Ko Hawaii Pae Aina, Volume XII, Number 50, 14 December 1889 — KO KAKOU MOKU AUPUNI HAWAII. [ARTICLE]

KO KAKOU MOKU AUPUNI HAWAII.

Ko Hawaii Pae Alka. Aloha oe:— He maa la lielu wftle no koe, a na'lo hi« aku kpia ISS9 me kona moolelo mapaoūao o ka la 30 o laloi, kft la hoi i poina ole ai ka hoopulu ia aua o kod msu paphhoa poooi e Hawaīi me kou ijqbu ku!u kako ponoi, e ia hāuauua akn, a ja hauauo'» aku, kekahi hoi o na haoa ekaeka i hapaiia e kahi man Hawaii ponoi, no ka manao hli i fta hoopouopono aupuui e nee uei ma o ke kuhikuhi ana a ke Kumukauawai hou. Ke Knmnk'-UHwai hoi ūana 1 pulumi !>ku i na im a rte na pelapela oke Kuoiukiuj.'.iv>ii o Kaoiehameha, a ins e mau ka hookele ia una o leo kakou moku aupiini ma ke Kumukanawai o Kamehamehn, o ka mea maopopo, eole e hala ka makahiki 1887, ua lilo ke "Kaokoa" o kō kakou moku aupuni. a na n-a Mana Anpuni mai owaho e noho hoooialu mai maluna o ko kakou moko aupuoi, do ka hiki ole ina 'iii.moUu ke malaoia pono ina pono o ka mokn aupuni, ka puni wale i »a olelo a ka Ona Moku, (Moi) e hoolilo i kahi waiwai inakamae o ka moku no na hana aeo ole. Oia hoi, aa hooikaīka balcta omole kiui, ka Manuwa Hoonuililo, ka poni ''Moi," ka lupile, na huakai makaikai i na aina e, ka elele no Samoa, na elele 'i Europa, a pela wale aku, a nui aku na hana hoomimino waihona o ka moku aapuui. Ma ke Kumukanawai o Kamehamehß, ua loaa ka mana ika Hoi e koho i na 'liī o ka Haie Ahaolelo, a ma keia mana i loaa i ka Moi, ua koho ak;a oia i kaua mea i makemake ai, a hik;; mai ka wa o ka hana, he hoopilimeai tqa ka aoao aupuni, ka mea i ik3 ia. Aole oia wale ona Biia Kanawai hooholoia e ka Ahaolelo ikā waiho ia aoa aku imua oka Moi, kakau inoa ia kekahi, a kakau ole ia kekahi, oiai ua loaa he mana akea ika Moi, aka i keia au Hoomaemae, ūa nele oia ia mana akea pela no me ka oihana Kiaaina, na luna alanui nui, a me k>:hi mau oihana aupuni hoopaa dala, ua lu ia a ke koe nei ia mau hoolilo dala mauwele o ke aupuni ma ka waihona i keīa au Hoomaemae,

£ iike no me ia mana akea i loaa i ko kakou Moi, na iiio mai no oia m&i kona noho Moi mai, a lawelawe pa i na hana hooikaika balota, aole oxa wale no 0 oa Kahina, na Lanakanawai, na Lona Makai, e hooikaika pu aae e lomai 1 ko kakon moku aupani iloko o ka poino mau loa. Ina he Lanakanawai ka oihana a kekahi kanaka, alaila o ka hooikaika ilio la no ia e holo Lanamakaainana, n ina e pnkp, kaei ka aka. Ua maopopo, o kona leau lilo ua pohold pu ia i na loaa hoonuanua ke pau ka Ahaolelo, loa» mei !a k«hi oihana o ka hoi ana, ina he luna helu, a luna auhau paha, pela no iaa he lana makai, oia haawina like no, o ke ake no ia o ka hoi o kuaama me kahi paolo. O kahi i ulu mai «i keia hana kapalu, no ka maikai o!e o ke Kumukanawai, ke kahua hoi k*hi 1 ku ai na kanawai, A ma ba la 7 o lalai, 1881), ua puka mai la he hoola no ko kakou mokn aupani. (Kumukanawai Hoomaemae Aupnni.) Ua ike ia, aa nalowale na hnna peiapela, alunu wale, a nana ole ae o ka pono o ka aina, a me ka lahui, a me ka ro hoomau ana i Ke Kuokoa o II jii uei, A mamali o ka pspa ikaika ana a ke Kumukanawai hon i nn !una aupani, aole e holo Lu namakaaiuaua, oia nu ia e kuo nōi mai nei, mea ae no ka nele i ka oihana aupnni ole. Pau loa ka oihana aupuoi i haole, aohe oiaio oia leo kuo, ma ka Mokupnni Oahu a me Mani, a pela no paha o Kauai a me Hawaii he kanaka WBle no na Lunakanawai apaun, koe whlp no keia, o ka loaaole o ka aiaua e holo Lunamakaainaua 1 loaa »1 oua mau oihana hou iho, Ua hala ka wa 0 ka pihoihoi, ka hopeliopo i ko kakou kulana hooke'e anpuui, ua palekana, ua maemae, aole e loaa he kikohukohu K" aui ae a hookaulke aku ina hookele aupum o ke au kapulu a me keia au hoomaemae, ua hiki !oa iaa kanaka | noonoo maikai ke koho, o ka hookele | aupuoi o keia au Hoomaemae ka mea [ 1 oi ako, Peuei e akaka ai, ua loaa i na | makaainaua ka ttsana e kohu i ko alii o| ka Ah»ole!o, loaa mai-p. po iaia ko} atia waiwai a ke Kuuiukauawai i kau | oha ai, N,lai!a. ua hiki !oa i ka lopa! ke koho a hooih aku i iuoa hauohano ] na kaua m<&a i makmake ai, Aole pa-'

la ke Kumukaaawai o Kamehameha. penei hoi kana. Qpa inoa hanohaeo a uae ka noho alii ana. mai ka Moi mai no ia, uolaila, ua oi io ko keia au hoomaemae. O na alaeiiii, ke lioolilo pono , ia nei ke dala oo ke ālanui. Ma ka apana o Makawao nei. Maikai na alauui, e holo na kaa lio a moe okoa iwaeoa alanui, ua like me ka papa lohi o Apt\a. ISa kula olelo haoie, lawa j)oqo keia &pana o Makawao nei, koe wale no o le kula o Paleha, he ku|a Hawaii uo, a e kukulu ia aku ana i kula haole, ua aaa iĀ ke kahua, a ua koho ia na lilo no ka hana ana ī na hale knla §1,500 dala paa pono na hale kula, nolaila e helii i na uōea nani o ke au hoomaemae aole e pau aku. Nolaila, ke holo nei ko kakou moku aupuni ma ke kai Lmlaua lai malie. ' llawaii Oiaio. Dekemaha 5, 1889.