Ko Hawaii Pae Aina, Volume XII, Number 23, 8 June 1889 — Nu Hou Maikai NO SAMOA MAI. NA KUAHAUA A ADIMARALA KIMABALE. Ua hoopuka ia ae keia mau Olelo Kuahaua elua e ka Adimarala o Amerika Huipuia ma Samoa. [ARTICLE]

Nu Hou Maikai NO SAMOA MAI.

NA KUAHAUA A ADIMARALA KIMABALE.

Ua hoopuka ia ae keia mau Olelo Kuahaua elua e ka Adimarala o Amerika Huipuia ma Samoa.

" E hoomaopo ! E iia Samoa ! [Moolelo iioomanao.] Apia, Bamoa, Aperila 17,1889. O ka mea ī makemake oui loa ia no na Samoa, ola no ka malahia mawaeaa o lakoo iho. Nolaila, ua boomakaakau iho uei au i kekahi palapala a e hiki no ika poe ona aoao a elua i makemake i ka maluhia a me ka noho ana lokāhi ke kakauihoa, w O ha kanaka ioi aku ke aloha ame ka makee i ko lakou nina hanau mamna o lakou ibo, he poe aloha a makee aina' oiaio lakoo. Aole anei he poe aloha a makeē aina oiaio iloko o Samoa? Aole o'u inakemake e manaoio pela, 0 keia palapala a*d i kakau iho nei, ua pili wale no i ka poe Samoa, aole hoi ī ka poe ona aina e mai ame na mahhini ■hoi. Nolaila, ua like me ka makua e kamailio aku ana i kana poe keikl, he ohana īloko o ka hauoli ka ohana lokahi, oka ohana kuee a mokuahana he nawaliwali a inoino ka noho ana, a he mea pakaha wale ia e na malihini. He mau manao nui ko'u me na mahalo no na lahui koa a wiwo ole. Ha wiwo ole na Samoa, aka, ma ko lakou hoomau ana nae i keia kaua, aole ia he hana naauao, "Ina he mi' aake ko oukou e malama i ko oo' .1 alna no ka oukou mau iiiamo, ala r , e iioho maluhia meka lokahi. Hē pokole ke ōla oke k&naka, aka, he 1 jihi ke ola ana oke Aapani no kekahi mau hanauna lehulehu; a o ka aina 1 haawi ia mai e ka Makua Nm ona mea a pau, he mea pono e malama ia e na makua no aa keiki. "Aole he mea hiki ke hoole i ka mea 1 maopopo io, ahe mea maopopo loa keia no ka mea he oiaio. L. A Kimahale. "Ria-Adimarala, Oihana Kaua Moana Amerika o na Paali ma ke kahua o ka Pakipika.'' "I ka Lahui Samoa. Ēna Samoa I Ua oi aku ka nui o ko oukou aina ia oukou iho mamua oka poa malihini. Nolaila, e malama ma ka hoohui ana ia oukou i hookahi iahui, oia Tyale no ka bana e pakele ai a koe no ka oukou mau mamo. *'I mea e ko ai keia hopena, e aelike ia ena mea a pāu e paa ana ina lako kaua ka haalel§ lokahi ana ia mau mea a pau. "E malama ia keia haalele lako kaua me ka manao maikai e na mea a pau, a ma ia hana ana e hoihoi hau ia mai ai na pomeikai *o ka Maluhia, Lokahi, Manaoaloha ame na pomaikai uo Samoa a pau. E na Samoa, e hoolilo ia oukou iho i poe kaikuaana a i kaikaiaaa & i mau hoaloha, a e kanu i ke kaua īloko o kekahi luakupapau hohonu loa i hiamoa «i no ka manawa mau loa me ka ika hou ole īa a me ka hoopoina loa ia. "O ke aloha i kou ama hanau, o kau hana ia; ma ia hana ana ou, o koo hooko ana ia ī ka ke Akua a me ka haaa ana no ko oukou pono iho, E hoomanao. "Iloko o ka lokahi oukou e kupaa ai A mahae, e mokuahana no a helelei E !ike no me ko oukou kanu aua, pela no e ohi mai ai. v L. A. Kimabale. "Eia Adimarala Oihana Kaua Moana o Amerika Huipuia o na Aumaka ma ke kahua o ka Pakipika."

Pake jl He msa 1& pokole mahopa īho o k& lioopuka ia ana o keia mau ku«h«aa, ualoaaae kia Adimarala Ki m *b*U kdia palap&la malalo iho m«i ka Moi Al«taa£« ae; Apeiila 22, IS§?i. L, A&aiiwala o ii« Aumaka kattn U M6&MditiatA. s *Hoakaka—E lioika aka &a« i iioomaikai qo k& lokoaj«ik«ā o ka Adimar«k oia ka lioopnka aaa i n« oleio kuahaaa, ' Mamnli o īa kumu i k&k&a ia k*ia palapala. Owau a aae »» Xii a mo n» Hoakuka o ko'a Aupaui ou kokakuka p u U U o Aperila, ISSi>. U i»«a---«U & makalo uui lo« m«kou uo a* ku*~ h<iu «- He m«* biki oU ke ho«h«lik« » * 1«» «»«1« k* lokom&ikai 0 k« «um. m o Aeimka Haipui», a auo» u« iuli k> lisVUiscpopo poao i*i«, 1 1&» a W u ui*u mskem«ke iia k« Uu uu

nu.koa mau ho&lahui hookalii ma Laa |p f, tnnnun ua paa. Ke kokala nei «u o ke kana aiawaena o keia aoao o Samoa a me kela aoao o Samofi ua hoopau 3oa īb, no ka mea, ua ake ddī loa au e !oaa ia Batnoa ke kulana o ka holoiuua a me ka pomflikai [e kaou ia laoi ke koi] a e haawi aku maluna oa i ka mana Liuua Hooponopono naawaena o maaa, a e haoa makou a pau no na hopena hoot kahi. A eia no hoi kekahi, ke hooia m : nei au e pakele no o Samoa mai na poino a me na popilikia ae ina o Amerika Hoipuia wale no ke malama i kona maluhia a me ka haawi ana i na kokua ' a oia hoi ka mana hookahi maluna o Samoa holookoa me ke komo a keakea 1 oid mai o kekahi mau mana e aku. No ka mea, iloko ona maknhiki i hala ae aa hooikaika aiakou e kukulu i aupuni ikaika maluna oke kahua hoomalu ia e kekahi meu mana ekola, ake, o ka hopena o ia mea ua haehae mau ia o Bamoa a weluwelu, a ua nai na ola i poino a ua kaualako ia ka ama a i ke ' kulana haahaa loa. A malalo o keia % mau kumu, ua maopopo loa ia makou oka hoi hou ana mai o ia ano hoopol&iopono aupuni malalo o na mana «kohe mea makehewa ahe waiwai ole " loa. Ina i keia manawa, i hookahi maaa nana e malama ia Samoa & e hoomau loa aku pelā, alaila, e loaa ana ia Samoa no ka. me.nawa mua loa, ke kalana kupaa oka holomua a mē na Ke kau nei au i na manaoS lana a pau maluna o kou mau maiao maikai no Bamoa, me ka iini nui aole oe e kuemi hope mai ia mau mea aku, E ola oe. Kou hoahanau, [iloko ok» Haku.] "Malietoa Mataafa, "Moi o ISamoa. Pane a ka Adimarala no ka loaa ana m Ua pane aku o Adimflrala Kimabflle Wi ka Mataafa palapala penei: "Apia, Samoa, Ap.ori.la 24,1889, "I ka Mea Kiekie Malietoa Mataa£a l —E ke Mea Kiekie: 0 kau palapala i kakau ia ma ka 1« 22 o Aperila, 1889, ua loaa mai ja'u inehiuei a ua heluhelu me ke akahele a me ka manao nui. Ma ka la a iho, ua loaa mai no ia'u he palapala mai ia Tamaseße mai. Malokoo .kena palapala, aole ana mau oielo no ka pahola ana i ka maluhia, koe wale no malalo o na kumu e haawi pio mai aī. Aole i hoea mai ka manawa e komo ia ai kona puuwai ena ino o ke kaua a e hoopalupalu ia hoi mameili ona ehaeha o kona poe kanaka. O koa mau manao kamahao a maikai lua ole no na pomaikai o Samoa, e like me na haawina hiwahiwa i lioike moakaka ia mai neī e oe me na hooia o ka oiaio, a me na kukakuka pu ana hoi me kou poe alii a me na Hoakuka» he mau hoike piha ia nou ame lakou, ua komohia iloko o oukou na haawina o na kanaka i komohia me ke aioha a me ka makee oiaio no ko lakou aina a oi aku mamua o ke aloha no lakou ponoi iho. ■O na kanaka oia ano, aia maluna o ko lakon mau hokua ke kalana a me na hopena o ka aina iloko o na manawa o ka uluku e pahola ana maloko 0 kona inau palena e Hke me na ale uluku e poī ana ma na lae aa o na ae kai. O lakou ka poe ikaika a k.a poe nawaliwali e hilinai mai ai e like me ka lau hihi iluaa oka laau. Ke pule nei au e hooloihi ia ka malama maalahi ia ana o kou loea a me ka naauao no ka pomaikai o Bamoa. O Amenka Huipuia iloko o keia man&wa e like hoi me na mea i hoike ia mai ia'o, ke kukakuka ala me na mana kuikahi elua, a ke hooia aku nei au imua ou e ka hiki iaia ke hana, e hooikaika nui ana oia ma na auo a pau e loaa na kumu e hooholomua a e hoopomaikai ia ai na pouo a me ke kulaua o Samoa, a o kuia a me na popilikia a me na haua pouo ole i pahola iho maluna o ka t»ina iloko oka mauawa i hala ae, e kiuai loa i«. Nolaila, e hoomama a hooluolu i kou puuwai. Aole 1 mamao loa ka la o ka hoomaha a me ka maluhia ame ka pomaikai, aka, ke ' panee mai la e like me ka wehena kai ao, e ike ia aku ana mamua o ka oih lana se oka onohi o ka la. E hoouna ia aku ana he kope o kau let* ma ke ! «ke leta xnua loa no ka hoike ana aku 1 i aopuni ma WBsinetana. Me na ma j naolana e loaa ia oe ke ola maikai, ae j * hooloihi ia mai kou ola ana, owau no j me ka haahaa kau kauwa hoolohe, "L. A. Kimaeale, Adimßrala Oihana Kaua Moana Kahua Pakipika,"

Na MĒA HOtJ MAWAHO. Ua hoole o AdiraBra)a Kimahale 1 ka hooiaka ia o ka palaps!a a Tsraascs<\ aia wale 110 a ike maa ia e ko Keoua Oihaaa Eaua ma Wflsinetooa, J3 8 hoao ia e loaa kek palapala mai ke Kelemauia Dr. Kaippe mai, aka, ua hook l kol» i ka hanwi ia e hoolahn. Ua olelo at* o Dr, Knappē, aole dna mauao e !oaa aua kokaln wsiwtl belft kuahaua n Adiraarala Ki-

mabale, no ka men, wahi bu„b, he poē molowa a hoopaialeha na e heluhelu ana lakou i.ua kuahaua la a o ka poina wale aku lā no ia* a pau ka noonoo ana ae. Ua ku aku ma. Samoa o Dr, Stenbel, ke Kanikela Kek-mania hou ma Apia, ma ka mokuahi Lubeck mai Sidane aka, ma ka la 28 o Aperila, Berelina, Mei 21.—Ma kekahī mau ouli i hoomaopopo ia maloko o ke Keena ona Elele Kuka o Amen'ka a pela pu no hoi me ko na Komis?na Beritanīa, a me ke Keena Kuhina Kelemania o ko na alna e, he mea maōpo po ua ttlu ae kekahi kumu kuia ano nui ma na kukakuka ana a na Elele no Samoa. O Mr, Phelpe, ka mea hoi i hoomaopopo ia oia ka "uwao no ka maluhia," iloko oka Aha Kuka a iloko uoi o ke Komile Hoohaoa, me he la u* kauhol» ia oia 6 kekahi kumu hookupilikii. I kahi manawa, e kuka pu aua oia me kekahi Komieina Beritama iloko o kona mau rumi noho, a ua ike ia'ku oia e helo awiwi ana i ke Keena o ko na Aina Ē, a ilaila oia e noho ai iloko oka rumi i paniku ia, kahi i kuka ai me na Elele Kelemania, a pela mau 'ho la oia e kaahele ai.

Ika manawa i nmau ia'ka ai no ke kulana o na hana. ua hoike mai la o Phelpa, Kassan ame Bates, aohe mau mea ano nui i loli ae, aka, ke nee mua nei naa na hana me ka holopono. Ua mumule na Elele Keiemania a me ko Beritania, aole lakou e ae ana e kamailio a e hoike ae paha i kekahi mea e pili ana i keia kumuhana, aka, ua hoomaopopo ia nae ma kekahi mau ala e ae, ua kauoha mai ke aupuni o Amerika Huipoia i kona mau Elelo e " kupaa ma ke koi ana e hoihoi hou ia o Mahetoa ma ka noho moi no Samoa. Ua lono īa'e nei, ua loaa mai la he kauoha mai ke Kuhina nui Blaioe o Amerika iloko o na hora he kanakolu-kumamao no i hala'e nei, e kauoha paa ana i na Elēle Kuka o īa aupuni e koi ikaika no ka hoihoi hou ia o ke kulana kaokoa 0 Samoa, me ka olelo mai, na Kelemania i kipaku o Malietoa mai ka noho moi ae, a nolaila, na lakou ponoi e hapai hou aku iaia a kau iluna o ka noho moi o kona aupuni. E hiki no ia Kēlemania ke koi a ke walaau no ka uku poho a no ka hoonoho ana 1 mana hoomalu o hookahi a o ekolu paha lala, aka, o ka hoonoho hou ia nae o Malietoa i moi, oia ka mea mua a oka mea nui loa hoi. A oiai ua hooholo like ko Kelemania aoao ma na mea e ae a pau 1 koi la mai e ko Amerika mau Elele, aka, ua ano kanalua a makemake ole nae e ae aku i keia mau kumu a Amerisa e koi nei, a ua hoakaka mai la ma ko lakou anao e olelo ana, ua huikala mua aku. ka Emepera o Kelemania ia Malietoa i ka makamua oka noho ana oka Aha Elele Kaka. Mamuli o keia ht»na a ka Emepera, wahi a lakon, ua iawa ia no ka hooko ana i ko Amenka makemake. Ua manaoia, aia ma ka halawai ana o keia la e hoea aku ai i kahi o na kuee, Ua malie a oluolu pooo ke kulana o na Elele Amerika i ka po nei, aohe toi he mau kumn hoouluku ahoopihoihoi ike lana manao, ahe akahele hoi ma ka laua mau kamailio ana ma na mea e pili ana i ke kulana o na bana, akfl, ua hoike maopopo ae nae 1 ka manao paa e kupaa ma ka aoao ona kauoha ako laua aupuni. Ua hoike ia'ku 1 ka mea kakau kuikawa o ka Hui Papa Pai maanei i keia ahiahi iho la, ua ae aku la o Kelemania e hoihoi aku ia Malietoa ma kona kulana. Ua hooko ia keia mea mahope oua hookokouo ikaika ume ke kueini hope ole o na Elele Amei'ika.

A aoo, qa ulu hou ae he kumu kuia. Ua hoea ae keia mau kuia maeauli o ua koi uku poho a Kelemania. Ua hoopaka ae ko Amerika mau Elele i ka maoao, ina e hoohoio ia kekahi uku poho, alaiia 1 huiua uuku ioa, aole hoi o kekahi huiua mahuahua. Ua paa hoi o Kelemauia ma koua aoao, e hoike an&j aia ma ua paio kaua aua mawaeaa o ua Keleiaauia a uie ua Samao, o ua Samoa ka iele mua a hoouka uku. A aole wala uo hoi oia, aks, ua la\velawe ua ukali o ka uioi lilalieWa 1 ua haua hoomauaoueo, ke oki aua i ke poo o ua koa Kelemauia a me ua haua hoomaiuoino o ke «uo meuemeue ol*» ma luua o ka poe i loaa ia e na uha poiuo ma ke kino, tuamuli o keiu mau haua, wahi a Kelemauia e koi isei, e kau aku ai malaua o Samoa ka hsawo o kn uku ana i kekahi huin* uku pc4io i !aws pono i kulike ai nm na me» i han« ia. Ke hooikaika uui ia nei iloko o ua halawai Koaaite e hoopau i kumu kuve, «ka, me he U, aohe mea e ao e hiki ai, ko* *a!e no ka \vsiho mao!i aua'ku imo» o ka Aha Elele Kuka. Lsdaua, Mei 21. Ua hoike ae ka mea kakan o k;t nupopa Fost e iiolio ia ais ka pslnp:<!:i kaikalu so

hke e piīi ana īā Sāmoa, ma ka hfipa hope, e komo ana kekahi mau komīi mahele ano nui, oi« hoi. O ka maa, oia na mea e pili aoa i ke kulaaa aupuni o Sati2oH, e kukulii ia'ka »ua ma!una oke kahua o ekolu maa Īuuh lloooahlu ma ke aeo he mau kahu «upuui, a e haawi ia «na ia Eeelaai ke kulana i ano like me ka maiia hooko a mana uwao. Ao ka lua oua mau kuiuuhana nei, oia ka hookohu ia ana oua Kemisina pili ina nina. E hauwi ia e\,na in Euelani ka liiipnuui oka inaiiH mu ka wae ana i ua luua iiui q ka oihana hookolokolo, Mei 21.—E like mo ka mea i hoomaopopo ia. aole 1 loaa mai i ke Keena Knhina nui na hoike pili aupuni no na mea e piii ana i na koia o na hana a ka Aha Kuka no S-»moa. I ka wa i uiuau ia'ku ai ona }una nui oia Keeua, ua hoike maopopo mai la' lakou i ka hoolo, aole e kamailio i kekuhi uiea e pili aua ia haua, no ka mea, mn ko iakoa manao, o ke kamailio « kalai ia ana o ia hana hooponopouo a kuka pili aupuni, he mau haua kue ia i na lawelawe oihaua mawaena ona luua o na aupuni i komohia īloko oka hana. He. mea maopopo loa ua hoopa-a ae na Elele Amerika iloko oka Aha Kuka i ke kumuhau» e hoihoi hoa ia o Malietoa ma kona kulana, no ka mea, me he la ua hookahua ia nu olelo a'o ia laua mamuli o ke ano o na koopaapaa a me na mea i hooholoia e ka Ahaolelo Congress, oia hoi ka hoouelio hou ia .o Malietoa i moi no Samoa, aka, o kahi nae i kaupalena ia'i o ka )aua. hoopaakiki ana ma ia mea, aole hiki ke hoomaopopo ia. Berelipa, Mei 22—Ua halawai hou ae ka Aha Eiele Kv>ka i keia la. Ua hoomau ia na kuka ana mai ka hora 3 , aku aka hora 4:30. Ua hoike ae ka mea kakau o ka Hui Papa Pai, ua hfti I ia mai iaia, o na mea i haua ia maloko ;o ua halawai nei, ua ano eae mai na I mae i upu wale ia, oiai, aohe mau kue j i ulu mai iloko oka manawa e noouoo I ia ana na mea pili ia Samoa i ka halal wai ana o keia la. | Oka ninau e pili ana uo na uku poiho e hookaa ia'ku ai i& Kelemania e | na Samoa no ko lakpu luku ana i kekai hi poe Kelemania.ma Apia, aole i hapai'ia mai, aka, ua waiho ia'ku i keKomite Imi Hana. Ua hapai ia keia ano hana, a ua manaoia he mau hoike la no ka hiki ke hooponopono ia o'keia mau maanei. E malama "fa ana keia halawai hou ana'ku o n.a Aha Kuka peii keia pule ae. Ame he la, oia paha ka manawa no ka ho'opanee loa ana I' a paa na halawai.