Ko Hawaii Pae Aina, Volume IX, Number 31, 31 Iulai 1886 — AHA HOOKOLOKOLO KIEKIE O KO HAWAII PAE AINA. [ARTICLE]
AHA HOOKOLOKOLO KIEKIE O KO HAWAII PAE AINA.
Ka Moi V Kau o lulai kue ia ! Judd 0. J. a me J. W. Kumahoa [ McCully me Preston ame E. Kekoa JJ. J. • Ma ka Banako. Olelo Hooholo i hakuia e McCully J. Ma na kumu hoohalahala maike kaa hookolokolo o Mei 1886, o ka Apana Hookolokolo Kaapuni Ekolu. Ua hoopii ia na mea hoopiia imua o ka Aha Hookolokolo Hoomalu o Hilo, a mai laila ae ka hoopii hou ana imua o ka Aha Kaapuni, noke kue ana ike kanawai e pili i ke Koho Balota, ma ko laua hana ole ana i kekahi mau mea pili oihana i kauoha ia e hanaia e ka Lunnkanawai Apana a me ka Luna Auhau, a o na mea i hoopiiia he Luna* kanawai Apana kekahi a he Luna Auhau kekahi, e na Pauku 6 a me 7 o ke Katwvwai o ka makahiki 1868, a ma ko laua hoahewa ia ana ua hoopai ia laua e like me na mea i hoakakaia ma ka PaukcrtBl2 o ke Kanawai Kivila Penei ka olelo o keia mau Kanawai:
Pauku 6. Na na Luna Nana Koho, oia hoi ka Lanakanawai Hoomalu a Apaaa paha, ka Laua Auhau ame ka Luna Helu, (ma ka olelo Beritaiixa) a ma ua kaawale lakou lua Ikahi e (ab* scenee) o ko lakou niau liope paha i koho ia © lakon, i umikumamalima la mamua iho o ka !a Koho Lunamakaainana, koe nae ua la koho i kauoha ia e Uke uie ka olela oka Pauku 797 o ke Kanawai Kivila, e k&kau lakou i uau bapa helu inoa ona kanaka a pau i ktipono i ke koho balota maloko o ia Apana i hoonohonohoia mai ka A a pela aku, ka poe lioi i hoike ia aiai ko lakou mau o ua Luua Naua e ka Luna Aul.au, e liko me ka pauku mamua mo; a ) kola papa lielu inoa e hoolahaia (l ikou ika lohe) ma ke kapiAi ana i hook&hi kope ma kahi e koho W ama ua wahi akea eae iloko o ia Apaua.
i 7. E uoko mai ua Luna K.oiio (olele Boritaiiia) aole e mulalo o e!ua manawa, uih kahi krpouo iualoko © k» Apsna, iloko o ka m&uawa aole e «lui m<ilalo o na l& he uaii, aole e oi * ua la he iwakalua uiamua iho o
ka la koho, 1 mea e hoololie ai i uā olelo ] hoike no ke Jcupouo t\ me ke kupono ole o ka'poe**! kakau iuoa ole ,ia e ka Luna Helu a Luna *Anh&u paha, e like me ka mea i olelo īa ma ha Pauku 2 me 3 o keia Kana'wui, oka poo iioi o koi ana i kuleuna koho balolti; a i mea hoi e ioopoaopono hpii ia a'i na papa iuoa i olelo ia ma ka Pauku 5 o keia Kaaowai ke ike ia he pouo. £ hooiaha e ia e na JDuna Nana Koho no i'i mau halawai &na ma ke kakan pu ana ika papa'heiu inoa i baī uiua ia, e like hoi me ka Pauku 5 o keia Kanawai, a ma ia halawai aua,,e h'oolohe pono ina olelp hoopii a pau i hoo'puka ia e kue ana i ka hpawi »alota ana o kela a me keia mea i kakan inoa ia ma ia mau papa helu, a ina .e maōpopo iua poe Luna Nana la_ he pono ole ka hookomo ia ana o 'ka inoa o kekahi kanaka ria iapapa inoa, alaila e holoi koke ia kelh 'noa. *' Pattku 812. Ina e hana ole kekahi Luna Nana Koho, a ina paH# e hoole oia, aole oia e hana, me ka manao ko lphe, i kekahi ona hana i pili i kana oihana ma na kanaWai oke koho ana, alaiia, e hoopai ia oia ma ka uku hoopai aole eoi aka i na dala hoo*kahi haneri; aole hoi e hiki iaia e noho i Lona maiaio o keia aupuni. "
Oke knmn mua i hoike ia mai malalo oka palapala hoohalahala, oia keia, ua hewa ka Aha ma ka hoole ana i kehahi noi (motion) i hoakaka ia malpko oka palapala hoohalahala, (bill of excepfcions) penei: -'a ma ia hoohalahala ana i olelo ia, ma ka Aha Kaapuni 1 olelo ia, mahopo iho oka hoohiki ia ana oke jure mā ia hihiK, na noi ka loio o ka mea i hoopiiia i ka Aha e hookun ia na mea i hoopiiia a e hoopau wale ia (qnaslied) ka hoopii ana, no ke knmu ona Pauku Kanawai e pili ana i ke Koho Balota ana oia hoi na 6ame7 o ke Kanawai o 1878 ma ,na aoao 223 a me 224 o ke Kanawai Kiyila i hooponopono hou ia (Beritania) i lawo ia mai ai keia hoopii ana, aole ī hoakaka ia ka hoopai no ka hana a hooko ole ia o na mea i kauōha ia malnila e hana ia e na Luna Nana Koho. "
Oke noi e hoopau wale, {quash) Atchbold €rim. PI. Vol. 1, aoao 337, ua waihoia ia rnea i ka noopoo maikai oka Aha a aole ia he mea kupouo 6 hoohalahala ai (exception) e nana ia Gom vb Eastman 1 Cush. 189. State v Putnam 38 Maine. 296, W. T. v Stowell 2 Curtus 153. Dtah v Stuat 23 Maine 111. Olelo Appleton J. ma State v
Puinām, Aia no ika manao okā Aha kahi e hana ia ana kekahi palapala hoopii [indietmentj o hoopau wale [quash] a i ole ia e waiho aku i ka mea i hoopiiia e noi e Wnohi i ka olelo hooholo. O ka, hoole ana aole e hoopau wale [quash] aolo ia he kumu e hoohalahala [exceplion J ai. Ua loaa i ka mea ī hoopii ia. kona pono ma ke noi 6na e kaohi i ka oielo hooholo, a i ole ia ma ka palapala hoohalahala ika palapala hoopii.
Ke olelo nei makou, ma ke ano oia ka lua ona kumu, ma ke ano he noi e hoopau wale ika lioopii, ua hala ka manawa kapono e noi mai ai ia noL
Ma keia wa o ka hana e noonoo ia ua pane ka mēa i hoōpii ia: o ka hoopii hoa ana ae mai ka hoahewa ana o !kekahi Aha malalo, a koi e hookhlokoloia, ua like loa no ia me ka pane pna aole i hewa.
He rula mau oka hana ana, e noi e ia mai na noi e hoopau wale (quash) mamua ae oka pane ana o ka mea hoopiiia, a ma ka pane ana uapau wale kekahi mau hemahema o ka palapala hoopii no ka hana ana o ka ninau mua oka Aha. Ma ko kakou kanawai, ke Kanawai o 1876< Mokuna XL, Pauku 33 e loaano ma ka aoao 347 o ke Ivanawai i hoopouppono hou ia, ua oleloia
"Ona kue ana a pau i na palapala hoopii hoahewa no kēkahi hewa i ike maopopoia ma ua palapala nei, e hana ia no ia ma ke ano he palapala hoole (demurrer) e kaohi ana, a i ole ia ma ke noi ana, a e hoopau wale i ka palapala hoopii hoahewa mamua ae o ka pane ana o ka mea i hoopiiia, a aole inahope aku," Nolaila.ua pololei ka hoole ana o ka Aha i ke noi i noi ia mai inahopē iho o ka hoohiki ia ana oke Jnre. Ua hoohalahala ia no hoi no ka hoole ana o ka Aha e ao aku i m jure i ua olelo ao i helu ia 1,11 sme 4 i noi ia mai e ka aoao i hoepiiia. I, He maua no ko ka Lunakanawai Apana, Luna Helu a Luna Auhau paha e hoonoho i hope nona ma ka Papa Nana Koho Balota, ina u;\ hole ka luna ma kahi e, & mamuli paha o ua haua e ma ia luna ua hiki ole a he mea aue hiki ole iaia e hana i na hana e pili ana oihana, oka mana i liaawi ia ma ke Kaiiae hoonoho i m&u kope, eia no na olelo ka Pauku 6o ke Kanawai o 1868» M nn na Luna Nana Koho, oia hoi ka lunakanawai Hoomiilu a Apana palu\» ka Luna Auh&u ame ka Luna Helu (olelo Beritania) a ina ua kaawale lakon ma kahi e, o ko lakou mau hoj>e paha i koho ia e lakou, a pela aku " Ua h«i īa na olelo ao aka Aha n\e na knmu hoohalahala Ma kei« ponei no ke ao ana a ka Aha. na mea ,e pili aua i Vo Kokoa e
nolio i liopo iioua o lawelawe ma kofiß walii, oiai ua kaawale oia ma kahi e. O ke kaawale ma "kahi e [ahaeūee ] i manaoia e kanawai, oia no ko katiwalo maoli uua mai knlu aku o uol'io ana ka Papa," Ua luauao makou o keia no ka wekewehe maopopo ana i ko kanawai. He ano maopopo ole no .na olelo oke kanawai ma ka hoakaka pono ole ana ina kumu kupono o kaawale atu ai nia kahi e, alaila inki ko lioonolio i liope, aku ma na kuiuu maopopo loa ua akaka aia a kaawole aku oia ma kahi e aku, hiki iaia e hoonoho i hope: ina aia no oia malaila a onoho aku ana i ka manawa e halawai ana ka Papa, lie mea ano e loa ko ulelo ae ua kaawale oia ma kahi e aku; he ano no ko iia huaoleio "a ina ua kaawale lakou ina kahi e" aka na hoanoe loa ia ma ke ano e koi ia mai nei e 'ka loio o na mea i hoopii ia, no ka mea, ke noi nei oia e hookomoia kekahi mau maloko o ke kunawai i komo ole mo|aila, oia hoi, "uiaiuuli puha o na hana e ae a ia luna ua hiki ole iaia e hana i na hana e pili ana ia oihana." Ua lawa ina makou e olelo as aole pela ke Kanawai, aole hoi e hiki e manao wale ia pela mai ke k&nawai mai, a aole no e hiki i ka Aha e ao aku i ke jure oia ke kanawai e like me ka mea i aoi ia mai.
2. O kekahi ao ana i noi ia mai M He maīia no leo ka mea i hoopii ia, Kekoa, e hoonoho i hope nona ina mamuli o kekahi man hana eae ana, ua keakeu ia kona hana ana ina hana o kn luna nana." Ua pan no keia malalo o ka hooholo ana e pili ana i ka olelo ao mua. Oke koena iho o ka olelō at>, aole e hoahewa ia ka mna 110 na hana hewa ana o kona hope, aole 110 i lioole ia ke ao ana aku ike jure pela. Ua ao akn ka Alia aole q hiki o manaoia he hope ina aolo i hele ka mua mu kahi e ak:n. Ma na olelo ike i lawo ia ma koia tta hoiko ia ui'. noho pu no o, Kekoa me ka Papa ma ka halawai ana> a ua kokua ika hana ia ana ona papa inoa o ka poe kupono i ke koho, ho eluaoiamau papa inoa ua pololei, aua like kekahi me kekahi, aka ma ke kolu o na papa inoa oia ka papa inoa i koho ia ai, he kanakolu kumamalima iuoa i waiho ia me ka hookomo ole ia e Kekoa, e hoakaka ia nae ka helu o ka palapala hookaa auhau. Hoike mai o Kekoa
ūa hana oia i keia no kona makemake e "hoao e ike owai la ka mea oio ke aka> mai, o Kauwila ka mea holo balota kuokoa a oia no paha.'' Ua hoonoho wale no oia i kona hope ma ka la inoho al ka Papa a hooponopono ia na papa inoa a' malaila no oia ma ia rumi hookahi no, a hookahi wale iio haiawai hooponopono papa inoa i malama ia.
Ua pili na kumu Loopii i ka hana hewa mua aua, oia lioi, no ka malaiua ole ana ī elua halawai oka Papa, anoka hoolaha ole ana ina papa inoa i hoopouopono ia.
•1 Oke kumu hoohalahala eha, eia no kona ano nni. Aole i kauoha iaka Papa e hoolaha pu me ka papa iiioa i hoolaha ia no elua, inau halawai ana o ka Papa laamua ae o ka halawaī^mu^ j hoolaha iki ia no ka lua oka halawai ana, aole no i malama ia ka lua o ka o ka Papa, noiaila he mea pili ole no i keia hihia ke ao ana aku ia olelo ao. Ua hoole ia na kumu hoohalahala (exceptions) W, A. Kinney uo ka aoao hoopii, Ash£ord me Ashford no na mea i hoopiiia. # A. F. JUDD L. MOCdlly EDWABI> PjBEaTOK Houolulu, July 23, 1886.