Ko Hawaii Pae Aina, Volume XI, Number 38, 22 September 1888 — Ahaolelo o 1888. [ARTICLE]

Help Learn more about this Article Text

Ahaolelo o 1888.

• liaeuH uka la hnuH 88. . Aole auei i liai papwlu;t iho Di?i 00 i ke Nakalakwkni kouio iioko? O ka'a i hoomauao o Nakaleka a o f'a haole paha k«i koino me Knahi rao ke'," aole !o»»rTā T ā lānūī inon; he uaji pnba muinio puka mai o Kanhi, ka i.ke makou ihnia a puka loa iwaho. 1» K'iuhi j pnka mni ni mai ke keeua mu'okp o Nakaleka pa anoi kek«bi oee 'm ? Aoie aa i h)omau>io, he pike kai pu'ia pu tcaij akn aiakou a puka loa i ke alauui; a hiki uaa kn hale aioa Lmi inai o Kaahi i ka hauoli o na pake no ka Uauie ana o kela kauawai, aole n»o i oleio mai ho ake lukou e iuipaa Kanaka mahope o lakou; haawi mai ka pāke ī na kika a-lawe nu ka poe puhi'paka; aole he mau kamailio kahi no ka hoololi ktmukanawai. ; La iohe auei oe i ka olelo ia e like ine keia, "maikai ka muke\nji aku la o ka bila luikiui paaUuua, iuu hou ae no tiae ka hooluli kumukanawai?" : Ua hauoli io lakou uo ka haule aua o kahila luikiui pa*ihaaa, aole uao *u i lohe i ka hoololi kumuieuniiw.ii. Ua komo Io« Hiiei o K'iulii ilokn? Ho liale loihi ia, konio nku o Kuulii aole uao i nalo nvu ko'a iko akuj aole au i helo pu aku. He kumailio anei kakaln e'pili nua i ka popehi o mv kuunka i kn hooluli ku mukan'iwui u uim\h mnkauH? . Aohi. Aole iiiioi !>o i limī iu vi in'u i k t 'ia la

ua na ]).'iko o kup'ia knuiikn e hoopio i ka hoololi? Aolo, o k» olo'i) no ka niHkauH ua ka pako iii, oiai o Ki.uhi ilokn, uo kn h!ojke.a Kalaukoa 1 k« un kuiiim 10 paha «upela. ' A. | Aole aaei i lioiko «ku ia w ika Poakabi? : Ke poiiiliihi ia au uu im olelo au.-i i ka Eoakahi, o ka'u i Liai nku ai ia oc> i ,koia kakahiakamali'i uahoiko io au uo ia uiea ia Kalauko». Matiaoio au«'i oo <> liko uu; kau hoiko c pili aua i ka hele o oiuu i kahi o Siug Chong? K.e hoole uiau uoi au i ka oiaio o na olelo a Kalaukoa, «ole au maiaila i kekalii mannwii. i- Uoika a Pae^aole, Heohikiia o Paohaole n uiuau ka Loio Kohiun: Mihea oe i k« po Poaono o ka pule i !*«!•, y Aole au i booiuuopop<> i ko'n wuhi i hele ai ia po. Ua s>ke auei oe i kahi o S»ug Choug iua alauui Nuuauu? Aole. 0 oe auei kek.'ihi i loh i ko $50. Aole. 1 kahi auei oo o Alo? Ae. Ehia ou manawa "tu«Uita?

Mauno k'u ī ka la i hnp.uin M i kn Uooloti, r kipa hu maMlu o ihuh* | nn noho lio, ikiln o Lahiau u ilailn uo hu ta«Kiu« aku no 2 }>«im manaw. Ke hoo la nei ru i ka oi»i<» o k« Kalaukoa wea i olelo ni t!« hoonna nku au iaia no k« kniunkiinNWiii, «r hoouna palnp 11 «o «« iaī'i Httlo nno t»a ia uion. Khl o tin o T N«k»i.aoK » l>»ik o l'a Ihwo mai nu tto !>ilh ti; i kn pnko umi a haawi ia Knlauko:., h,>..10 ;ii»i oin <u>!o i aio i kokahi h \;> o K annu^lia. # Hoilo Ah L'«i. Hoohikiia «> A(i ii«i n utnHu>>Ka-! mauohs: Owhi kou 'uum? AU Lai» i Kolihla ku tuHuv\tA. iko īh | KnUukoH iUiL> t j I\ih«>uo ī hsln la ikt> HU tUv» \\ htt'|'!kousg »ua ko iiiK hnlokuni o !SUiu^ Ohoi>|j, ku«i <> \\ »(ovti\>uso «> oke imiki. I kalVikf>lu no!o ;m i iL' in KaKukoii s «io K,tn«»ol> i'..it», !i? ka-.iulolo su no k,-i liiii o S>it\g rtu>>.g n»s, 'i ka Wmlo t:< > >'t \ lIH in Aalaukoa «oU' !u ; t «,o Uu h uio k»i K«»«hi 'i»*l*ft*: Tjoio Knhhu : k* h K>mx:dan uo vw ia Kjuu*u;>ha? iW aU Uo hvjj>i> iu kai uul, soio au i iko i* Ualsi«aa a Uj. ki i kona kauoha aua ia v u ii helo ui&i

I Mni ia wa a hiki Pkou hiki aoa mft! ua ike anei oe i kekahi mau hoa nha olelo? ■ ,■ ■■■•.■.:■• Aole, a pela'naolee kn'mailio pu aoi j a hiki ilio la i keia mariBWfl. j Kamika—Owai ia kanaka? O Kf,maaoba—Aole au i ike ia Kaahi —iiole bele o-na kaoaka Hawaii i k< makou halokuai. Ua «nei 00 ia Aki? 'Ao. ; . .. _j Ae; aolo uoo mi i ike ia KamaUolJ malailu me Aki. 1 Aole anei oei ike i kela kauaka (Ka« uhi) mamua? 1 ■ Aole. ] Maopopo anei m .00 koua iuoa? Aole. . , j Owai na hoa hui 0 Sing Choog? O Loo Gnawk. j Ike i ka olelo Beritauia a Hawaii pal ha? I Ile kamaiho i ua olelo elua. Owai ae kekahi pake o ka halekuai 1 iko Ika olelo Hawaii mawaho ae oe , me Loo Guawk? 1 i Ois, owau ame kekahi keiki pake' aia he keenaaku maloko o ka halekuaf he 10 la i hnla ae ilaila o Loo Gnaw| i kekahi manawa; Poakahi oka pule ] h9la v holo akn oia paha: malaill oia iko Bfib»ti a i ka Poakahi o kel| pale nky nei hoi mni oin; maopopo o|ī ia'u ka nianawn un, kokoke oao pah&i ke awakea, maopopo ole owai la kai Iri lo a hoi pu-mni rae in; poina au i k'si po halawai o nn paku roa ka Hale i£ēa : ka, nole hoi nn i hele mnlailn;' aole a| i ike ilaila paha o Loo Gnawk| aole on« uoho ma ka halekuai, he wahīokoa nn. . ■::v-i

I ka halekuai nu?i oe ma ka Ifl Poakolu i hala? Ae, maliila au a h)ki i ka hopiil •- oo c j kwe ia jnal $i ka hoplōli K.ueaukauawai'? ] Aole «u nfaHuei, na lohe uae an. Ma ka halekuai auei kekahi uiau kanaka ia la? . Aole i maopopo ia'u; kuai iu i kn !aiki a ike i ka poe a pau i kuai. Loio Kuhina ika hoike—Ua heh &nei na kanaka malaila a kuai laiki m\ kou ike olo? '• Aolo hiki ia lakou ko kuai ke ole a| e ik3 mua? i Malaila anei o Kamauoha i ke kusj laiki i na pule elua i hala? ' Aole au i ike; na'u e kuai ka laikjf aole oia i kuai laiki malaila. I ka manawa hea o ka Poaouo k< Loo Unawk helo ana i Ewa. I ke awakea paha. 1 Hikikoki ika hoike — Ike anei oej kona hole aua? * Puka aku oia iwaho o ka halekuajj pane mai e liele ana i Ewa, aole au i naaluna oka lio; i kekalii manawa |ld inakon ia Aki a kuai laiki i nawa; maopopo ole peliea la ka loifin ko'u ike ana iaia; i kekahi wa liooM ona hele ana mai iia pule; aole i in2 lania a kuai i ka palaoa. : K&mauoha ika hoike Ua hooeiā anei ka j>oe knai laiki ma ka A«i: •- • •

Hoomanao anei w i nn ekelaikielu au i lioounani i Kohala? 7 Ao. nn Aki; maiiao au olua eke lai| i liooima ia ma ko Kiuau. U» Uo?.ilona anei oo mawalio? No Aki ka inoa; aole au i ike o&a mauoha palia mawaho; aole iihauu uia ke kaa; aolo i ike i ku Āki rii mai a ike nae i koua komo naiia i kakau i ka inoa mawaho o g eko, a »a makou i īua ke kai Hoike o Alo. HoohiKiia o Alo ma ke aoi a K<un*t ulm a hoiU A.ole *u iike i« KiE |io» 4 vih toh\> uae UGtt«. laa a«|Tl *#»a hiki no i(v\\ k« oteK Kawanoh* M.a kou Uhlo «uei gJS lan*o» \ fca I\>*kahi? Hoik* -AāV hu i ike, h« ka&l «Hvvm\..kai hiki ao m»UUa oia J at.U* *« i lks owai U U(t*g|s wh Wuua tHn*Un(u Kia kaua «aiKai < 6 keia mauawa—hyg &&&jy yt>n fll rigbi; |>« ne aka «u ualiM Ina *«; hai <n*i U k«la ke kokū Wat»srUousa u uio kekalu jjsj| u« olelo taAi la - *uk auaai qa ike Ih'u—ewau ka ltiu&mak**itt*D*Qu Houololu uaaī; j>auo aku aU hfefeh«!eaa. Aole oia o * »o Kmmaaeh*—aoīe au i ike u* Mki \vl» «iaUiUi iUila io »-»H t I «> uwa ma kahi e i kokahi oia fto k»»a hiki «aa a *« o *«fc&hi uim kuai t*«u tt*&3S kah«« au \ k*Uhi o ua UUuoleio wakaaU uousu

Loio Kuhiua Mn hou lial'-luiai auoi oe ī ka ouina la Puakolu ; tua Un hot'ft <1 n mo 5 pahn? Hoike—Aole, «aa Waialou X-ioio KuhinA- -Ua ikc auei <»<> i;i Luhiauy Hoike Ua iko au L-lua linuaka Huwaii, he knnakn poohinu n he kaonka opiopio. ——— """" Kamika—Ma ku aliaoleio iuk-ī oe .i ka la i haule ai ka hoololi ku.ijukaua>vaiT " ' ' - ; ■ Hoike Ao: hiki rmii nr. uiaaoei ike kakahiakā hora 10:30' oi i h<ā ka wn r hapai ia ai ke koho ann un ka 3 >11 ū llaawina. r Kamika—Kunou aku nu hi oo ika auina la. Hoike—Nioau oe ia Mr huhiwai au «ne ia i ka hora 5 pm,. kionniUo. j)a au me Kakela i ke kakahiaka a helo lor au. I kekahi la, komo n.e kekahi kahaka poohiua ma ko'ii wahi, aia lie mau kamiilio ana no n:i noholio; aole i'olelo ua haule k« hoololi Lumukaoawai, n<»le no hoi i knmo .«o kek«hi kanaka elemaknlo n ine k<< k< aaka opio pio a hai ae ia'a no ka hoololi kumuka nawai i ka hanle ana; p' iūa tu i'.ka wa' hea.la ia: koDo an ia lam e ai laiki a lawe mai he mau kika n haawi i ; » laua'; mamua keia o ko'u hele ana i Waialna. Loio Kuhina—Aole nne-i laua i hoike akn. ia oe he pepa—na po me na hoele?

Hoike—Aole laun i hoike mai liepapa inoa o nft ne me na hoolo, ak& o keia mau kanaka elna a :ae leeknhi ka.nska e iho, o lakou ptr. kipa mai kekalii i ka. Poakahi a elua mai maliope. i.ka. hora 5 pra.; ike su ia Kamauolin mu Kohala mamna he G a 7 palia inakahiki i lmU: o Kamauolia kona īnon; mslia ma ko'u halekuai oia i ko'u wa ma kahi e; ke maneo nei su mahope iho o ka hora 5 ke komo anu ae o ke kanaka n'u i olelo iho nei ma ka Poaknhi oia paba ka tiora.il at». Hoike o W. O. Staith. r . W O Sm,itu —Ma ka hoi'.i ll:oO pnlia. 0 keia auina la ma ke koein o ka Loio Kuhina na Ula elioia o ke konnte e ku ka pu auft wie ia (Loio Kuluna) no keia ban&. Hiki ae o Kaiaauoha a oiai makou ma!ai!a, kamailio oia iuiua o ke feomite ame ka Loio Kuhiua. ana mahope oka hoopanee oua o ka Hale ma ka la i haule ai ka kanawai laikim paahana, hele aku oīb, Kauhi, !Naka)ek«, Nawahiue a me l'uehaole iloko o kekahi halekuai tu;i alanui Nuuauu niakai iho o a'.auui iloi ma ka aoao ma Waikiki. Lehulehu iiu pake 9 akoakoa ann ma ke keena oke alo e kamaīlio ana n-i ka h;ri!i s pio o ka bila kanawai. Pane mai ua p-iko, eia aku no ua kauawai auo uui no na pako, ka hoololi kumuknuHwai -ino ka wa e ho- ' oponopooo ia ni. Ma ia pano huh ole'o ' pake ina e kokua na kauaka llav. - aii e pepehi i kakoololi kumukanawai, e kokua ana na pnke ia I;;!-ou. 110 wa pokole mahope iho kiwim aku lakou, a komo loa aku o Kauhi, r, me Nakaleka 8 Ī oleo Paehaolo pnlia ma ke keeua ma me na pake. AoJe i iīuliu inika mai o Kauhi me kona niau !; a p:uie maf la "holo'' e kokua nna ua pake 1 na kanaka Ilawaii e ki;kivi e pe hebi ik» hoololi kuinukanawai, Oke ia ke auo nui o kana i hoike ai a iua ia hoike aua i kauhi.a ai ka uiakou hoi!;a hoopanee mai a keia la. Koakaka mai ia Kauhi.

Honkaka o piJTvno> K halekuai* f e "'i / i( ,Vo iu> makoa" • u.t iu ; ke i ko uiak.ni lu le i k» l'iloLn-.i ua pololeū oJ."a o k»r.n i»il» nnn ; r,;i Ujeß i hana i;\ iunJsila npho 5 po,->'o!oi; m pololoi kt kahi a ua polol.'i 010 koka hi- O hoike im 'iOiiia aku bu iun !;e Lo 1 \'U opo nio Lokill m»U liO l. ' MO 1)01 Hil. pO.H l!«> hoi kana hoiko . i i oi u.-» oili n:;»i, ' au na»i ko l:o--? n S po «> S;b hnloku .i : R UH p.U'..-' i !Uo!i a }IHU, 0 J>o- - Ib '<•■-, o. !. ' !.o ; 010 nei s ] •1. Aī nu:Ai> M\ooox. j i * . I .k,\ ; i 1,0 . ,\ Kl u."*l V\ ( ••iVI 1 f- \ \ .-i r:.«» A NA noiKi ;:• .-,.■. . uii invianu;»Wf4iiiii •0* s r. J,VJiO ;«■■» h-i. . ( fcf Ko;:-:; 1 k.'.-i :::-,u uioa llial.'iU' llu- , x Mk.- •;, ' '. .o hoike- j

I 1 l T a hoolako ia mni ke ilala e keka-. hi poe Pakn i mea e lioohaule ia ai ka hoololi Kumukauawai i manao ia e pili nna i ua Pake, u.i", mea e uku ia ai keknhi m?ut hoa oka (vli»,olelo e koho ana ma'ka aoaoe "hftn.le ai ua hoololi la. ;■ .. "2. Mahope iho o ka hoopanee loa ia ana o ua Looloh 1«, o kekahi hapa o ua mau elala la un «kuiaaku i o keia mau ho«. 3 * īhe oluimu ino mawaena o LuiiuniakaaiuanH A Khulii a me Lunamn—Mrirp iMsnrriīHiiōtmir'mcT£alu poe e ae ma ka hoohana aua i keia elala i mea e hōolōli hewa. xa ai na hoa o keia Hale. a e hoohaule ia ai ka hooholo loa ia ana o ua hoololi la, 1 Mnmuli o ia ohumu ino ana ua lioohulihuli aku o (« P Kamauoha in ]juuaniakaniuana A P Kalaukoa e koho ma ka aoao e kue loa aua i ua hoololi la, a na ua o A P Kalaukoa e hoohulihuli aku i na lioa e ne o keia Hale pela e koho ai. A <> A Kauhi i oīclō"t«, uālīiwo mai i ko ila-la mai koka'hi man Pake mari mea o mahelehele ia ai mawaena xnnvh<trrrrrfccia Halē.l uku no kq lakou koho hiih ma ka aoao e haule ai ua kumukanawei ln, a hnawi aku la he kanahma elala o ia mau elala la i na 3ioa pakahi o keia Hale; oia hoi: A P Kalaukoa, Lunamakaainana mai ilouoiulu mai; 8 C Luhiau. he Alie mai Hawaii mai; O Nawahine, Luna-m.-ikāninana mai Woiluku mai; G P Ka mauoha. Lunamaknainaua mai Kona Hemn mai. (5 Ua lawe mai o A P Knlaukoa i na dala he kanalima i uku ia mai iaia i mea o ike iai ua ohumu ino la. Ke hoike ;,ku nei makou mamit!i o ua mea i ike ia. liia ka moolelo, ua hoike mai' o S C Luhiau a me 0 Nawahine i olelo ia i mua oke Komite i ke anō i loaa mai ai ke elala ia la.ua, a me kn. inea i;ana i haawi akn ia laua aka, 'aole nae i hooiaio lea ia mai, mamua o ko laua koho aua u«i ka mauawa i noo■nooia'ai no ka heoholo loa ana iua hoololi la. ua hai ia mai laua a ua ike paha lnua no keia uku i hoomakaukau ia no laue. Na olelo. hoouaauao ake Komite. ; Mamuli o na olelo hoike ame na mea i ike ia mamua ae nei, eia ka mskou mau olelo hoonaauao e waiho aku nei ma ke ano olelo hooholo, penei: 1 Hooholoia. O rta haoa a na Lu-! namakaaiu&na A Kauhi a me Lunamakaainana O P Knmanoha, ma na inea , e piii aiia i keia men, he hooia an'a' mai! ia ua loāa ko kuinn* kapono o ke kipa- ! kn futa aku ia A Kauhi a me G P Kumauoha i olelo ia aenei mailoko aku o, keia Hale. a e kakala ia aku ua haka* haka ko lauii noho iloko o ka Ahaolelo. 2 Hooholoio. 0 A Kauhi e olelo ia nei, Lunamnknainana mai Ewa ame Waianae mai, ma keia ke kipaku ianei! mailoko fi;u o keia Hale, a o kona noho iloko o ka Aliaōlelo e kuknla ia ua hakahako. 3 Hooholoia. O G P liamauoha i o!oIo'i;i, Laiiaīnaknainana ni'ai Koua lMema ni;.!, ma keia ko kipaku ia uei maileko akn o ka hale, a o kona noho iioko o kn Hnlo, e kukala ia, ua hak'ahaka

1 lluoLioloia. O ua haun h ke alii S l ('Luliiau, ;< 111 o Lunfiuiukhaiufiua O Kawaiiiue, mamuli o ka lawe ana o iauu iii iuhu pua dalu lie kaualima ! iiiikahi, uii ku i ku ahewa in, a ua ku uo i ka hoopui in. Aka, mauiuli uae o ko laua huike mnoli aua mai, a uie ka iaua ia;iu kokun aua mai i ke Kouiiie i ka w!i i uiuauin .u ia ai, o ke knu ima aku o ku aliewa k keia linle malima o laiui, ui\ !a\va ia hoopai. ."> Uooholoi». 1] kaliea ia akix lje a.lii S C Luhiau o liele uiai ioina o keiu liuie. a maiuiia e ioaa mai ai iaia, uihī ka L\>i'eskltua uiai o kn Ahaolelo, ka uieio hoaiiewa o ka Hale, uo ke kuuiu i iioike ia aeuei, 0 Heoholoia, lil kahea ia ka LuuaUiHkaaiuaua O Mawahiue e hele uihī hmia o kem Hak\ a malaila e loaa uiai inia uiai ka niai o ka Ahaoo kn ;-io!o a u'keia ilule uo !<o huuiu i lnnkein neuei. ] j ( iiooiioioiu, L kauoiiaia ka Loio j Kuhiua e luMpn kv»ke aku uiaiuuii o j kuna ir...r.;u> s' Wko mo ua oielo hoike i | iioikei;- ia;.i i ku poe a pau i kouie iloj ku o keia ohuuiu iuo. ; Me ka malmio. I . O. Kamika', Lunahoo:ualu ' C. H. ' A. c . WIUKOIu. lior>t°<raiu IJ, KA IHUKI A KA nMW ltl\V O KL KOMiii'. O mau.H o ns iuea iio l ,ua uh iaoa nialalo •'. ■> neī, eiai ua kuikalii pu uie j kn hoik; s a ka !ia}ia nui ma k:i iiopH uui j o lf4keu'TOau o!p!o, nole nse i knlike ; me L-i ) v.mi inM>ho!o e pili sna i * ke s!h L«binu h tv.o l,«js:iniakaain«as] K-iwalūne. Ouu nue he meaoiaioo]

ka hooiaio no ko laua komo pu ana ilo bō o keia bat>a.i mua o kakoa, aia no ia mamuli o ko laua ae maoliana mai, | aka une ua manao maua ua loaaa inai ia laua ho. $50 pakalii, mo ko laua ike no i ka wa i loaa mai ai ia lauß, ua Laawi ia mai ia laua e na Pake ma keano he uku no ko laaa koho ana ma ka aoao kue ika kooloh Kumukanawai, a ina ao!e i hoike i& ae neina mea a pau e Lunamakaainnna Kalaukoa, ina no ua paa laua ia mnu dala me ko laua lioike ole mai i mua oka Hale. Ua .uinnao m'aua, aele lio hana pono na keia Hale e inakala wale aku ai i koia hewa nuī loa, aka o ka hana a keia Hōle ma ke ano he Hoomaemae, e hoomaemne ne ia laua mai keia hana mai, n e lioiko aku imua o ka aina aole o apono walo aku 1 kekabi o keia mau hnna na lakou i hoohilahila i na ''Ahaolelo i hala ne nei. Nolaila k« hoike aku nei mauu imun o keia "Hale, b kipaku aku i ke alii Luhiau a me Lanamakaainana O Nawah+tre nolio aku iloko o keia Hale, a e kukala in aku ua hooliakahaka ia ko laua mRU nnlm — _ ' D, H. «Hīkikoki, J. Kauhanel E nana maloko.