Ko Hawaii Pae Aina, Volume XI, Number 43, 27 October 1888 — KA MOEUHANE A J. W. KILINAHE. [ARTICLE]

KA MOEUHANE A J. W. KILINAHE.

Eka nupti{>a Ko Hawaii Pne Aina; Aloha oe:— Aii nui kou kino laliilahi o ka la G o Oka.toba, Bako XI, Helu -10, Aoao i iko ilio ai au i ka moeuha'ne hilihewa a ka Nui o Koua Akau, Hawaii Oia ka Holouiona i olelo maiai: "Hilihowa ka manao, kx3-ol£>_ka_Jaikakuka_ pu aīia." Aole au e kamailio aku rtna ia oe r.o kau pane ia Kawaluna, oiainana no oe e pane ae; aka, e. pane aku ana auia oe ma kahi e pili ana ia'u. Ma ke poo manao o kau pane ke nana iho, e pane ana oe ia P. Kawaluna, ke nana aku lioi ma ka hapa waena a hiki i ka liapa hope loa, he mau mea kino' okoa loa kau e nuku nei, me lie wahi wahine walm-nuku la. Ma kau pane oka la 6 o Okatobo, owau kekahi i komo pu ma ia manao ou e ka makamaka a hoaloha lioi.

Ua ike ia kau munao pane ia'u, e 1 ana: "I kona e nolio makai ana, liuokalii ana hilii i liopu ai." Auhea oe; o muliu mai hoi oe i keia, a e lerfii ilio na ili hualala fke o kou" i:uau unohi, a i na ua ol« i ko laua iko ke kokua jnai ia oe, alaila, e kokua inai na lenu ike o ko mau maka aniani j ia oe, a penei: I ko'u wu.e nolio makai ana, eia ka olelo aoa ka Hope Makai ±sui oia mau la ia E u: "Ke noho la i ka hana o ke Aupuni. o ka mea ntvi .iwale.no, oka malama ika maluliia o ka he haunaele e ulu mai -ana i waena o na makamaka iloko o ka Apana, he inoa hiki no ke ao aku ia lakou, a i na i maliu mai, o ka pau 110 ia. Aka, ina e hoopaakiki loa lakou, he mea pono ke hopu ia aku ka mea hoohauuaele." "Aka lioi, he mea pono no ia oe ke malaiua pono loa, i na iloko o ka pa ka haua ia ana o kekahi liana hoohaunae- : le, mai hopu aku oe ia poe hoohaunae- : le, aia wale no a haawi ia mai e ka mea nona ka pa. Aka ina ma kalii oke Aupuni kahi i hana ia ai oia hana hoohauuaeie, ua hiki ia oe ke hopu aao aku paha ia lakou." •'Aka hoi, i na ua oi aku ka haunaele i hana ia iloko o ka pa mamua oka mea kupono, alaila, ua liiki no ia oe (makai) ke hele e hoohiki i mua o ka Lunakanawai i Palapala Hopu no ia mea a mau mea paha i hana i ka haunaele. Eia hou kekahi; mai hele w&le oe e h.opu i na mea lawehala a ko oie e loaa ka mana mai ka Alia aku." Oia ae la ke ao a Hope Makai Nui o Kona Akau Ha*vaii; a o kana olelo ao hopo loa ia"u, oia leeia: { 'Mai haua naaupo oe." Pau ae la ia (D. Makainai) me kana olelo ao, eia hou: Ma ka la 1 nolioLuai o S. B.Kaalawamaka, eia kekahi liapa o kana mau olelo ao i na makai a mo ke alii makai: ; *la oukou ena makai o ko'u apana, aole o'u makemake a hopu wale rtku i oukou i na hihia anp ole, i mea hoopilikia wale aku ai ina maknmnkn. Mn mua o ka lawo ana mai i na hihia īiilii e lKwponopono e oukou mamua oka lawe ana mai i mua o ka Aha noi. w Eia hou e hoolono mai : Ika la mua o ko E, O. Hikikoki hiki ana mai i Kailua, eia knnn 01010 ao i ka Hope Makai Nui n nu> iva makai o Konn Akau «ai: ,

"K malnnm uukou enn inakai ikn j maluhia o ka niai hanlelo wnlo I onkou i ka lmua N ke 010 he pilikin iiiki p»le uo. Mni imihnl» \valo nkn i itH kaunkn a liopu walo nku i« Inkon, ko 010 ho kumu kujxnxo o ko h»kou ho \vn ana." ■'Eia kōkahi: tua o makomake koknhi o holo i k;»hi o holo ai, o uoi mua oukou w muoi, (1>- Hākaimi) i iu\ ao mui \»uv, !vhuln uu ivnu>, ina noh\ mai holo, u i 010 o inii ? mon j>ani, w u Ki;i ua kumM o hoo|\au i;\ ?v\ ktv mftWmaikn oihana akn: 1 Kfv haua j rvlo i kft h«nn i k« \vn o kfvnohn i*v aku | ai ehasilv; 2 Ka om towr; SK?v mwkoloho; t Kr Inwo iku wtvvtrfd \uhtw okn M«kn\ Nv\i; uvaivtvoi o iko iho tvi i ko ku ika m<\<\ }vono tvu o koho iho ivi, » hoiKpili t»«i oo i noM io ktv h<M(fahom?v m k hm^,

Ke nana i na olelo ao a Icr Hope Makai Nui i hala 3 ta ke kahu kanawai hou e noho nei a me ka ka Makai Nui 0 Hawaii; hookahi no mea neii, aole i loaa ka mana hopu wale aku no i na makai, ke ole ka mana mai ka aha aku a i ole ia, mai ke alii makai aku. Aka 1 na ua hu ae na hana hoohaunaele ma ko ke Aupuni -wahi, iia hiki no ke hopu ia, aka, aole nae i hoe& mai ia mau ano hana, a koe wale no paha na hana hoohaunaele ona rama a~holonui nia ka īa 11 o lune, a ua pau lakou ika hoopaiia: Mamuli lioi oko na makai kauwai lawe ana ika hoohiki ana i iia hihia na lakou, ua lawe aku lakou, oiai ma ka hihia ko lakou ola. A heaha ka hewa? . ' I ka wa a ke alii makai o manawa i noho ai, e kauoha mai ai no ka hana, ua hooko koke aku au i ka hana i kauoha ia ai ia'u e hana; ona hana 'mawaho ae o ka oihana makai. oia ka'u i hoole aku ai ina manawa a pau, me ko'u ae ole e lawelawe ia hana kanawai ole. lohe oe: Ila hana au ika hana i hoouna ia mai ia'u e hana; a ua hana ole aku au i ka hana i kauolm ole ia mai ia'u e hana, aua pau pono ia mau dala i ka ai ia e n\i 110 ka hana a'u i liana ai.

Eka makamaka; ke olelo liou mai nei oe no kuu kaiehu ia ae mai ka oi haua ae: Ae, ua hoopau ia au me ke kumu inaopapo ole, a oia no ke kumu i loaa ole aku ai oka hookohu makai ia oe. Aole au i manao e kamailio aku ia oe ma keia mea, aka i mea e ike ia ai ke kumu o ko'u hoopau ia ana, o noi aku ana au e wai#s> mai oe i ka palapala a ka Makai Nui o Hawaii, i mua ō kuu alo; alaila e hoihoi aku 110 au i \ia kookohu makai la me ka pupu ole iho. ' Eia koe ao ka pnu no ia: Mai hooknhua oe i keu noonoo malnna o ke ku hihewa, a hilikau kau kamnilio ana maluna o'n E. Kahulanui ame 8. K. Haluapo: malia pahaho wahi liāla mua ko makon ia oe ea? Ma na mea e pili ana ika hihia, o "W. Muller, C. "Kaiaiki a me Ikaika. au e kuhihewa nei i ka hemahema o ka ao ao oke Alii, no ka Loio »T. K. Nahale aohe i ike o D. Alawa in mea. Malia paha no kau' lawelawe ana no ka hemahema, kuhikuhi oe no ka 1010 aole pela ko'u manao. Me keia mau manao hopo, ke hooki uei au me ke aloha ia oe e, ko alii innkai o Kona Akaii Hawaii, a o hoomnnao i keia: "He ohu ka haiia i i;au iho i luna o na kuahiwi Ake noi aku nei au ia oe, mai hoo-f** kahua i kau hana maluna o ke kahua\~~ oka paio. Ina ua ike oe, owau kou * mea uana i hoolaha, o ka luma naauao e ui mai. Mo ka uiahalo, 1). Auwa, Holualoa. Okatoba 15,1888.