Ko Hawaii Pae Aina, Volume XIII, Number 37, 13 September 1890 — He Moolelo Hooniua Puuwai NO RAFELA KA Olali o Polani. KA MEA I KAPAIA Ka Weli o ka Makakila A O Ka Pulakaumaka o na Enemi. [ARTICLE]

Help Learn more about this Article Text

He Moolelo Hooniua Puuwai NO RAFELA KA Olali o Polani.

KA MEA I KAPAIA Ka Weli o ka Makakila A O Ka Pulakaumaka o na Enemi.

MOKUNA IX. Hoali ka aulama okooko ke ahi. Kaaa pa no ilaila Na hae paa e pii nei Ke alawa iho oe ma ka aoao Ike pooo ika mole a ka makemake. OL AIL A; i ba ike hou ap.a o ua Petero Kuloko nei «a hoohoka ia oia no ka h.elu eluao ka maop.w», tia manao iho la oia **e ka i ka ula loa," oia hoi e hele kana mau kiina pahi o keia wa Ika awaawa, a hoomanao ae la ka mea kakau mele i keia laau walii lalani meie, Hookohakohu Kauaula Ka makani o Ulupau Haua i ka awaawa Lai ai o Bokekona Awala mai Ia ua Petero Kuloko nei i kana mau hauna pahi pukani, a inao Bafela ahe wahi koa aenei no ke kai papa'u, aole no e hiki iaia ke ku imua o kela mau hauna pahi a ke kanaka Eakini. Aka, eka makamaka heluhelu, ua puhili hou no ua kaeaea la o Kukini i ka kaua hiwahiwa. ka mea i kapaia Ka Weli o ka Makakila,

Omamaka loa mai la ka manaoio ana iloko o ua hiena Hukiui nei, e paani wale ia ana no ka, oia e koua lioa paio. I kinohi ua kupu ohaoha maikai ka manaolaoa i lupalupa ia me na wehi o ka hauoli, e lanakila ana maluna o ke kanaka opio nanaina upapalu o ka wahine, ak& 4 ke ike lea eei oia, aole ka oia ka puana a ka moe e he& m&i ueL No ia mea, kunahihi ae la kona mau hiona a pau. ala mai la na lioomanao ana iloko ona no na olelo a Kaīela i ninaa aku ai iaia no kana palt.pala kauoha hope loa . Aia hoi ka mea nana ia ninau ke ku mai la imua ona me he Anela la e kiai ana i ka mahinaai o Edena me ka pahikauaoilua. Aole ka nanaioa pihoihoi maluua o kela hiona opio e ku mai ana iinua ona, aole ka \iluku a me ka haunaele o ka noonoo i poluluhi iho maloko o kona puniu, oiai e molale maikai mai ana no kona mau onohi oiaka, aka, ua kahakahaia nae ma ia mau onohi maka, ke kuoo, ka wiwo ole, ka hopo ole, ke kupaa, a me ka haawi ana i ka iuopai maluna o ka mea i lawehala i ko ka honua a me ko ka laui. MOKUNA X Kk Olali o Polaki ke ka Hieka 0 KUBIA— Hoohalua ka poino va ka MKHKO O I\AF£LA KE KOA—HEAHA KA PUANA A KA MOE ?—E HAI MAI ! Kike ka a-la, uwe ks mamane, Heaha ia ? E hai mai; Haehae ka manu» ke sle nei ka wai, Heaha ia ? E hai mai; Anu Kawaikoloa haihui ?ka ma nawa— lieaha ia ? E hai mai. He oiaio, e kuu makamaka, oiai ka kaua oUli e kakele mikioi ana i kana mau palo ana i ua kiina pahi a kona

hoa paio, a me ka hiki ana hoi iaia ke hoopahu'a ika ikaika kaili pahikaua ona hiona Bakini la, na komo aku ia ka hopohopo puanaanu iloko o ua ka naka la, a pela no hoi me kona mau hoa, ' Oiai hoi na helehelena ona kanaka Polanl e lamalama ana me ka hauoli, eiai aa ike io maoli aku la lakou ala 4< Rafe!a i ka helu ekahi, He hoa kakele no Kaonohilani Ka uwila anapu i ka iu-lani, Kaalo ana i ka maka oka opua." Hala ae la he hapaha hora okoa o ka ulele ana aaa mau moho la o ke kahua "Kaka laau o Hinakahua," ike ia aku !a ka iho makawalu mai o na kulu hou ma na papalina ame ka lae o ke kanaka Bukini. 0 Bafela hoi keia, makona mau ano a pau, aole no oia i uhalu iho, a ua like oia me ka Jio Kaleponi e kakele haaheo ana ma ka rina poepoe. Ua ike ae la na mea a pau, e nana ana ika paio ana aua mau kanaka la 0 na makakila, ua loaa iho la ia Petero Kuloko, ka hiena o Busia, he loea a he pukani e kaniu ia ai kona lae a e puhili ai hoi kona makaukau kaka pahi ma na degele a pau i kaupale ia ai na loina paa o nei mea he kaka pahi. Ika hoao ana oua Petero Kuloko nei i kona noeau kaka pahi e lanakila maluna e Rafela, aif. hoi ua hookui pu ae la ia makauKau nm i loaa iaia, me ke akaniai oi aku i houluulu pono ia ilokoo Bafela. laia hoi s hoao ai e lanakila kona ikaika maluna o ua olali nei o Polani, aia hoi ua hookai pu ae la no ia me ka īkaika oi aku i hoomomoa panahele ia iloko o ītafela, Kolaila, i ka puhili ana o ua kana.ka Eukini la i ka hoao mua ana, a pahu'a no hoi ma ka hoao elua ana, ua "Akaka wale no Haleakala Ka uwe a ke kini o Koolau." Oia hoi, aohe hana pono ana i koe e hana ai, aka. o ke ka no i ka ula loa. No ka mea, ua ike lea iho la oia iloko ona, e like me ke kaupaona ana i kaupaona aku ai i na ola makamae o na kanaka Polani i baule pio ai ma ka 01 o kana palii. o ia kaupaona hookahi no kana e ike iho Ia : e hooneenee ia aku ana imua ona, e ka lima pukani o kona hoa paio,

Ua lilo oift he aneia no ka luku e aahu mau ai kekahi mau home aloiia ma Polaui, i ka aaliu eleele o ke kani- : kau, a e kumakeua ai lioi kekalii mau makualiine, e iike me liahela, oiai ua liala aku ka lakou mau kamalei aloha ma ke ala liuli lioi ole mai, mamuli o na Lana puuwai omo koko a kona mau lima ponoi, a i keia wa eia ka ane'a o ka luku ke lele aku nei maluna oua me ka lioekaulua ole, Nolaila, rae keia mau manao maopopo lea iloko ona* ua hoomaka mai la oia i fea hookele ana i kana pahi maluna o kona hoa paio opio me ke akamai nui a oae ka ikaīka. I kela a me keia wa ana e übau ai i kaua pahi maiuna o Ra£ela, e lohe ma opopo ia ana ka hu o ka makani, e like me ka »» ana a kekahi kikiao makani ikaika maluna o ka iii o ka honua. Ma na wa hoi a pau ana e hou ai i kana pabi ia Rafela, na like ka oili palamimo ana o kana pahi, me ka pua i oili «ku mai kekahi kakaka nona ke kaula i iena pono ia me ka ikaika. \kn, e kun makamaka heluhelu, kuu hoa uhaiaholo o ka Olali o Polani, e hoomanao iho oe, aia ma na 10 huki 0 ka kana hiwahiwa kahi 1 hoomoelolii ia &i na kaula olona uanii o ke ooloa, a o kon» mau iwi hoi ua like ko lakou pukani me ko ka haokila. Mamuli o na hooikaika ana a ke kanaka Rukini, e like me ka kaaa 0 kuu hoa, i ike ae nei, pela ka nui o ka hoomanuahua aua o ua k&naka la i ka nui m&i o kona uhalu, ei&i aia o Eafela m& ke kulana e pale ana i kana hauua pahi. Ala ka hoomaopopo ana aku anapoe e naua aku ana i ka l&ua p&io &na, ua kokoke loa mai ka m&nawa e hoea ui&i ai !aus i ka pahu hopuokalauah&koko ana. Hoao hou mai la ua kanaka luikiui la 0 kaili aku i k& pshi & lUlela m&i

kona lima aku, aka, he neo ka mea i j loaa iaia. A i keia wa.i huli ai ke kulana kii- j na pahi ma k > IlaL-la aoao, eia iioi, ua | kaa mai la iaia ke kulana kii i ka hoa Pai°. V,-;- | He huiia ka mea i ikeia, he aūapu ! ana ae, aia hoi na ike ia aku la na | hauua pahi we'iweli a Bafela e hui-J huila ana imūa o Petero Kuloko, me| he lalapa ana la na ke okooko o ke ] ahi, • " Ike; i aku la ua kauaka Ilukini la e j kuemi ana i hope, oiai «ole hiki iaia ke j kn me.i ma kona kulana mua, no ka mea ua aneane hiki ole iaia ke pale mai i kekahi o na oniu pahi a Eafela e kakele aku aūa imua ona, a o ka hana pono wale no iāia e hana ai o ke kuemi i hope. Ma keia haua ana aK: £ola, ua ike lea oia ?ke alahele kiina pahi ana i noakemake ai e hooīele aku maluua o kona hoa paio, a oia ka ka mea kakau moolelo i puaua mua ae noi, ' Haehae ka manu, * Ke ale nei ka wai Heaha ia ? E hai mai. ( Oiai ua kanaka Eakini la e kuemi ana i hope me ka ike ole i ke alahele a Rafela e hana hou aku ai, aia hoi ua wili aku la o Bafela i kana pahi me, ka hikiwawe loā, ma ka wini aku oka : pahi aua kānaka la, ahā ae la o Ba i fela i ua pahi la iwaho. . \

Ua ikeia aku la ke kakakii ana.o kflT pahi aua Petero Kuloko nii iwaho, like me ka bumegai o ka moku i kaie* wa ikaika ia aku e ka makani, a lewa , ana iwaho o ka moku.

Ia wa no me ke akamai nui a me ka j hikiwawe loa hoi, lele hope mai la ka ■ pahi a Rafe!a, a e like me ka olali &r,£ aka puhi uwila e lele ana iloko o ke kai me ka hikiwawe loa pela no, i lele hon aku ai t>a pahi la a Bafela ke koa imua a kapoo pu aku la oia ilok j o ka umauma o ke kanaka Eukini. Ua kunewanewa ae lā ua hiena la o Eusia, a haule aku la oia iluna o ka iii honua no ka hanu ana i kona aho hope loa ma keia ola ana. | A he oīaio, ua hooko ia ae la na mea a pau a Eafela i wanana mua ae ai no kona hoa paio, a ua hooko hoi( oia i kana aelike i hana ai me ka wahine kanemake nana ke keiki o Ladelasa i ma ke ai i ua kauaka nunui la o Busia. Xkawa i haule aku ai ua kanaka Bukini la i'lalo, na huli ae la o Ba£ela ka Weli o ka Makakila a hui me kona mau hoa oka eina kulaiwi hookahi, a me ka hau : )li eui e huahuai ana iloko oko lakou mau houpo e like me ea huai ana a ka wai auiani, huli hoi aku la lakou. 0 na kahaka Eukiui hoi, me na houpo i hoopihaia me ke kauuiaha, haawi iho la lakou 1 n& kokua aaa maluaa o ke kino make o kolakou hoakanaka, ka mea a lakou i kaena nui ai, oia no ka hiapaiole oka makakila raa Europa a pun!, Huli hoi aku la hoi o Bafela ma a hiki ma ke alo iho oka luakini nui o Waresau, ua nonoi aku Ia o BaMa ka Olali o Polani, i kona mau hoa e hookuu mai iaia. Haawi ae la lakou i na lulu lima alo-, ha ana ine ka puuiehaua, a hookaawale. ae la lakou. , la Ra£ela i haalole aku ai i koua, mau hoa, ua kamoe pololei aku la, kona alahele i kahi o Moke ke kanaka ludaio. laia i hoea aku ai ilaila, ko holo ae la ke au o kt\ mauawa i ka wahena kaiao j Mahauiaha niai la uo hoi ke kauaka, ludtiio, īna ka olelo juia mai iaia nei: Ilafela uiaikai, e komo niai. Auwe ! .Ma ke ano ana hiona o kou mau lieleheleua e hoike mai noi, imua o*u, me he moa la us kaiehu awiwi loa ia aku nei eoe mai koia ili honua no ke ao la<*lae mao, kekahi o ua ououii o Polani !" u Ao; lie nioa oiaio kau e Moke iolelo mai la n wahi a B«fela i paue aku ai. 1 kola wa 1 paue mai ai ke kanaka īmiaio ine ke ano piheihoi: e Rnfe!a, ke kn nei oe i keia nm ka imika e koiuo poo aku ai oo i?oko o kekalii pilikia uui o poluo ai o!ā."