Ko Hawaii Pae Aina, Volume XIII, Number 11, 15 Malaki 1890 — HE MOOLELO KAAO NO OLIVA GULA Ka mea i kapaia KA HAPAMANU A HAPAWAHINE KA NANI HOOMAHIE A NA IPO HE LEHULEHU. A O KA MEA NANA I HOOHAULEPIO KE KUPUA BOLUONA. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO OLIVA GULA Ka mea i kapaia KA HAPAMANU A HAPAWAHINE KA NANI HOOMAHIE A NA IPO HE LEHULEHU. A O KA MEA NANA I HOOHAULEPIO KE KUPUA BOLUONA.

He Moolelo no re au kahīko LOA 0 Ababia. He oiaio no hōi ua a'o ia iho la ua kaikamahine ala ina mea a pau e pili ana i ke kaua iloko o na makahiki ehm e laa ka hololio ana, a i ka piha aha o kona mau makaliiki 1 ka iwakalaa, ua makankau maolī no oia ma na mea a pau e pili aha no ke kaua, a oi pakela loa aku ho! ma ke kan lio, a oia no hoi ka nani maluna o na nani a pau o ka honua ia ma'u la. O ke kolana o na nohea ala a kakoh i keia wa e hele nei, ua piha pono kona mau makahiki i ka iwakalua, he nani a kilakila kona kulana, he ui hoi e hoomahie ai o na poe a pau, ke ike aku iaia, aohe nani e ae e like ma ia maluna o ka ilihonua a malalo iho o na kukuna ohno o ka la e like meia. He nani okoa kona mau helehelena he nohea okoa hoi kona mau maka, makamaka maikai hoi kona oiwi kino, ke kilohi iho ma kona mau aoao a pau 4, paii ke kua mahina ke alo". A oia ka ko oukou mea kakau e puana aenei, inn paha kaua malaila e ka mea heluhelu, ina o kaua like kekahi e mahalo ana. Oiai nae o Oliwa Kala e ao ia ana i na mea kaua o na ano a pau, aia iloko . ona ua hoomanao ana i na olelo a ko-; na makuahine hanai, nō na mea e pili ana no kona makuahine. Aia iloko ona kahi i noho ai ka ehaeha no na hana a koua makuaknne lokoino maluna o .kona makuahine aloha. Hoko nae o keia manawa, oiai hoi ua ui nei i noho alii ae ai mahma o na mea kaua a kona makuakane powa. Ua paa kona manao e hele aku e paio me kona a e panai aku hoi & like me leana i haoa aku ai maluna o kona makuahine. Aka, aole nae i holopono ia mau ma nao ana oua, no ka mea, aia na manao like ole iwaena iho o lakou, me ka manao o kana ke hooko mua iaO ka mea hoi a kooa makiiahine i kuko nui loa ai, oia no ke kii ana aku a lawe inai i ke keiki alii 01umefina o ke aupuni luia. No ka moa, wahi ana oia ka mea e noho alii ana maluna o na wai\v«i he nui i like me ke one o kahakai, a o k» ui kelakela hoi ma luia a puui iloko o ia mau la. A o k« mea hoi a kona makuakaue powa i lia nui ai, a oia no kana mea poina ole, mai kona wa i noho ai ma īa wahi ahi mai i kein m&nawa a lakou d kuka aua. Oia kona makemake e ii!o mai iaia na aupuni a pau maUlo oua, a e noho haku oia maluna o ia mau aupui. A o knna mau rula ana a me ksna niau hooponopono e Hlo ia i mea mhna, a o noho hoi oia maluna iho o ia nani aluki i kona make aua, a iH «ku Uoi maluua o k«jua mamo a pel* aku. 1

A o ka mea hoi a kalii kilokilo i kiiko nui ai, oia no ke kapa Hulu Manu Gala o ka luahine Wabine o ke aupuni Duinao. Ua olelo ae ke kilokilo Tase imua q kona mau haku, oiai lakou e hoonaneā ana iloko o ka BuEni hookipa. E kuu mau haku, he makehewa w£le iho no ka oukou mau kumu waiwai e kukō mai nei. oiai he mea 010 laknn" ke loaa ko'u makeooake. Ia manawa i niuau aku ai ke alii powa, heaha ka mea au i mnkemake ai e loaa? Ia manawa i paue akp ai ua wahi Taß© noi, oke kapa Hulu Mana Oula 0 ka luahine WaHne q ke aupuni Duinao. .. /.' ■ He mea makehewa ka oukou mea e kuko nei, a he mea ole na waiwai he nui ke ioaa keia kapa. ' No ka mea, o ka waiwai he mea loaa wale no Ja, ao ke ola, aole ia he mea loa ke huli. ' Aka ina e loaa ana kela knpa hulu manu iaoe, e loaa ana ia oe na ola elua, e noho oe ahiki i kou manawa e palupalu ai, alaila e hoi hou mai no kon kino a e like me keia wa. Aka, o ko hanai, he koa oia a me ka wiwo ole, nolaila ke waiho aku nei au 1 keia mau mea imua ona, a nana e ko ho i ka mea bdb 1 makemake ai. . Ika lohe ana oka qi Oliwa Kula i keia mau mea, ua kulou iho la oiVila- ( 10, ano kekahi manaw», ua ea ae la ua ui nei iluna a pane mai la. Ua maopopo ia'u na mea a pau, a ma ka la apopo e ike ai'au i ka'u mea e koho ai. Ke aee awiwi nei ka manawa, ūhi mai la ka p©, a aia lakou ma ko lakou mau rumi kabi i hoopue ai i ke anu a ke kehau, . ..«»» - Oiai uae ka ui Oiiwa Kula aaa kona rumi, ua hoonanea wale iho !a no oia a hiki i kona pauhia loa ia ana e ka' hiamoe. A iaia nr.e e kuwili ia ana me Kiolopaa, ua Lalawai akn la oia ma ka moe uhano me kekahi wabiue, i ano Jike na nanaina me kona, W ahi aua wahine nei i pane mai ai, aia oe i hea e noho nei e Oliwa Kula? Ia manawa no hoi i pahe aku ai keia aia au iloko oka ululaau, 'malalo hoi o ka malama ana a kekahi kanaka. Ae, eia ka'u mea hai aku ia oe, mai hooko mua oe ika mea au e noonoo nui ala, Aka, o kau hana mua, oia kou hele 1 ana e huli ika luahine VV r abine oke auponi Ouinao. A ina oe e lanakilia ana maluna ona, alaila, e lanakila auanei oe maluna o kou kaikunane, nolaila aloba oe e kuu kaikamahine, a nalo aku la oia. I ka manawa i nalo kupanaha iho ai ua wahine nei, ua puiwa ae la keia me ka manao eia la i ke kino maoli, eia ka he moeuhane. Nana ae la keia mao a maanei, aole ana i ike aku, aka ona paia no o kona rumi e ku mai ana. Kupanalia maoli, he wahine hoi ka'u i ike iho nei, a eia aku ne la ka hoi mahea. No ka maopopo ole iaia o keia mea, nolaila, ua haule hou aku la no keia hiainoe. I loa qo a pili iho ko ia nei mau ma ka, ua halawai aku la no keia me ka mea ana i ike mua ai. Xo keia mea, ua ala ae la keia a hiaa wale aku la no ahiki i ke ao ana, a hele aku la keia ika lioloholo kakahiaka me ka noonoo ana no ke ano o keia mea i loaa iaia. I ke kani ana o ka bele piua, ua huli hoi mai la oia tio ka hov;nha ana i ka lua o ka inaina. Oiai lakou eai ana, ua pane ae la ua kaikamahine n«i, o keia ka manawa kapono a oukou e lohe ai no ko'u ma nao. Oa halawai au me kekabi wahine i ka po nei no elua manawa, a o kana i olelo mai ai, K hele ka au e huli mua i ka wahiue Wabiue oke aupuui Duiuao, a iua au e lan*ki!a maluua ona, o ko'u lanakila aua no i« maluna o kuu kaikunauo. Aia no ia i kou nianao ana, iua no kou hooko aku Īh kag.oha oia iho la no oialia o sja pono ia e hoike ia mai la ia 00. Aoleipau.