Ko Hawaii Pae Aina, Volume XI, Number 10, 10 Malaki 1888 — IA MAKAWAO LAPU O KA PO. [ARTICLE]

IA MAKAWAO LAPU O KA PO.

E iU» "Ku īl«w*ii Paē Aloa' 4 ke leīlokilo d»dr i boite na hann hana poeleele o ke ao liookele anpuni i hala —ka makaok waoaua pololei—ka hoopakele hoi o Hawaii, — Aloha ooi:— E ae boa maj oe e ekemu ae su i 4, ka Upa o ka po" Makawae ■ o!e wa!e) a o ka pau keia, a waiho aku mnlia boi o iio ae i kiao; a i ole, e h ><>ka j aka do c»cj» oo !a e holapa īo k ian'.,j e like t»o me ke ano uiau oia auoa kioo booj"ihnt>bao. Ua ike au ma ka nupepa ke ''Alakai o Hsw«ii" puka pule, Puke I, Hela 8, «oae 3 i ka mauao o"E hoi ka Opua i Avhlau" he kint> ak» pihnohao maiioko ae ok» mea i kap* iaia ibo o Mak&w&o Oiaio (ole wule).

Ua helahelu au ina maoao a paa i I hoo' itiuiti oa koUmu ekolu n me akubi hapaooo, a haliiioo aku l'. au & uaia» aia ka aoao eliiua, loaa hoa aku la ia'u , ia iooa o "Hoi ka ua 1 MnheleauA/' .0 k&'u hana uiuao kk huokukii-i hh poo inauHo; na manao haka ia a me oa iooa; a ua loaa ia'a peuei: ! - • Ua like loa p& poo manao "Ua ao e Makawao aia ka la ilaoa," iaoa "Ē hoi ka Opua i Awalau" a me "Ua ao kakop ke oo nei ka moa kuakahi," iuoa "Hoi ka ua i Maheleana,' 7 No ke aiio like loa ona poo manno a me na inoa, Uq ulu mai ka noouoo, o nfei kino pahaohao paha keia o Makawau (ole wale)i ake o iuau oei ka leo o īeaaka i pane aku ai ia lakoba, —"O ka leo, ka leo oo ia o lakoba ( oa lieoa, o 110 limu o lißttu." A ioe he mea la, ka leo, ku leo oke "Alakai o 3BLawaii," oua lima, oa lima o ka Lunahoopooopoiio." Alia hoi, ioa e puka ole ae kooa poo iluoa u:ai kooa huoa aua iloko oke one, ua paa loa aka la oe ia'u ika hopuia ma ka puapaa. Naoi ke kapaiilio oa eheu a ku ka ehu 0 ke one i ka makani o na eheu.

2—Ua like na manao i hakaia a me ua olelo hailiili i kapnno ole i ka poe 1 hoonaauao maikai ta ke olelo; no ka mea, e loaa mai ana ma ia inau maoao i Lakaia ka "hupo poo hakahaka" a pela eka, a pela aka, "Makawao Helekapakahi" a pela aku. 3—Ua like na inoa—No kou pee hoa ana malalo o"E hoī ka Opaa 1 Awalaa" i akaka loa ai he pahaohao a he lapn io no oe no ka po, a heaha ka mea loaa i ka lapa? he hooliiio pepaiao wale no. Ua hoike mai ka xno o na olelo 1 ka nai laana ole o ka iao o ka waiho na noonoo, a no ka piha loa i puka mai ai iwaho. I mai o leau—"o ke kanaka maikai, lawe mai no oia i ka waiwai maikai mailoko mai o kona naau; o ke kanaka ino, lawe mai no oia i ka waiwai ino mailoko mai o kona naaa." Aole aa 6 pane īa oe no ka'a mea a paa i helo mai nei; no ka mea; lie maa mea io ole ia; aka, e olelo hou au ia oe,—o kē kohoia ana o kekahi kanaka a lilo i Lonamakaamana, he hoike ia no kona hilinai ia; a oia noho Lanamakaainana oia kai ake ia e loaa e na kanaka naauao a paa o Beritania, Amerika a me kekahi mau aupuni naaaao e ae; a pela no hoi o Hawaii nei mai ka manawa i hoomaka īa mai ai nei mea he koho balota; ke alualu nei kela a me keia e paka oia, a oia kau e olelo mai nei he Lanamakaainana aa na ke Pakiki, Oka haina o ka poe koho oka ipana o IMakawao nei, he 931; oia ka huina ona kanaka, pukiki a me haole; he 400 kanaka a oi, a pela no hoi me na lahoi e. Oka nui oka poe i hiki ae ma ka la koho, he 835, a oke keena, he 96. Ke īke ae la oe aole he Pakiki au, a oia hoi ka'a i ole- j lo moa ai, owaa o kaaa kai koho ia i Lunamakaainana. He pai anei ia ia oe? No koa aka pahaohao, nolaila, | aole oe e hele mai i ke ao, no ka mea, o ka po ka wa kapono o ka lapu e hele ai.

Ke olelo mai nei oe, o ka'a kumakaiā mua i haoa ai i ka Moi a me na kanaka Hawaii, oia ko'u lawe aaa i ko'u balota īiiiua o ka paliu baiota o ke kau o 1886 a olelo uo Kalekika ko'u balota. Uha! akamai kau iuai aua o ke koho o ke kanaka i ka balota e like me ka uiakemake pouoi, kai ao o ka pouo kolio balota oia ka pouo pili paa i kela a me keia kanaka koe aku na uhaue lupu o ka po. A o ke knmu o!a koho ana no ka mea he iuo, a he mo haalele loa ma ka hookele aua a Kipikoua i ke Aupuni, an hoi i puoho mki nei i ka hooHial ana s Makawao i ue mau haawe la a ka lahūi e leholeho ai, a ka "Paeaioa M hoi e hnai pau mai nei, a au hoi a me khu ohana "ahane !apu" e ekeeke kapalili nei pau i ke ahi. O ka pono anei i» e hookaa makou i na auhau alanui i kela a me keia nakahiki a e waiho na alanui me ka Lana ole ia? oi hele aku a ku a alauui ole— he pilikia maopopo koia o ni&kou. He hewa paha keia au e īke nei i ka hauaia o na alanui o ilakawao noi a

msjkai i'oio o na malama evr&lu do j&s! ka maoawa ! hookohu ia ma! ai tna Aba Kahiaa? Kke manao nei au e plha na to6kf|!iiki elu» e p»n loa aoa Ob alaoai o Makawao oei i h«nnia. A. he ekola maa hallēkula i kxik'iltji« iloko o ka Apana o Makawao iiei ilokoo keia manawa liookahi. \ k« lohe maa aei au ! aa iaeak» e aoahalo ana i ka hana a ke Auponi» wahi a lakoo, bd "uohou kein, hkahi no i īke ia ke dHia o k© aopnni. ke hahi i» nei !.e d<.!« i k« aianai, tie no ka hoi ko ke anpani !a aohe hana ia o ke alanni. e mau o Eipikona, oki loa I kakou; a ke olelo nei lakon 1 ka oi 0 ka maikai o na alanui o Makawao nei i ko

Honololn.*' Kaa wānann~' , Hana 00 e like me kon raske!n,ake. I. m| H, koo hopen» ia- Bloa man mea īloko o kela, maa. Ua pili ia i kou ola kino, a pbucl ka olelo ana: Hookahi makahikl kon hopena ia m«ke oe, olua wah! e hiki «i knko Ino on, akahi, ina he k»uakfi io i e no Makawao nei. O kou hele mnolt mai no e powa ia'a, make io no au ttokg— elna. ina m« koo ano ahane !j'pu, ao!e aa e make iloko o 1, M. **. oiai ajole i loaa i na lapn ka ms»iia hoomake, Koe wale no k«īa, o ka H-iio 0 na pepelao 2 Pili ia no ke kobo hoo ia 1 L. Makaainanā. Ua like me ka olelo mai, 1. M. H. psu aoleoe hoa ia. At>3e o'u noonoo no ia mea i keia ia, No ka mea oa ao ia au. "Mai manao i na taea o ka la apopo, no ka mea, na ka la »popo e lueiuao ina mea nona iho, u" ka uiea, o ka ino o kekahi la ua nui ia noua iho."

Ka ai hoopau—E ooke o© ike kaamuaoau ka hftiliiii, boioo pili kioo, aole au e pane ia oe ma ia oaea» uo ka mea ina no au §ao ia oe a<fle e paa ftca do ka mea, na piha oe i ke ino; a oialia oia ka me« e oluolu ai. Na koo hoaiko pu [Luuaikehala] e ao ia oe. E ke a-ka pahaohao o Makawao hoomakawao "E hoi ka Opoa i Awalau"— E noho oe iloko o kou a-ka pahaohao ahiki i ka hoea ana ae o koa poo » mo kou kioo, aole no e !oaa ka noho o Ma'kaw&o ia oe, no ka mea aole iloko 011 ka naauao maikai, Aolo au e paue fcou ia oe ke ole oe e lioea ae a fke au he aka a he maka. Me ke alolia. Makawao.