Ko Hawaii Pae Aina, Volume XI, Number 44, 3 Nowemapa 1888 — Nanea Kamahao Lua Ole NO BIUTEONA. KA WELE O KE AO HOLOOKOA KA MEA I KAPAIA Ka Olali o na Aupuni Hui he kanalima Kumamalua. [ARTICLE]

Kōkua No ke kikokikona ma kēia Kolamu

Nanea Kamahao Lua Ole NO BIUTEONA. KA WELE O KE AO HOLOOKOA

KA MEA I KAPAIA Ka Olali o na Aupuni Hui he kanalima Kumamalua.

dUiOH' : ahi i haaheo' M;,. iioA iniA Keleawi ■.> , ; iih> ;■ i 7io Ko lluwaii ' '■* ' ■ Helu 52 '• i's i Ift taanawa no lioi i paue liou aku n ©ii aole oia iloko o ke- ' j» liia'a aQ opua a pau au e ike nei. ī, Āiaka oia i liea? w.ahi a Meleuwila

1 i nis&u aku ai. < Āi» hoi i hea, o ka'u no hoi ia e hailoko o keia mau ao, aole he wahi mea a ike ia, a me he : he mau ao opua hooliaehae no hoi i nalo aku ai ua nei no ka rumi aina, a ko|yHb la no hoi ua Meleuwila nei i «■pnnau kahiko, a liele aku Ia no ka ftina, kahi hoi a Leina Hiu e hoo- " noho ilio la laua nei maluna o papa aina, no k'o laua paina kakahi- ' „ ; Mahope iho o lea pau ana o ka laua >iina t- ., aole a laua mea e ae e hana ai, oiai manao o Leina Hiu, aole )aua e hexe ma ka laua huakai ahiki i 4» manawa e maopopo ai iaia. Mn. ke aupuni Anuenue i nohe iho ai o Meleuwila me kana Leina Hiu iloko o na la elima, a i kela a me keia kakahiaka e nana mau ana oia i na ao opua i ka hoolai mai i ka lewa. E hiolo mau ana kona mau waimaka • i ua wa a pau ana e ike aku ai i na ao opua, a o ke aloha makua wale no ka mea uui iloko ona. I ke ono nae o ka la a laua noi i noho ai ma ke aupuni Anuenue ; a oiai oia i ala ae ai ma ke kakahiaka, he mea liaohao no ua Meleuwila nei ka ike ana aku aole ho inau ao opua, a e kalae maikai ana hoi ka waiho ana o na aouli. Kupanaha maoli ka hoi keia kakahiaka, a he in hou no lioi keia ia'u, ma na kakahiaka i hala aku nei, he ike mau au i na ao opua, a ua lilo no hoi ia me he mau ipo aloha la na'n. Healia la ke ano o keia mau mea a me ka hopena e hiki mai ana, ina no ka pomaikai ma ka'u liuakai, alaila e hauoli no au, a ina ho lioailona no ka poino, aole no a ua noi e hopo keia puuwai no ka paio ana aku. Oiai no ua ui uei e nalu ana i>ela, i-ia hoi, ua hoopuiwa loa ia ua ui noi i ka maalo ana ae o kekahi n?au ao opua keokeo elua me he makani pualiioliio la a ualo aku la. Ua maopopo nae i ua ui nei na mea a pau, a o kana moa nae i ike hope loa aku ai, ke aka o kekalii aina nani lua ole. Iloko nae o keia manawa, ua liko ua . ui uei me he mea la iloko o ka moeuhane, a e puana ao ana oia i koia mau huaolelo, penoi: Ua ike aku la au, a ua maopopo aku la ia u. Oiai o e puana ana i keia i olelo, aia hoi komo ana o Leina „ a pane aku la oia, hoaha keia o haku? puiwa koko ae Ia oia mo he mea ahi no oia a ala ae mai kona hia- _■ ae. ike aku la oia i kana ilio Loiua Hiu, ho«h« kou ĪRU. mau ololo olo howa walo uo koia ( uo ka ntoa ua auo o kona noonoo i ka ike ana i kela mea kui^analia.

Ma keia wahi ena makamaka holuhelu o ka nanea o Piukeona, he mea oiaio, akahi no a hoike ia mai imua o ka ui Meleuwila he akaku kamahao. O ua akaku la aole ia he mēa e aku, aka, o k rt aupniii moeahaue no ia, knlii lioi o Piuko e nolio ala, a o ka mea hoi a ka kakou Meleuwila e huli noi. 0 ka mea kupanaha loa a kakou e hoomanao ihe ai, oia no ka loli ana o na manao maikai O ka ui Meleuwila i Kona manawa i ike ai i kela mau ao ooua, a me ka aina nani lua ole A mahope iho hoi o kona pane ana £u ia Leina Hiu, healia kou makema- | ' e ia'ii; ita hoi hou mai la kona mau j uoonoo maikai. o keia manawa i ninau hou ikt: hī <, Iieina Hiu, healia iho nei Iīi >•'[■:■ ioi, wahia Meleuwila i pano "■i> iou aku la o Leina Hiu mo ka i ana, aeaha ka hoi kau mea i olelo »ae nei, ua ike aku la oe, a ua maopopo aku la ia oe? 1 ka lohe ana o ua ui nei i na olelo a kana ilio, i iho la oia iloko ona, ua olelo ae nei ka palia au pela, a no ia mea huli ae la oia a ninau aku la. He oiaio anei kau mea e olelo mai nei? Ae, wahi a Leina Hiu i pane aku ai, a no ko'u lohe pono ana ia mau olelo au, nolaila au i hik? inai la, a eia ka he moeuhane kau. Aaole ka'u he moeuhane, wahi a ua ui nei i pane aku ai, aka ua īke au'i 1 kekahi mea kupanaha. Heaha ia mea kupanaha? walii a Leina Hiu i ninau hou aku ai. Ia manawa i hai aku ai ua ui nei me ka olelo ana aku penei: Oiai au i ala ae nei i keia kakahiaka, huli aku nei au a nana ma na paia ! lani e like me ka'u hana mau ī na ka- > tx pnir i haHt oe nei īa'u nae i nana aku um, um hui, u» hoopaliaohao ia ko'u mau nanaina i ka ike ana aku aole na ao opua a'u e iko, mau ai e hele ana ma ko lakou mau alahele, a o w'aiho maikai mai ana hoinaaouli. Oiai nae au e kamailio "āna no kekahi mea me ka haka pono ana no nae o ko'u mau maka, aia lioi, ua hoohikilele ia au i ka ike ana" aku i kēkahi mau ao opua keokeo elua e lele ana me he pualiiohio la. a nalo aku la me ka hikiwawe. 0 ka mea nana i hoopouli mai i ko'u mau noonoo inaikai, oi{NSb ko'u ike pono ana aku i ke aka o kekalii aiua uaui Iua ole, a eia ka ke kamailio lalawneiau. Pe mea oiaio, wahi a ua ui nei i pane aku ai ia Leina Hiu, ua ike au i na aina nei au i ike ai. Ia manawa no i ninau aku ai ua wahi Leina Hiu nei, pehea ka loihi o ka manawa mai kou ike ana i ua aina la a hik ; i kona nalo ana aku. Aole no i Ioihi loa, me he mea la he mau sekona wale no a nalo aku la. Ninau liou aku la ua Leina Hiu nei, 0 ke alauui kahi i hoea mai ai o 'ua mau ao opua ala au i ike ai, a me kalii 1 nalo aku ai, maliea ia? Ua hoea mai ua mau ao opua la ma ke kukulu Hikina a nalo aku la ma ke ; kukulu Komohana, wahi a ua Meleu- | wila uei i pane aku ai. 1 ka lohe ana o Leina Hiu i keia mau olelo, ua maopopo iaia, he mea paakiki loa ka loaa ana iaia ke alualu, oiai ua oi aku ka mama lele o ua aupuni la mamua o koiia, a o ka moa po uo wale no iaia e hana ai o ke kali ana a loaa he wa kupouo. Ua manao o Loinn Hiu ma koua ninau ana. i na la ho loihi iki aku ka manawn o iko ia ai o ua mau ao opua la, iua la ua hoao ua Leina Hīu nei e hoike i kona mama lele ma ko alualu ana, Ma keia wahi o na makamaka heluhelu. e waiho iki iho knkou i ko kamailo ana no Leina Hiu a me koua haku Meleuwila e noho ala ma ko aupuni Anuenu'no ka imi ana i wahi o pono ai kaua haua. a o huli ao hoi kakou i hopo a uaua aku i« Piukooua a mo Mauua Uwila. Oiai o Molouwila »ua i haalola iho ai ia Piukeona ma, aolo ho moa nui e ae a ua Piukeona uoi o nooneni ana iloko ona i kola mo keia manawa» o Hauuelana walo no.

I ka lia,1a£ atia o n< la olia o ko laua noho ana nm ke anpuni MuliwaiMako, a i ka lima o ka la, imliooliolo iho la ua Piukeona nei ilokp ona, e Lolo oia ma kokahi huakai holo i maopopo olo iain ka loihi o ka manawa. Ma k<( ahialii uao o ktt\ ono o ka la, ia laua hoi e noho ana* oialima o ka -papa aina, ua pane aku 1 Piukeonn. penei: E ka inakuahine, he raea makel.iowa. loa ia'u ka noho ana e.Iike me kei;?, mai oi loa aku paha" ka poiio ina he kino wahine ko'u e like me kou, alaila ua pono keia nohf> ana, aka he kino kaue ko'u. . . ī : ' "" Noiaila, ke manao nei au, a ma ke kakahiaka o ka la apopo e hale aku ai au ma ka'u huakai, Ua hlo keia mea i mea na ka ui Mauna Uwila e noonoo ai, a o na manao iloko ona ia manawa, e noho hookalii ana ka wau i keia waonahele. Ia manawa i pane aku ai oia, e kuu keiki, e hlalelo mai ana ka palia oe ia'u e nolio hookahi i keia walii. Ua manao au pola, wahi a ua Piukoona nei i pāne aku ai. Pane aku la ua Mauna Uwila nei, a mahea aku ōe e liele aku ai, oiai lie nahele wale aku no keia wahi. Pane aku la ua Piukeona noi mo.ka olelo ana, he kamaaina au no keia uka a eia ma keia huli aku nei la kahi o ko'u makuahine i noho ai. Ua ike np nae palia oe ia walii, i ninau aku ai ua Maima Uwila nei. Aole au i ike, aka ua lohe au i ke kamailio ia, a o ko'u walii i hanau ai aia ka i kai aku nei o keia walii. I ka lohe ana o ua Mauna Uwila nei i keia mau olelo, ua lilo loa ia he mea kanalua i kona manao, a no ia mea, i ninau hou aku ai oia ia Piukoona. ' .... .. " Pehea oia i noho ai i koia uka kanaka ole? 0 ke kumu o leona noho ana i ua wahi la, pela ko'u lolie, no ka jnakau o na. makua o ua ui nei o lawe ia e ka pilikua, nolaila lawo ia ai o iiuna i uka nei o keia nahele, No ka mea iloko o ia manawa, o 110ho mana ana ka pilikua Poo Liona. maluna o ka aina, a o na kaikamahine ui a pau, e lawe ana oia i poo wahino nana. 1 ka hiki ana mai nae o Piuke ma keia aupuni, ua make iho l'a ua pilikua nei. Mahope iho nae o ka mako aua o ua pilikua la, ua hele auwana mai ua Piuke nei ma keia kuahiwi ahiki i ka loaa ana o ua wahino Ia, Iloko nae o ka piha ana o .ua mahina eono o ka 3 laua noho pu ana, ua kii ia ae la ua kaikamahine o.kona mau makua, a ua ntli loa lioi ka opu ia manawa. O keia iho la ka moolelo pololei i hai ia mai ai ia'u. Owai ka inoa o ua makuahii.e ,la ou? , r O ka'u mea i loho ai mai ko\i maiiawa i ike ai iaia a hiki i ko nmua kaawale ana, o "Ka ui o ka Ululaau." He moa hauoli no ua ui nei ka lolie ana i keia moolelo, a ua lilo hoi i mea nona e hoomanao ai, a oia paha hoi a uanei ka lua o ka wahine e noho mehameha aku ana ma ua kuahiwi ola. Mahopo iho o koia mau moa ua ninati akli la ua Mauna Uwila noi, hoaha ka Piuko hana mahopo iho o kn hoi ana o ua kaikamahino noi? O kana i hai mai ai ia'u, noho no oia malaila a pau na mahinn olua, a ua ike hoi ua Piuko noi ko kokoko aku la i ka manawa o hanau ai kana wahino' nolaila, hoi ilio la oia i kai. , Oiai nao oia e laua holo ana maluna o ka muliwai, a oi:\ walo uo hoi ko ala pololoi e hiki ai i kai, aia hoi ua honi aku la oia 1 ko ala o na pua a mo na mea ai. ' No ia moa; hoopili ao h\ oia i kon!\ wahi pauku laau ma kao muHwai. a ho lo aku la mo ka hookolo ana no kahi o koia aala. Hala aku la ka mulmai okahi. a ma ka muliwai olua, loaa iho la ua moa nei ana o liuli nei. A o ka moa i loaii ai iaia, oia no o Lina Ku!a ma kona kino t>oa, a o koia ka mnka o halav>a\ ana mo kokahi boa o kamailio ana. ahomoa haohao loa hoi ia i kona iko aua |

Iloko o keia mannwa, a m Piukeona j nei o Ifamailio nei, aia 110 o Mauna Uwila'ke liooloho nei 1 na mea a pau, ] a o kana moa o noonoo ana, ho nui no kh paha kanaka o koia waln. Iloki» nao o na kukai kamailio ana i pano aku ai ua Maunti Uwila ala, aia no i k*u manao ka holo, aka o holo nae hoi ka hoomanao mai. Uahlo ia he iiiea maikai i ko Piukeona manao, a ke hele loa aku la lioi laua i leo nolalla, ua hoi aku Ia lauA o hiamoe 110 ia'koena po. I ke ao ana ao o ua po la, ua niakail iho la «ko laua nei paina kakahiaka, a ain hoi na manao ke hoomau alai^; iloko $na, a mo he mea la e paipai mai ana no iaia nei e hole. , Mabope iho r> ka pau ana o ko iaua pāina- kakahiaka, ua, liuliu ae la ua Piukewua noi no kana ; huakai hele, a i ka makaukau ana, ua hui aloha ae la laua a4iele aku la ua Piukeoaa nei. .!,E hoonmnao e na makamaka lieluhelu, o kfe kuina o keia hele o Piukeona, aolei&no kekalii mea ip ae, aka no Haunelapi wulo, no ka mea ua oi ae kona ukiuM'i k'ia inanawa, a ina o loaa aku ana ho make wale no. Oflfeunelana nae i koia inanawa, aole ina ke aupuni Rupe, a aia oia ke hēft la ma ka ili Imalala o ka moana. ' ■ . ■ O kumu o kona liele, mamuli uo ia o -manao kuko ia Manumelomele.'; ' ■ ■■ i Nd |ca mya, ua ike kakou ma na liolu i o ko kakou moolelo i ka laua olelo afclike, a i ke ko ole nolaila oia e j|ele nei o huli. E h$omauao 110 lioi eukou, ua hoike ia ma Ja helu i hala o ko kokou moolelo, kupua e hele nei, o Piukeona, J»unelana, Uwei)a, a o ka ha oia no o Jaieleuwila ka mea nana e anai i*lftkou a< lilo.i mea ole~ a e nana ao noi-kakou ia Piukeona, Oiai ua Piukeona noi e hele ana ilo0 ka hihipea, a ma kalii mamao mai ia Mauna Uwila mai, ua „hopu aku la oia 1 kekahi kumulaau nui, kulai mai la ilalo, liaihai ae la i no lala, a hoolei aku la i ke kumu iloko o ka wai, a kau aku la oia maluna o ija laau ala, a na ka waikahaua. , Ua manao no ua Piukeona noi, ina ma ka aina oia e liele alaila o loihi loa Hiia oia alaila liiki! i kai, nolaila ke kumu o* kon a kau maluna o ka laau. ! " Oiai o Piukeona o noho noi iluna o ka pauku Iaau, aolo lie mau moa o ae ana o iko uoi, o ka ululaau wale 110. Ho olua la elua po o ko ia noi noho ana iluna o ua paūku laāū nei, a i ke kolu o ka la, ma ka auina la, iko aku la keia i ka huini o na hale j la makawa i hoomanao ao ai oia, he I kauhale keia, nolailai aojā oia i kona wahi waa (pfiuku laau), a iho : aku la oia no ke kulanakauhalo o wailio mai ana.imua ona.l 0 koia 110 hoi ka mi|tka mua Ioa o ka l'iki ana o ua nei mn keia kulanakauhale, a o koiia one hanau hoi. 1 oia iloko oua he kulanakaulialo maikai no ka hoi keia a owai la ka moi o keia kulana^auhale. īaia noi i hiki aku ai mawalio o ko iulanakauhiīio ua iko 'mai la na kanaka iaia noi a hooho uiai lal lakou mo ka ololo aua auwo ko koiki iii o! auwo ko keiki ui o! | Ua lilo mv i īoloua o , Piukoona i moa o Uoopaapi- iiui aji na kauaka nio ka ololo ana o kokahi poo, o Piuko uo koia, a o hoolo ana hpi kokahi poo, a uo iiv n»oa ua ninau. okon aku la no lakou. j 0 oo uo anoi koia o Piuko? l'ano aku la koia, aoloj au o Piuko aka he koiki au muu\ nio k;| ui o ka ululaau. 1 ka loho ana o n-} kjanaka i koia niea paue ao la lakou, o ko koiki io ka koia i Ulo ai i ka llio, a pu{j>ulo ai lioi o Piuko no ko aloha ia ianoi. MahojK" iho o na kukaiololo liko ana mawaoua o na kamaapu» mo ia noi, ua uiuau aku la v \ ai ka moi o koia wahi? | Ua liko »uai la lakou mo ka ololo ana o Mon Uo lkv<o, ho aikano oia na kou makuakano ! oi« i ho,« i koia m8K«\va? Ai« no oia iloko o I kona wahi n n« ksmaaiua. ; I Aole