Ko Hawaii Pae Aina, Volume XII, Number 35, 31 ʻAukake 1889 — HE MOOLELO NO WOKA RALE KA Emepera o ke kipuka Ili Ka Olali kau lio o na Hilana KA MEA I KAPAIA KA OPIO PUUWAI HAOKILA A O Ka Poka Pahu o na Kualono. [ARTICLE]

HE MOOLELO NO WOKA RALE KA Emepera o ke kipuka Ili

Ka Olali kau lio o na Hilana

KA MEA I KAPAIA KA OPIO PUUWAI HAOKILA A O Ka Poka Pahu o na Kualono.

! "O «t m«i k»n«. kA'n lū,ht«fva , N* kahiko lu«h«o o (w ko» 0 k* maka & mo ke ola , O ka. m*Ufc i» o k* <^luav MOKUNA 11. KE A0 HŌOKAHE KOKO. A e makai pu aku 00 no ke kulana kaua 0 k% aoao aupuoi i na palia ua makaukau lakou, a me ka heluna nui o na koa no ka mea ke haili e mai nei no ia'u aia kuu pokh Uilama i loko o na linliu hoonohonoho kaua ana no ka pono oke kalaunu alii oko makou laaui, ao ka opio hoi a'u e hopohopo nei, he mea kanalua a* paakiki ka hoao ana e wawahi i kona laini kaua i na oia kekahi alakai ona puali kaua o ke aūpudb ka, mea <4». »&,,. ia ka lio' kaua haeleele o ko makpu kupunakane Eikeke ka nui, a nqna hoi ka inoa Jiabo. He lio hapauea oia i nui na la, aka, he lio nae ia i maa kona mau puka. ihu i keia mea he tcaua, ahe mau k na i piha me ka ikaika i oi aku i ko kekahi puali kaua nui. Aka, ke ole au e kuhihewa e lilo aaa kona ikaika 1 mei ole imua o'u, a me h.e Itv m atv Uui V hoike mai nei i keia la. na'u ka lanakila o ke kahua kaua ke a hooko pono oukou i kft*a mau oīelo. Nolaila e hele e Luei Heneri ka li ma akau o ko u mau opapaolana, a mai poina i na oiele kauoha paa a kou ha ku nei no ka mea, ke omamalu mai la na ao aia he hookahe koko weliweli a hoea mai. •'Ololaiia," wahi aka elele kukala kaua, a nalo aku lako« me he mau kikiao makani ia e kqeha «nainala.a. laau mai ke k&haa hopmoana mai o na koa o ke keiki alii Neba, no ke kulan&hauhale alii ka pahu hopu. MOKON&m KE KUKALA KAŪa A NEBA KA HIENA TJHAMA 'OPIo KA LIONA.

t lka elele Luei Heoeri a me kona mau ukali i haalele aku ai i ko lakou , kahua hoomoaoa kauioe pololei aku la ka lakou huakai no ka pa alii, a e like me ko Luei Houeri auo uiau o ka piUa : eieu uoiaila, lawe ae ta oia i koua kulaua ia wa a me lie la'he kauaka liolo lio mal kekalii walii uji&uis,o loa oiai o Pelekaao. | Q k<j a \\a Luoi Heueii la i waUij e hiki ai iaia ke Uakilo pouo i ke kulaua kaua o ka aoao aupuui 4 a i ka liolopouo aua o kaua papa hoike hoohuli ao la oia i ke alahele o kaua huakai 110 I<»ko 0 ka pa alh, I laia i hiki aku ai i; ka ua alii niuau koke aku la oia i ke koa kiai puka no ka Moi Eeoki, a ua hM ia mai la e ke koa kiai puka aia ao iloko, E loaa ana no anei jiau ka hanohaeo »» ka ike ana aku iaia?" wahi a Luei Haneri. i u Aol©! n wahi a koa Kai; aka v e h«'e ae au e ninau i kb makoU kapeua 1 kia he >>ono a ka 1 o!e 4, Me ka uiahaW wahi a Luoi Heu<» ri a nalo aku la n& wahi koa kiai nei uo kahi o ko lakon kap*na. a aole no hoi i iho k\i aua ke kapena mē kahi koa kiai i ka puka ps |a niaaa mai la i ka mak&make, 1 «lol* au i hoouiia ia mai nai me

kekahi i sila ia na ka Moi v. oi® ke kamu oko u makemake ana e ike iaia wahi & ka aUhika.aa o na powa. Alaila o Mr Elele; malalo o ka banoiiauo o ka oiliaua a'a e ku nei, aole au e Uookomo mai ana ia oe ileko nei no ka inea, ua kauoha paa ia mai ra v kou e ke keiki alii Uilama aole e wehe ina ipaka oku pa alii uo kekahi mea mahope iho o ka puka an < mai o ka la aka. i mea e hooko ia ai o kou makemake eae mai kou hanohano na'u e lawe aku kau palapala i mua o ka Moir ... __ _ .Na keia mau olelo a ke kapena o na kqa kiai, ike iho la ua Luei Heneri nei aole oia e komo ana iioko oka pa alii, a i mea hoi ekoai ka makemake o kona haka, ae aku la oia i ke noi a ke kapena a haawi aku la oia i ua leta nei ma ka lima o ua kapena !a, Ika loaa ana aku o ka leta ma ka lima oke kapena lawe loa aku la oia a haawi iia alihikaua Buriona a i koua ike an» iho i ka lima kakau lele ae kona hauii me ka hoopuka pu aea ae i ka huaolelo. Auwe! na ke aln opio Neba mai nei ka keia leta a h©*ha la ka manao oua ahi opio nex i kn mai nei uo paha e kaili 1 ka noho aln. Mahope iho o ka nana ana a Burio na ika lima kakau owaho o ka wahi, me ka hookipu ana iho hoi i kana mau olelo, komo loa aku la oia no ke keena alii kahi a ka Moi Keoki e noho aaa me kona poe kuhina, a haawi aku la oia i ua leta nei. A i ka īke ana iho o ka Moi Keoki i ka hma kakau o kana hiapo, hiolo iho la kona mau waimaka, ano kekahi mau minute wehe ae la oia ike aila a heluhelu iho la i nu olelo o loko, a pe nei na olelo i kakau ia. . Moi Keoki, 1 Aloha 09: I mea » hoohaukae ole ia ai kou noho iii a e hili hili ole ai ke koko o ka lahui Pelekane maluMo na papalina lahilahi o ko lakou aina makuahin», nolaila, ua hooholo paa iho au i ko'u manao e noi aku i ka maluhia oka noho alii a.'me ko mana hoomalu oke aupuni e haawi pio mai aialalo o'a ake ol« pela alaila. ke kukala ak<i nei au i ko'u puali kaua me k& lima ikaika no ka luku weliweli ana aku i ko Pelekane hoiookoa nei. .. "Neba. Ka weli o na kuahiwi.

Ika pauaua o ka ka Moi Keoki iielalaelu ana i ka leta haawi hou uku ia oia i koaa alihikaua uje ka haikea pu aua ae.o koua mau lielelieleua oiai kpaa kiuo e uaka liaalulu aua, no ua oielo lokoiuo a kaua keiki Ua hoopioloke pu ia kamauao o kona mau kuhiua i ko lakou wa i ike mai ai i keia mau hiohiona auo e maluna o ko lakou Moi a i kn wa a lakou i lohe ai i na ole o o ka palapala mai ka alihikana Buriona aku ua. eehia koke iho la lakon me ka weliweH nui, a hooholo iho la na Kuhiua e hoouua koke ia na puaii koa no ke pale ana aku i na enemi. A o ka Moi hoi me kona alihikaua t e haawi aku i ka noho alii a me ke auponino ISeba, e like me na olelo o ka palapala; i mea e ia ai aa kokooka lahui. ! No keia p&ne a kn Moi me kona aii hikavsa, ua uluaoa koke ae la ke Poo lialaunu me kona aha kuhiua, e kue &na kekahi aoao i ka makeuiake o ko kaiii, A uo ka holot«H ole o ko lakou mau uanao, ua kii koka k ko keiki alii opio Uikuia e hele mai. 1 ka hiki ana iu v ai o ke alii opip Ui iama, helohelu koke iho, la ia i ka paiapaia a kona kaikuaana, a i ka pau ana pupuku ae la kona mau Vuemaka; I a poha ui»i la koua leo me ua huaolelo iO kekauaka koa, aoU! aole o at aku. i' I ka i&akaaiak* o keU kipi! aka, <» k&u | i ka hoopai maluua oua i uku no k&ua maa liana puuwai eleele. i JL kā hooki aua iho o Uilama i kana nian olelo, kakau koke iho la ia i kekekahi pakpak pa«o na koti:\ liauau uu», ka tuea hoi 1 hoolilo iaia iho i i kau ia ka weli ma na kuahiwl 0 a e heluhe'u ia ua U parte uei : ' T ke kanaka kipi Nepa; 1 o oi o pahikāua k* ku Tifi au ma ka noao o anpn«i »ei a hcv6to aku i kn« waw M lio ka nohoa!ii, kot> iho no t ka

ikaikn ona mea kaua e papihi ai oe i kona lei alii, kelilo oe i moho lannkila no ke kahua kaua, a ina aole alaīk lia Uilama ke koa e hoopuehu h" hooneoneo ia oe a me kou mau kanaka mai ka lepo aku o Pelekane nei. A i aaea nou e kuihe ole af, ke wehe akea ae nei au i ka waha o kou luakupapau e kanu ia ai, uo ke ale ana aku ia oe a me kou mau kanaka. ' - ' " l ilama" Ika paa ana o ka palapala haawi aku Ia oia ma ka lima o ka a! hikaua Buriona, no ka lawe ana aku e haawi i ka elele; a kakau hou iho la ia i palapala na Rare e noi aku an t i kona mau kokua ke hoea mai na pilikia kuikawa, a o makauka _ a hoi oia a nie kana puali kau • no ka manawa e makemake ia &i o na kokua. I ka paa ana o kana leta ia Kaie, haawi aku la oia ma ka lima o kekahi elēle no ka lawe ana aku no na Hilana o WaH. kalii hoi a Kar© e hnnu ana i na ea huihui o k na aina hanau. A i ka wa i loaa aku ai o keia palapaia ia Raro hoopuka koko ne la oia i kana kuahaua alii o kahea ana i kona m&u puali kaua e akoakoa koke mai, a waiho pu aku la oia ika mana hooponopono o kona puali kaua malalo o ka Naita Apala ka mea i olelo ia ke keiki alii o ka "Hua Ohia." a me Woka kekahi onā alii kiekio o Wale ka mea hona ke kaulana a puhi |na Hilana. "O ka Bakn Alii oke haula Ili," a ka 1 hui o Wale i kapa aku ail o ka "Ilio H aht-.i Dia," haaheo o ua maū Uilana ala; a i 6!o o ka o?ohe oniu makahila kaulana o na kualono. O keia mau kanaka eka mea heluhelu, o laua kekahi o na olohe kakele pahikaua i helu ia ma ha ike kaka pahi a me kekahi mau mea kaua e ae, ma ke kulaaa like me ko kekahi mau olohe oniu makakila o Europa i loko o ia mau la; a na ikaika me ka eleu o ko laua mau iala na ia mea i hookaulana loa ia laua oiai aohe pahuna hala a ka Malua kele ku iho i ka piko mino ka laau. \

Aka, iloko oia maa ike s rae ka kau« l»na, ua oi aka ke 'lii Woka; a e loaa ole ai kooa laa ma £uropa liolookoa. Oiai ma ka oihana 0 pi]i ana i ke kauiaiU, he loea maopopo oia ko ia hana aohe lua, ma ka paua pua ki pololei i maka pipi bola he pa amiino kana maa kiioa, a pake a loa aka o,a ka tahai dia,ana, ua iike koaa mama me ke kikiao makaai e holo a&A ma aua o ua aunahe e. Noiaiia, ke ike nei kakou e na makamaka heluhe uhe mau kaeaea wale uo na aiakai o ko Rttre mau puali kaua a « Mki ai i ua mau iwi kaui la o na Hiiaua ke kaena iho. ua lakou e papa» hi uaua ka hae o ka .anaki a, aka he hookahi wale uo paha mea aana i hoohakaiia iho ka hooko ia aua oia mau oie«o; oia hoi, aoie i hiki mai ka maaawa 110 ko iakou makeuiake ia 6 koiao aku e auamo iike ina luhi oke kahua kaua. Ma keia wahi e i>ookuu aka ko kakou kamaiho ana no na keiki ona iiilaoa a e aui hou ae kakou i hope a aaua aku 110 ka halealiii o Pelekane kahiak«t lioiii opio Uilama e hoonohouoho mai a i koua puali koa. Mahope iho o ka pau ana o ka Cilania kakau leti ana, haalele iho la ia i ke keoaa a) u. uo ke kahua aooaioana o na koa, a iaia i ho«a a.ku ai ma ke kuea paikiiu puhi ae la ia x kaua o le dala, a kaui wa>vale aku la kona leo ma kela me keia wahi o ka pa alii. Oīai ka leo o ka o ie a ke keiki «dii Cilam * 0 xva>Talo hek ala ika makaui aia koua uiau koa 0 , lamīi ana ia lakou Iho uialalo , h iiopouo aua aka alihikaua B«ui» uo ka mauawApoUno walo. uo, 1 0 ku aua lakou aie ka uiakaukau imua I o ko lakou alii opio. I lua koa eku aaa me ua uiaka hia a, ,poha aiaila ka leo oko lakou alii j opio me na huaolelo moakaka; eaa koa: wahi a opio la. ke haawi aku ■nei i fco\i Kviuaika: s,ui ao i oukou, ka rot> hoi i haawl ia lakou iho .emolia ko kkoa oU eiakauiae ao Jca ko oukoa aiua aiiku&hi- & mo koua noho alīi, Auo 0 ua pokiii imua a lauakiUl iaVvU uo\a make!! a owau pu, oukou e \aaua uo ke o!a & me k«, aia-