Ko Hawaii Pae Aina, Volume X, Number 5, 29 January 1887 — KAHE KA PELE I KAI O KAU! HULUHULU KA HANA A PELE! 379 OLAI HOONAUEUE HONUA! [ARTICLE]

KAHE KA PELE I KAI O KAU!

HULUHULU KA HANA A PELE!

379 OLAI HOONAUEUE HONUA!

POHINA KA AINA I KA UAHI! Ma ke ahiahi o ka la 16 i hoomaka ai ka naue o ke olai, a ma ia po iho, [ ] ike ia ka a ana o ua kupueu hookalakupua ia luna pono o Pohaku-o-Hana-lei, ma keia huli o Maunaloa. O ka nui o na olai mai ka la 16 mai a hiki i ka la 18 he 379 koe aku na hoonaue liilii ana i hoomapopo ole ia, e hiki ai ke koho wale aku aneane 400, Ma ka la 17, ua nalowale loa ua kupueu la, a ua pioloke loa na mea a pau no keia nalowale honua, me ka maopo= po ole o ka i pahu ai. Ma ke ahiahi o ka la 18, mehe anela la mai ka lani mai i oili pulelo ae ai na ula ahi ma

ka ili hoaua ae me he [ ua] la i ka maka o ka lewa. Ua hoea ae ua hookalakupua la ma uka aku o Keokeo, he loa pololei mai Pohaku-o-Hanalei a i kahi i pahu ai, aneaoe 16 mile, a e iho hi-o ana ma Halepohaha a me Kepuna, e kahe ana me ka weliweli nui ma na o-awa, e iho [ ] na ma na alu, e pii ana ma na puu, e hoopiha ana i na alulau, e ulupa ana i [ a] ulu laau, ke home noho o na manu, e mele oli ana i na la i hala ae, a pela no hoi na lio, pipi, kao, a pela aku, e holo ana me ka weliweli nui, E neoneo ana ia mau ululaau anoano, a me na knla uliali oia home iu anoano. Ia makou e nana hoomau ana ia uka, me na kino e naka haalulu ana i ka makau, ua hoi mai la na hoomanao ana i na hana o ka M. H. 1868, a na ia mau hana, weliweli i hookapalili ae i ka houpo o ka'a wahine a me ka ohana, e hauhoa ana i na opeope me ka pupuahulu, no ka haalele ana i ka home, me he pio la i ke kahua kaua e ahai ana i ke aho hope loa me ka mauliawa, e nape kapalili ana ika puuwai, ika ua mea o ka weliweli i na ula ahi pele e pii ana i ka lewa, a me na kolamu ahi e kahe a wai ana me ka awiwi nui e hooke ana i o a ia nei, e halulu ana me ka weliweli nui. Mawaena o ka hora 8 me 9 o ka po, ua kaohi aku la au i ka ohana e kali ka haalele ana i ka home, a e holo au e nana i kahi e kahe mai ana o ka pele, me he la o ko makou wahi e noho aua, he waenakonu ia no ka pele i ka nana aku. Owau a me J. M. Naeole kai holo aku no Kahuku, a mahope ae ke 'lii Martin, J. N. Kaouli a me kekahi poe e ae, a holo aku la makou no kahi o G. W. C. Jones, a i ka nana ana aku e iho ana ma Kapulehu, he aneane 2 mile ka mamao, ua hoopau ia ka pihoihoi. Ma ka la 19 ua hala ae la ka pele makai o ke alanui aupuni e hele ai i Kona, e hoolilo ana ia Kapulehu i waenakonu po kona inaina. Ma ka la 21 ae, au hou aku la ua niuhi la iloko o ke kai ma Hopeloa, e kokoke ana ma Pohue a me Kahakahakea he mau mile ke kaawale mai ka puupele o 1868, he 5 mile a oi mai ke aa a hiki i Kapulehu. Mai kahi i pahu ai a hiki i Hopeloa, aneane 20 mile a oi aku ua hoomanawanui au iloko o ka enaena o ke ahi e kii i kekahi puolo la-i, a i ka wehe ia ana ae, he mau ao-luau ko loko. Pau ole ka epa ia Hawaii. He wa maikai loa keia no ka poe i ike mua ole i ka pele, e hele mai ai e makaikai. O ka averiga o na kanaka e hele nei e ike i ka pele i ka po me ke ao he 80 a oi, e hele ana ma na lio, e peki ana ma na wawae, ua kohu Honolulu loa makou, eia maua me J N Naeole imua o ua kupua la e ike i na hana kupaianaha. Aloha no, S H Kahukula. Keaa Kau, Haw., Jan 24,1887.

Ma ka po o sa la 18 o lanuaii 1887, niawaem» o ka hera 7 me S o ke ahiahi, ua iki 1 ia aku ke ahi rek me kooi n>alamalaiua nui > ula aua i lta lewa lani, a na ia makmalaniA i hoiko mai i;t makou i ua kupa o Kauahaao. uio ka hoolele puia o ka hauli a «Ui pu oo me na hoonwnao ana i nu hau.; o fea A. D, 1868, aoiail*, na ek-u ae kekahi |>oe a pii aku la na ipukukui no Piiuhoo-

maho, e narm i kah! a fee ab? e kalie oaai ai. Ao ka mea kakau nei hoi ua eleu jm ae ma ia manao hookahi e he'e o nana uku, Makaukau na lio a holo >lku la ro« keia haakai hele, 0 Hon, jJ H. 8. Martin kekahi, Ūa hiki aku ka makou huakai ma Kawela, a ike pono ia ke ahi, ma ka menao koh v 15 inile mai Waiohina a kuhi ake ahi i a ai, Ma ka makoa nana akn 1 mile ka 10-i o kahi a ke ahi e kahe nei, n/ol ke kumn a, a ka welaū kahe, olelo mai o Mrs. Martin e holo loa no Kahuku, rai kahi o GK W. C. Jones. L«jsahi like makou a holo aka la. Hiki makou malaila, horā 10, hni | pu me kamaaina. '■ 1 Ma kana hoike ana mai 379 olai i' hoomaopopo ia eia a hiki i ke paha ana o ke aW, ma ka hora 7 jponoi oia ahiahi. A i ka nana aku he ku i ka weliweli, oiai, e waiho »na na hana a pau o ka 1868 imua o ria lehulehu. Hora 11:45 ! taa!e!e ia aina mtuna, huli hoi no na A ma ke la 19, ua hoto hoti aku ka moa kakau nei me Martin pu no ke ake do e ike hou akn. la roaua ma Kahiiku, ike aku- maua, ua halu ke ahi ma kai loa o ke alanui a ipuni. 0 kahi oke aht i a ai, aia tna ke komohana akau o Kahuku, a o kahi a ka pele i iho ai, aia ma Kapulehu mai. OJ. H. S. Martin, iho aku ia no Ka alualu, a owau hoi hele loa no kahi a be ahi e a mai ana. Hiki malaila, ua puni paa ia ke alanui, ma na aann i hookiekie ia 6 an-ana ka loa mai ke kumu (: a aua a kahi i pau mai ai ka ibo aua, ma ka maoao ana, 8 a 7 paha mile, ua nui ka makau oka poe i hiki ilaila. Eia k<i meA Uilu i k«i Uwe let-t, i ka biki aun ae, ua p-ioi paa ia ke alanui.a boi bou an» ka law<j leti i k« paakni 0 Waimea, a pau kn makiiikai ana huli hoi «o kn m«kau, me ke koo no o kekabi hapa o Kapulehu.

Ma ka (a 20, ua nni ka poe pii nana abi mai ko kakuhiaka a po kn pii oka poe makaikai, u o ka mea kakau pu no hoi kekaiii i uaue pu. I ka biki an» aka i kahi o ke ahi e a aoa, auwe! be men weliweli ke oana aku ika hann ake Akua. Ua like ke kahe ana a fee »hi nie ke kahe a kekahi muliwai ika wa waikahe nui, ka hoe mai ioa pihaa moe wai o uka aku ae i kni, pela qo ke kahe ana aka pele, ka hue mai i ua pohaku a ku i kahakai me ka hoolaua pa ia iluna o ka iliwai ahi peie, e lnwe ia ana me ka hikiwawe. A ma ka la 22 tnai, oa naue hou aku ka mea kak«a raa ko kahua o Madame Pele, a ua ike hou \ a »ka kekahi auwai ahi ma Puuokamaoa ma kona aoao hikina--0 ka loa mai ka anwai nhi ekahi mai Kapulehu aku a keia auwai hou ma ka manao ana he elua mile a keu a ku, me ka a mai īloko oka ululaan. Ma keia po i ike ai au i ka uui o Da kanaka,mai ka poe maluna o oa lio a i ka poe hele wawae, a o ka huina i kohoia na oi aku maluna oka h«oeri. Oa uaoe kekahi poe me ke kupueo ia po a ao, a ma keia hu«k»i o Lipe Mauka:» kekahi i hele e makuik»i i ka ke Akua muu hana, a eia »o ke uleu mau nei ka poe bele makaikai ; keia mau la, nawai ole hele hoi, ua lawe ia mai ka nu hou a ke alo he aa paa aku hoi kahi, ka ua mea he makemake i ke knpueu o Kilauea, ka mea nana e palau mai ka aina, ku ke a kahalelo i kai o Pohue e kipapa ia nei. Oia na ano nui oke ahi pele uia Kan nei. Nolaiia, oka Hape Nuia no Kau, o ka welina ptiu ole ko na keiki hoonoho hua metala oka halepai. 2. N. Keouli.

Kahaluu, Ifcnu*ri 24,1887. Aloha oe:—Ua ala ue nei ka hiamoe loihi ana o ke kopuen Madnme Peie, a eia ota ma ke ala e iho au» i k#i o Manu-ka. PoUili ka malamakma oka La i ke<a maa la aku uei, a ke nwiuwiki eei nae. Ua kanahai hoi ka uwahi a ua hookHlakupuA uei. Ma ka hora II o ka poooi, ua boonauo »o eiioiA olai, h he 2 i oi toa aku ka ikaiku; uw ke hooro«iiao oei no oe I k?» wa e ooi »i ka eoeeeini ō ka ni, e pa-h» ia ooi «n«, oia ka iknika o keia uiau ol«i elaa,- h he kn maoli no i ka weiiweli, n» puk* aniani, opaipai k.i paia oka hale, E bei6e no au i na me- i pau ke maopopo loa, K. Nahalk,