Ko Hawaii Pae Aina, Volume XII, Number 8, 23 Pepeluali 1889 — Nalono mai Samoa. KELA A ME KEIA LONO. [ARTICLE]

Nalono mai Samoa.

KELA A ME KEIA LONO.

[Koena mal kela pule ru«i] j KE KPAHAI'A AKE KANIKKLA AMJ;iIJCA *i Ma ka le 22 r lamjari, ua hoopuka ae ke Kanikela America Blackloek he kuahaua e papa ana i na kupa AmeripaUj« hookaawale mai_ke_ komo ana i ke kana, a e loaa ia lakou na malama ana i ko lakou maluhia mai ke aupuoi aku, oiai o. ka poe e komo ana i ke kaua, un kue lakoa i na kr.nawai o ke kaua. v PUNUKUIA KA NUPEPA "BAMOAN TIMJJB." He ekolu la mamua nka o ka h'oolahai» ana C ke kuahaua maluua. ae, ua panuku ia iho la ka . nupepa "Samoan Times" no ka puka ana o kekahi "maoao iuo" maloko oua napepa la. O ua manao la, oift iio ka hoike pilia ana i ke kuiaoa o Sataoa me ka olelo ana, mamali o ka na Gereaaania maa hooia e haawi ia aku ana na kokaa e lakou, ba eaea i pakeie ai o Tamasese a ,me kona poe kanaka mai ka hoi ana e noho maluhia ma ko lakou mau home mahope o ko lak» - uimi auhee lehulohu ana iloko o na kaua, me ka pakui msi, .iua aole i hoopunipuniia o Bisiinaka mai Bamoa aku nei iua Ia aole oia e hoopakiki ika hookikiea i kela alii (Tamosese)mftkemak(» ole īa a ka aina. ■ ■ " . '

Ua hoonna olelo aku ke Kanikela (iereaian ia, be makemake oia e kamailo pu tne Gasaok ka oaa oka uupepa ao ke poo ona makai he Geremania ame ekola a eUa pahā poe e ae i ku kiai ia la apo, ua hookuuia e hoomaha i ke ahiahi, a ua pani ia mai ko lakou mau wahi e ka poe hou.

KU ANA O 'KA KOKUAHI KŪIKAWA, Ma kala 23 ae, aa ku mai k4* mokuahi "Wainui" mai Nu Kilani mai r me ba lawe raai paha i kekahi mau palapala aoo uui 110 ke Kanikela p»)_apall iā e kāuoūh sūct i W iiamo;ui(» u hoopau i nā hoohana hou ana aku ahi-j ki" i ka wā e loaa hou m.ai lohe mai Geremania mai, Ua aku ko Kanikela Geremania e halawai ma Mataafa, aole nae i loaa ma ka hale. Ua hoike aku ke Kanikela i tia alii aohe makemake o Geremania e hoI oko aku ike kaua kue ia lakou, aka | ina e paakiki lakou ma ke kue ana I mai, alaila e hoea uiai ana he nai wale o na moku ksua uiai Geremania mai, a na lakou e kono aku e haawi pio mai. O ke kaua. ua manao ia no na America a me na Beritania, aole no ka hoopoino aku īa Mataa£a. Ua hoonuinui pu aku oia kamailio ana, he aupuni mana loa o l?eremania ā ua oi aku mamua o America ame Beritania, Ua haawi mai ka Emepera o Geremania iaia i ka mana piha e hana e kona-aakeuiake.

I pane no keia mau olelo hooweliweli ua uoi mai n» alii Samoa, e haawi aku i elaa hebedoma no lakoū e noonoo ai, a ua ae la aku. Malia paha i noi lakou i keia manawa loihi, i loaa ai ona wa no lakou e ui ai i na mana e ae no ko lakou pono. HE KūAUAUA HOU NA (SEKEMANIA. Ma ka !a 23 no, ua hoopuka hou ae o Kaueua Fritzeo Gelemania he kuahaua\kauolTa ana i na kanaka a pau 0 hoike aku i ka nui o na lako kaua e paa ia nei e kela a me keia, maialo o ka hoopai kaumaha ke pakike ia. Ua hoopuka ae o Mr Fletcher, he kupa Beritauia, a oia ka luua liaua uui uo ke hui o MeArthur & Co. i kekahi olelo ma ke alauoi, lie mauaoio kona be pooo ia Ameriea Huipuia a me ntaoiH ke kaua rfku ia Geremauia, I ko ke kapeua Crereiaauīn Ērisae lahe aua i Keia olt>lo, ua heouua koke mai oia ia Mr Pleteher e hel? niai i mua o j ke Gt>ivtHanii, a e pane no ka olelo i lohe ia, Ua waiho koke o! Fietohir laia iho lUAlalo o n* ao ana aj ke K«oikela Bont>iuis, ks me \ i ao, aku laia, āole e h<\*!ohe i keia keua ia! aoa mai, Ua hele aku uo nae o Het-| cher ī kahi \> ke Kanikela tSeremania' oie ka uk*li pvi ia e ke liapeua o ka mokukaua BenUuia. Ua olelo aiai , Kauikela Gerefuui\ts, aole lie oi «kt\ ka pouo no ua aupuui a pau e hana like kekahi me kekhhi, eole k& eoeeneoii aku kokahi i k&kahi. Mahope o kekahi uvau olelo pale aku, ua hoi ui;u la ua l>eritiuu iuo ka hoao ole la mai e paa ia FJeteher. UK KCAH.U'X KUI. A KK KAi^AAiimOA, Ma ka U «o, ua kak.au aku ke K.apeua MuUau o k* moku kaua Aiuetka Xipsie he e uiuau au i ke 6 ke kuahaua o ka !a 23 ilio e pili ana ijgp oa taakai kumo aua e 1 t iiuo oi* aae k«o)«io aole Kva i tke aka ke aupuui o Aunene* m he moi, a uolaiL\ •ohe uiaua uau» hao i tt* Uko ka\iā *ia wale no a U ua

niea kauā uo ka kue aku i kekahiaapa. ui aiakam&ka. Eia no na atia iiookoiokoio kivila ke hamama nei, not>ila me he mea la he mau. hoohauli wale ihono keia kok&la kaua. He hana hookakmaha hoa kēia, a aole i lawa ua koa Gereinania nō ke kukuiu ana ike kanaw&i koa. KUHAU NA KAUOHA A NA GEREMA,NIA. Ma ka la 24, lohe īa ae la, ua hoomakaakau na G»remania he .kuahaea oke a&o hooweliweli, aka aole nae 1 hoopukaia no ke kali o ka hiki ake o ua mea hou mai America aku. Uahelu pspa ia na hewa a me na hoopai maloko oua kuahaua la i kL "X ih j la, e kau ana i na hoopai hookuke ia a i ka hoopaahao no ke ola, O ke kokua ia Mataafa a kue i kp Ge;emauia mau pomaikai, a me ka hoolaha iua na mea I pai ia a kakauia, o lakeu kejjahi (nawaena o ,aa karaima i hele ia. Ua papa ia na halawai makaainana. Ua manao ia ma SamoB )t ua mana launa ole kela palapala kue a ke.kapena Amerika, a oia ka mea aana i hoopanee i ke kuahaua. t !KA NA GEREMAxN'IA MA BAMOA HOIKE'. [ • Apia, lan, ka w& mai i u«uhi aku ai na kipi, oia hoi k& wa i hoe-

muia aku ai lakou eoa pakuniahi a ua uioku kaua G;aragaaak Q|ega> Adler a me Eber, aole he hoa 1 hooukt*iu mawaeua o na aoao kuee elt\a oSanaoa. ■ ; Ma DekeoiBba i hala, ua hoopuka aka ke EanikeU Geremaaia he kaahaua ia Mataa£a a me ka poe e hahai ana mahope ona, e kahea aua ia lakou e lawe ma! i ka lakou mau pu kaua a me na lako e hoahu maluua o na moku kaua GeremaDia. Ua hoike aku ke kuahaua, e kau ia aua he hae . uiauia make kia mua, a mahopa o kapau ano'o keia. ame keia hora, a īna aole e hoihoi mai ua kamaaiua 1 na pu kaaa a me na lako kt.ua maluua o aa maouwa, alaila e kipoka pahu ia ana na kauhaie o Matafßgatele. Aole i hoolohe mai na kipi i keia kauoha, a nolaila ua kipu poka paL*' ia kela kauhale, a mahope iho, ua hooleia aku na luina a puhi ia na pupupu hale o; na kamaaina. Aole hookahi -Eaa. paamnli rr ko na. kini hoī« Bla ft'BB tt«»īl ujMul; Uu 1 keia Geremani| manao. Nolaila, ua emi koke aku\> Mataa7a iloko oka nahelehele mahope aku oke kulana,kauhale o Apia.

TJā pahola koke ae he mau loao lanahea ma na wahf apaa o ke īulanak&uhale, e kaua mai ana na kipi maiana o Apia no ka inaina i ixa haoīe,-fi 0 na Geremania loa aku nae ka poa ino ia. Ua lilo keia i mea hoouluka, aua hali koke ia na walaine ame na kama1H ilnna ona moku kaua ame na mobu eaee ku ana ike awa; eia nae, i kekahi la ae ua pau waīe ka manao no «ta lele kana ia mai, nolaila ua hoi kou aka ka poe i holo ai iluna ona moku Ika hoi ika aina. Ua hoolele ia no nae he mau koa Beritania a me America a hoonohoia e kiai i na hale Kani~ kela e malama i ko lakou mau k»naka kupa. Ua hoonohoia hoi na koa Gorooaania e kiai i ka hale nai o "Dautsche Handels a me Plantsgen OeaelUehali,' nolaila ua waiho kiai ole ia ka Hale Kanikela.

Ma!ia paha, ua hiki mua aku Ia i ou la ka !ohe, mamua o keis, ua pau ka Hale Kanikela Qfiretnania i ko ahi a ka poe kolohe, O keia pau ahi ma ka !a 9 o lanciri. Ua puka mua ke alu ma ka hale kuke o ke Kauikela Geremania, a oia ka pau ahi uui i ikeia maanei, me he 1h oka poiuo aia ma kahi o ka $100,000 a oi aku. Aia uo ka Moi Tamasese a ms kona poe uaahope on&ma |suxtuanuu, kahi a lakou e pale mai !a i na hoao aua a pau a ua kipi e iele kaua aku, Aole he uihu hoohalahah i hiki mai a ua kamanina o Upola no kek&hi mau poiuo i haua ia uialuna o ko lakou waiwai e na kauaka aiahope o Ma keknhi aoao lioi, āohe p&leua o na hoohalaha!» ana kamaaīna o &a ano lahui a pau a hoopli aei i ko lakou raatuKaniketa no na poiuo i h&ua ia malAa o ko lakou m&u waiwai eua kipi. * O ka poe poiuo nui, o lakou ua luaa uuioua mnhiuaai o ua Geruafciuia. Kokoke e pau loa uvliaia hana eleele iWa ho*uiu ia * ko Makaafa poe kauak*. Oka oiahiaaai o Failele hookahi, ua pau aku ik% ualōwaln aale e ean maiaio o §40 paahaua. Ua hao la ua pu««, aa pa mauu a me na lio e »a k«~ uaka, Ma kekahi mau wa lehulkhu, ua hao wale īa ua mea oloko o na hale o «a oaa mahiuaai, a ua hooweliweli ;a aku ka poe_oloko o ua hsl« e uoho aaa. ka la 35 o laauaīi* ua paa i ka ahi ka bale hoahu Oop» o ka niahiaaai o t VaU«K aka na p*kele u&e mai k» nan īioaaua, I Ma ka la 1$ o lanuan, u& ka ma« I "Bik«nK<aa" m&i Ku K.U»jfti I iaai me u* mea hoa no ka Ka&ikeU I OerewauiA ma! Berelica m«Ju Ma»{loko «a\ o ia mau mea hou- u* ? ka ia km knaha&a iho.