Ko Hawaii Pae Aina, Volume XIII, Number 7, 15 February 1890 — KE KUIKAHI O SAMOA. [ARTICLE]

KE KUIKAHI O SAMOA.

F He nui na olelo ano nui oke kujks|h? o 8»moa i hoolaha ia, akn ina kn !a \l9 o lanuari, ua hoolaha la imua o ka ! lehulehu no ka wa mua loa. Eia malalo iho k« hoike piha no na ruea i hoomakaukau la:

E olelo «na ka Pauku 1 he lepo kaokoa n» mokupuni o Simoa i koleana lilre na makaaioann hme qu poe o na man& ekola i kakauiooa ia, ke noho hookooooono, kalepa a me ka hoomala ana iaia iho. E hoomaopopo na maoa ekolu i ke kuokoa o ke Aupuni Samoa a me na pono kuokoa o na poe kapa no ke koho ana iko lakoa Moi a me ke koho ana i ke knlana o bo lakou aupuni e like no ko lakou maa kanawm ponoi iho » tne ko lakou mns. Aole ebr īa kekhhi ona inaua e lawelawe i mana okoa maluna ona mokupuni a maluna paha o ke auponi. E hoike pa ana ka paaku me ka nanaina o ka hoihoi koke ana mai i ka maluhia a me ke kulana maikai o keia mau mokuponi. ame ka nanaina o na kuee e hoopuni ana i ke koho ana iloko o ke kuleauh haanaele e ku nei oko lakou aupuni, e hoomaopopo ia o Melietoa, i hana la a hook|iJiu ia i Moi mamua ma ka la 12 o luiai, 18.81, a ī hoomaopopo ia Doboi ena mana ekolu, e hoomau ia aku kona ike ia ana ma ka lawelawe aua ia mana, ahiki wale no i ke kukala aūa mai ona mana ekolu, ma ke kuikahi ana, a e koho pono ia kona mau nkali mai e like me na kanawai a me na hooponopono ana o S*inoa. E hoike aua ka Paoku 2 e pani ia keia ma kabi hakahaka o na kuikahi a pau e $1» «nai ana mawaena o na inana oni a me Samoa, aka, e haawi mua o Samo» i kona ae i koua man mana a pao mamua o ka hooliina i% ana. E hoike ana ka Panku 3 no ka hoonohoooho ana i Aha Uookplokolo Kiekie o Samoa i hooknhi Lonakanawai, e hookohu ia hoi e n» mana ekoln i olelo ia, a ina e haule keia maa m-ina ekolu, e w»iho ia mai kona inoa e ha Moi o Norewai a me Saedena." E kaupalena ia kena mau olelo hooholo a o kona uku 1 $6,000 no ka makahiki, e uku la ka makahiki mua ena mana ekolu ma ka mahele like a mar hope aku na ke Aupuni o Samon. E hoopttu ia no oia ma ka makemake o ka hap iuai ona mana ekolu oke kuiaahi. E olelo aua ke knikahi maiuna o ka maoa hookolokolo; E loaa no ka mana i ka Aha Hookoiokolo Kiekie maluna o na ninau a pna e 'ala mai ana malHlo o na hoomaknakau aua o keia kanawai nui. He mana p.u uo hoi ko ka Ana maluo'i o na luuaknoHwai o ua kulanakauhale a me na luun maUlo iho. Ua hoolawa no ke kanawni ka hookohu aua i mnu kokua. E hoop i>uopoQo ia oo ka ninau e pili aua i ke kupouo no ka noho alii e ka liUaAkAuawai Hiekie » he mana kona e haoponopoao «i i n« kuee mawaeoa o oa mana kuīkahi. ona ano knee a paa e maoao ole ia ana e ala mai aua he kaua. H.e maua ko ka Laask«uavai £Lt&kie qo ka hooponopouo aua i ka olelo o kekahi o na kanawai o ke anpuoi Samoa ana i manno ai he kupouo. E Inwe īa iloko o kona Aha Hookolokolo ua hoopii kivi!a e pili aua ika waiwAĪ paa maloko o Stmoa, a uae ua kuieaua » p*u i auo hke mo uh hoopii ki\ila ittaw«eua o ua !><)« kupa o ka aiu« a me na poe oiai o w!th-.> t a me na kiPHiuia i ia £ aa Ssuioa e kue aoa I na poo. hso!c a o ua ha>le paha I oa Bamoa, ma k*hi boi i loaa ole ka eiana hookolokolo ioa Kauikela, Na aa Ah» Hookolokolo o ĒueUni e alakai k« hoohaua h ka hooh ilomua ana.

£&aku 4, e piU «na i u» poe kuleaoa i u* aiua ma a e kaohi is ka aua o ua kup*. e hv4ke aua e papa i* ui» hwkuloua hīu» aua ma k»w «ku uinhiu» o ua uiokupum o t>HQioH i lekahi lāhui a Dsha o kos.sh\ \;us i\o pIU &u& i kei* uxsu iho; E kuAi a hoo-

ilimalioaa īa p«ha e lta me« knlaaoa llfl apana hidh oo kekahi kukakaka kapoqo ftDR i kn wa e hooinio ia aī tn« ka pepn liakiu p k« LunakaiihWHĪ Kiekie. E boolimflhrr.- ih uo na aio» mahiai oo kefe»bi &oJe © oi &kn oaouua o kanaha maV«biki, i ka va e tooiaio ia ai ka hoolimalima ma ko kakAt» limn 1h nua e kn uiuaa hooko oai o Shoioii n o ka Laa'ikHOHWHi KJftkie. Du hoomakHuk«u in i eha hoi>k"Iokolo no na k(ii uo ka hoopooopooo aoa ōo ke kupouo o iitt poe kaleaoa bīuk e tila mai ann, me ekolu komikioa ma ka $300 pnkeihl uu ka mnhiua hooknhī, iloeo o kn wa e loakemake ia ai oo ka haoa. E Lmna uo ka Aha i luhu hoike no kekahi buke hoike piha o oa poo knleana ma t3«m« H i Doho ona ia e u« poe o na aina e. E pa>» ia n<> oa «ina a [>bo i lilo mamua o krt Ih o A.ug>te 1879 —ka la hoi ia o ke kuikahi aiawaeoa o Eoelani me S*moa —ma ke aoo oa kuleana iloko o ami makahiki 1 e maa aku no ke kuleaoa ana.

Ē wehewehe aoa ka Pauku 5i ka hoomalu kaaawui aua o ka ap»Qa o Apia a e hoike aaa uo ka hoopouopuno aupuoi oiH wahi, oi» hoi i eooo lala o ka Ah« KakH Kaunwai a me hookahi P«resideua uae hookKhi mea hoole. E hooikaika no keia aha i ke koikahi e like me ka makemake ia maluoa o Ax>ia a e hoopooopoiio i iia pubau o ke awa. O na poe kaoaka o ka aha 1 poe kuleaua aioa a e koho ia ma kekahi kobo kupouo aua, E ae lokahi ia ka Peresideua o ka aha eua miua uui ekola. £ lawe lawe oia ma ke kuhikuhi hui aua aua mau-i uui ekolu, aka ao)e e lawe mai i mau kuhikuin kKokoa mai kekahi mai o lakou. "I $5,000 koua uku. Oia no ke knhu malHma o ua loaa aupaui malalo ona eua a keia ka uawai a e haawi aku oia i mao hoike ht>paba i ka Moi a ka Aha kuka kaoawai. E hana ka Luoakaoawai Kiekie i kek&hi kaaoha kupouo no ke , koho ba!ota aua o ke aupuni a me. ka . apana i hoomalu ia.

hoike aaa k& Paada 6 i na rul« ao ka ohi »oa i aa date » me na anhaoo oa waiwai komo inai. E lilo ke twa o Apia i awa e hoopae mai ai i na waiwai apaa ' kupono ike dute e hookomp mai ana ilojto o na mokopuni Samoa. E olelo «ua ka paaka e aohaa ia i mau datd ikaika no ka pooo loaa aapuni: Waina. ma ke galaui, $1; na rama, S2 50] fee dute huahelu malun>t o oa Waiwai huikau 2pa keutta maluna 0 ka w»iwhi io, .Ua hoomakaukaa ia na dote o na waiwai puka iwaho nialuna o na kope, keleawe a pnlupula paha e līke me ka Waiwni. Q kekahi maa aohau e ae e uka mikahiki ia na poa apau e uoho ana.ma n-» mokupani jPakipika, $1; na poe e ae, $2; he m&a &ahau pu uo hoi maluoa o na hale noho, waapa ame aa pono kaua. Ha aahau nikiui mnlapa o aa loio, n,a kaaka a me oa a o ka poe kalepa a nae na poe maauHuwa. e auliiu ]ike ol<) aua tōat ke $>0 ennluua o na loio ahiki Ika $5 eoHhniH oui poe amara, nialan« ona ngo n a buke ai fl malana o oa poe piopiele. 0a papi loa ia ka htK>pae aua i na mea kaaa» a na papa toji \a uo hoi ke ku*»i aua aka o na poe on« «in t e i na kanaka Samoa. Ua bD»ka»ks papa aua [ waīoua ma ka mokana ui*lalo iho; "4ole e la«

xf(> ia ks waioaa» rnairi i hoawaawa ia a wai okoa eae patn i ho&w&uwa ia e fenai is, hsB>ri ia paha i kekahi k«a&k& a Piki paha. enoUo aua taaloko o Samoa. 32 liMua īa uo i i&au hoopai "kujH>u<\ e komo pu hoi ka hoopaab«o aua o keia paeka, o ka Aiia kftka kaua wai īio ke iloko o koua oiaua hoo keiokolo, ae k* aupuuī Saiaoa ao u& uiokupaui a pau. 7 Da hov)hvvlo ia ke kuikahi e Joha A. K*saou,, WiUiama W»lWr G«oxge H. ii. Biavuarck» BLoLsteu,E. Erauel, a Malek. CHarles S. Sc.ti a uie J, A. Oruw«.

XJa hov>pii ia o K.uuoUdu» kek&hi Luuaaiakaaiaaaa a Eauai imua o k* Ahs Hookoiokolo A|mu o Kauau « A Atiua, uo k« kua i ka Pauku 57 ok« kauawai o Isss, mokui* ua 76. Ua uoLo ka Aii» Eookolokolo a hookuu waie ia ka i 0 ke kuuiu i Uookuu ia ai Uiaaiuh o ka kaiu ole au* o ka £*ap« -Xaua e Ukd kaTauku 43*