poe uuku. E olelo ' mai nn'lakoo, ho «ui ioa kn Anier»kn :n--oa. a iie luhuiehu i«a uwa kuinoku oonai ponoi mn keia noao o ka aina puni oie,| mai Oregona a hiki i Kaleponia ; a o ka , j hoolilo ann ia Ewn i awa kupono e komo, |ai na moku nunui, e li!o aaa nn dala mai | ka elua a hiki i k« eha miliomi. K nho j no i nn Amerika e hoolilo ia mau puu dai la ma kn home, iwaena o kn lakon mau | ,knnnkn ponoi iho, aole maanei, kahi e hoowoiwai ni i na kanaka Hawnii. He' oinin nopalia ia. oka, na laknu no e noonoo »a mea, o ka knkou no eolelo ni e "hooholo paha kakou e hnan i aku n e ho«, ule paha. Ma ka manno wale ann, ina.ej hooholo kaknu e haawi aku, n 8c in mwi e lakou. a hooholo ka Moi e apono i ke j Kuiknhi, alaila, heahn la auanei ka hopena nn Hawaii nei ? Aole kakou e noo-1 noo ana i keia wa no na hopena o ko| : Kuikahi Panailike ma kona anomaoli iho, ! no ka mea.ua maopopo ia kakou, o kej kukai kalepa nna mawaena o na aupuni i elua, ma na waiwai kalepa n Hnwaii nei a me Amerika, he pomaikai nui loa ia no j {kakou ; akn, e noanon ana kakou, heaha i la ko knknu hopena ke hanwi ia aku, ina, i he umi mile kuen o ke aiva oPuuloa r | O kn rntiß, ke hnoholoia ka hnawi ana, |o nn mea a pau i loaa kekahi ainn lon'ia ! walii, moloko o ka palena o kahi i haawi, la, e loan ana ia lakou na kumnkuai kie- ; (lud o ko lakou mau apann ninn, a e aeia [ aku no hoi e hele mnwaho n na palena i lilo ! i ke Aupuni Ameril;a. n i ole ia, e noho no !paha>lakoii, ina iakou e makemake pela,: j a e hoomau i ka paa ann i kn lakou mau jaina, malalo nae o na kanawai o ke nwa j manuwa, aka, o na Tnea a pau e pili ann | i keia. e.hoakaka ia nn maloko o ke Kui-' kahi, Aole he kanaiua, n na ona nona | Ikeia mau aina, e loaa no ke knmukuai ; ! kiekie ia lakou. O ka lua, e hooholo mai > no na Amerika i na moku ia nei, n me na mekini e hoopahu ai i ka nuku o ke awa | jōPuulofl» Ile hana nuia he mau makahiki pafta ka loihi n hana ai. He nui no j hoi ko kakou poe kanaka e hoohana ia I :ana keia iiana, me l;a uku maikai loaj | e loaa ann ia laknu, no ka iuna ana iloko : o ka wai, mawaena o na aknakna, a o l;e--ia fto hoi ka hanb ike a kn knkou lahui. Alaila, i ka wn e hohonu kupono ni ka j ; nuku o ke awa, n hiki ai i na ano moku j nunui lon lu', komo. e kukuluia nna na pa-; j ia pohaku n <ie nwn mai laln Inn mai. a o nui loa ann k« hana e pono e iianaia. ehala ni rio kekahi mau makahiki, a he mau haneri o ko knkpu mau knnaka Ha•waii e loaa ka hana. Pela e luia mai ai he | mau miliona dala iwaena o kakou ma ka: hana ia nna o Puuioa i awa kit mokn: a he nien hoi keia i hiki i kn kako» rmpunī nei he h3na. : Eia kekahi ninau hou—a ka nookumu ; i ia ana o kekahi awa ku moku manuwn ma j Puuloa, he mea anei ia e keakea mai ai i i na pono, ma kahi ano, i ka lahui Hawaii, j a i ole ia i4»o "aupuni Hawaii paha ? Aole ; Alaila, e kukuluia no na haie papaa nunui, i I makou j ike peiiea |n e hiki ni Ina ei hiki i kekahi ke hoike mni ia maknu i ke- { | kahi kumn kupono n kn ana e j j hlki no, e mahalo aku no makou ke ho-! j ike mai oia He manaoio ko makou, un ilawa i na Knhina lto nkamoi e ike ai i ki j- ! ano o ka hana ana i Kuikahi, e hoomalu) piha ia ai nn pono a pau o ko kakou lahui, a me na pono pu o ke aupuni. He paulele piha no hoi ko makou i ko kakou 1 -Moi, he manao nui ka i loko an9 no ka ; pomaihai o kona lahui, a, aole loa oia e ae aku i kekahi Kuikahi ina mekau wahi! mea uuku loa, e lawe ia aku no kekahi o, na pono a kakou e hauoli nei, a i ole ia, eae aku ana oia i kekahi mea e poino ai i ko kakou Kuokoa. Ua ike no hoi kakou, 0 na Koikahi n p&u a ke Kuhina o ko na Aina e e hana ai, e Wailio ia aku r.o ia i mua 0 ka Ahaolelo, a na lakou ka apnno! ana, mamua o ka lilo ana i kanawai. i " Ua oleloia e poe, o ka hanwi* ana nku ia Puulon, o ke anuu mua no ia e hiki aku ai i ka honhui aupuni. Ina he i oiaio keia, no kealia la e kue awaliia Ina: nei na poe kokua ikail.a loa 1 ka hooliui |aupuni ; no kn haawi aku ia Puuloa ? Aka, jhe mea no i maopopo lea. l!a Inhe ma- j kou i ko laknu knmailio ana ma ke nia- j jnui i keh !a i kein li Ke kukala nkea: jnei !akoti nn ka hoohui, n ke m3kaul;au i J nei lakou e hana no ia mea tne ko lakou mau peni. n ua maknukau no hoi e hoolilo 1 ke d#la no ka honhui anpuni, aka, aole o lakou mnkemake i kn honiiln ia ; aku o Puuloa ia Ameriko Hoipuie. Kei

[ oieio i»|ialca bci iaiiov», o Ku - hoHWi aua'l ; a|»u is lluuloa.o ke anuu mua no in e lilo k-atu ai mjo ke aupuni holonkoa, no kn mea, ! un ike Mkou i-ko kakou mokemake ole e : iioohui-aupuni. Aua ike no hoi lakou,; i o ka iilwkumuin n keknhi awa ku j i moku monuwa Amerika mn Puuloa, ho | j uiou ia o ioaa mau io ai ke Kudkoa o Ha-., ; waii nei, n o paleakuai hoi i kekahimaI nno honhui nupuni, a nolniln, ke hoaonei ! Inkon mii nn ano a nau. i mm e manno i iuo aku ai kni.i u > ka hnnhin nnn *jl.n in i ; Puuloa. , ■■ ■ i. 1 ! Ehiku malinna * noe mai keia manaua j aku, a hiki i kn wa e koho ai kakou i na i Lunamakaainana. R akahnlo ka kou, a e j kuka poao i keia kunau hana; o irn ltauwi : aku i ke nwn n Puuloa, k'n mp» a na| I Kuhina e manao noi ; nolaih, o pono kn- i !■ kou e koho i ke'n Fehprunri nr n>o kn j ! mnnoopo- W. |-.: '