Ko Hawaii Pae Aina, Volume VIII, Number 12, 21 March 1885 — KUU LEI MOMI UA HALA. [ARTICLE]

KUU LEI MOMI UA HALA.

E "Ko Hawaii Pae Aiiu;" Aloha. oe:—E ae mai oe i ka!u wahi puolo walohia, o lawe a liookomo iho ma kahi k'aawale o koti mau kolamu, ika moolelo walohia o ko'u liaeu kane i hala aku la ma kela aoao o ka muliwai eleele, kahi hiki ole ina mea kino ke hoi hou mai. Owau ke hele i ona la, aole ia ē hoi mai i o'u nei. O ka mea i hanau ia e ka wahine he hapa kona mau la.

Ua kikōo niāi la na lima menemene ole oka make lokoino ike ola makamae o kuu aloha Mr. Kahu Kanoa, i ke kakahiaka Poaono Feb. 7, 1885, ma Kaudi. U(fhanau ia oia i ; ka M. H. 1836 ma Honouli-maloo Molokai, o ka nui o kona mau makahiki, he 48. I kona wa kamalii ua lawe ia mai oia e P, Kanoa a noho ma Honoluln, a halii he mau makahiki ua hoouna mai o P. Kahoa e noho meMr. N. Kaneoka, a ua noho oia a me Kskahi poe keiki e ae malalo o kana ao ana, a hala he mau makahiki, ua loaa iaia ka makaukau ma ka olelo Beritania. I ka M H. 1868, ua hoohui ia maua ma ka herita mare eH. H. Paleka ma Kawaiahao, a ua noho pu maua me ka oluolu iloko o na makahiki he 18, a ua loaa mai ko maua puhaka he 10 keiki; 3 i naake a7 e ola nei. Ko ka uui o ko'uE aloha i ko'a haku kane, nolaila ua liaku iho nn i wahi kanaenae nona, He kanikau aloha keia no Kahu Kanoa Kuu kane mai ka pili a maua I ka pili no me ke kaue a hele Waiho i ka ukana mahope nei O ke kuaua lani paka a ka waimaka E hana mau ana i ka lihilihi He lihi no ko'u ilaila E hoomaeele nei i kuu kino O kuu kino ka ke aloha e luaiele nei E loku nei i ka iwihik> ke aloha o kuu kane Auwe kuu kane kuu k*me hoi o Aohe kane he makua no kuu kino He makamaka no ka nihn malihini Elua kaua hookahi o Mama t hooaianawanui ai knkou i na monna elua He mea ole ke anu ine ke koekoo Kuu kane mai ka huikau o Houolulu Mai ka i'a mili la o Ulakoheo Mai ka piha kanaka la o ka Nekina Mai ka huikau lua makai o Ainahon E nana ana i ka wehiwehi o ke t-aoiift Auwe kuu kane, kun kane hoi e Kuu kane mai ka nialu hale o Halii(maile oia wahi a kakou e noho ai • 1 pili ia e kaua ia wahi ika po me ke ao Kau aku ka manao »o Auiki O ka hiki aku i ka aina o kuu aloha 0 kuu aloha ia īa e hana nei i kuu pu(uwai Nawai e ole ka minamina īne ka paumako Ua kila paa ia ke aloha i ka iwihilo Molokai nui a Hina ka home o kuu aloha Alo aku kakou o ke kai loa o Kaiwi Auwe kuu kane, kuu kane hoi e Au ana ka lae o Kalaau mamua Aia 'kh pahu hopu o na Honouli S E noho uai aya ka mama o kuu aloha Me na kini makamaka o kuu kane 1 piliia e kaua ka luna o Pualanalana Huli aku kaua nana ia Lanikaula O ia ulu kukui nee mai i ke kula O ia wahi makaikai a ka malihiui Huli aku ke alo no luna o Halawa Oka lele mai aka wai o Moaula i ka pali Aawe kuu kane, kuu kane hoi e Ikiiki loko o kuu manawa ike aloha o ke kane Kuu kane mai ka nahele paoa i ke ala Awapuhi A kakou e luana ai me na keiki a kaua E walea ana ika wai aka palai i ka nahele He wai auau ia no kuu aloha E hoolale mai ana ka leo e hoi kakou Huli aku nana i Nahonoapiilani Oka nee mai aka ua Ukiukiu o Ma(kawao Ke hoaikane ae la me ka ua Ulaleua He kane hoi ka mea aloha e noho ia - nei • • Auwe kuu kane, kuu kane hoi e Ka hoa pili o ka ua me ka makani Kuu kane i ke kai o Pailolo Aū ana Kekaa mamua Aia kuu aloha i ka lai o Lahaina E hooipo ana me ka ua Lihau 0 īa ua kipu mai i ke kula E halii mai ana ka ohu i na kaaliiwi Me he kuahiwi la ke aloha o ke kane E haawe nei ma kuu kua hii ma kc alo Aloha wale kuu kane kino wailua Auwe kuu kane, kuu kane hoi e Kuu kane mai ka !a lili o ka aina Aina hemo ole i ka pili a maua Elua kaua he nui na keiki Hoolau kaoaka o kahi mehameha Kuu po anu a mehana i ko poli 1 ka poli no me kuu 'aloha a haalele ia'a i ka wahine Hele hoi kuu kane la i ke au a h& Hewahewa I ke ala a ka lokoino a ke aloha oleia'u tJahewa paha au ka noho hale i haa(lele raai a! km kaoe ia'u Ua manao ino ua nonohua paha kup alohaia'u • Auwe kuu kaue, kun kam hoi e kane hoa pili o loko o ka hale AJoh» ka "h&«!e!'ka u!o wehf & % h Mwwko Ua ko ka hana a ka rxiakc ua oe op i kfc a!a f% I ke al*aa! «la ko ia U i kal*«& 1 k* ī k« !»e! l&pmopw-WW, 1 ke [**■ '^«6

I kuknlū o K»hiki i Naomealam * He lanl lie miiimili kuu aloha na H opnn kiei opaa halo £ balo ae aos an i kaa a!oba aole iie ike aku Auwe kuu kane, kuu kaue hoi e Aloha ana i ka lau o ka inia Aioha ka iau oke kiawe ui'na i ka makaui' AIoLa ka liome a kujj aīoha e noho ai Aioha Pokii i ka wai auau o kuu kane I kaaa ia wahi me na keiki Ikiiki loko o kun manawa i ke alōha Knu kane hoomanawaiiui i ka eha E huli aku ana i kahi e pono ai Aolo nae pela ko ka Haku man>vo Nana no i haawi mai Nana no llawe aku Auwe kuu kane, kuu kane hoi e K'au kane i ka lai o Waiawa Ktra kane mai ke kula 6 Limaloa Kuu kāne mai na niu o Kannalewa Kuu aloha i kuu kane hoi e Aole he kane he makua no knti kino Ktiu kane mai ke alia o Opelu Kuu kane hoa pili hoi e Kuu kane i ke kula o Ainaike Akahi hoi au a ike i ka hanaake aloha Ke lalawe nei la i kuu nui kino Auwe kuu kane, kuu kane hoi e Kuu kane mai ka luna o Puuha-Io Huli aku nana ia Kalanamaihiki Ahiki mai ko aloha e uwe no au Kuu kane mai ka wai haale i ke kua Kuu kane mai ke one kani o Nohili Akahi a hili ua hala oe ā Hala hoi la i Hiikna i Hiialo I walea ka \ihane i Keonelauanaakane Huli ke alo la ī Kuaihaehae Haalele tnai hoi ia 4 u ka hoa pili Auwe kuu kane, kuu kane hoi e Kuu kane mai ka ohai'o Papiohali He lei kahiko īa no kuu aloha Kuu kane mai ka Pahapaha o Polihale Mai ka pali o ahi o Anaki v Da nakinaki ia au e ko aloha He puolo haule ole oe na kuu mauao He lei olira haule ole hoi na kuu ma(kemake E li'a nei okapome ke ao Kuu kane mai ke kuja o Kalaiehu Kuu kane mai ka la lili o Kolo Auwe kuu kane, kuu kane hoi e Kuu kane i ka wai o Laahia 0 ia wai aumeume me ka La « Ua eha au Ika eha lima ole a ke aloha jCJa pulu-pe i ke kuaua a ka waimaka Huli aku nana ia Kumumao Maona au piha pono 1 ko aloha Kuu kane 1 kekula o Lolohale Holo hookahi kuu kane aohe lua Elua k&ua lio uui na koiki Alo aku kakou oke kuahiwi, kualono Hoolohe aku kakou o ka leoo ka manu Ike kani leo lea mai iluna oka laau ; 0 ke ku kelakela mai a Puukapele i ka uka 3le he ao opua la ī ka lewa Aloha H&lemanu i ka leo o ke kahuli £ huli mai oe e ke hoa ua anu au , Auwe kuu kaue, kuu kaue hoi o ; Auu m&eeie i ka uakehau ] 1 ka p& & ka makaui ke "W&ipao Ka makani hoi e mue ai ka nuku E haaluu ai ke kino mai luna a lalo E ha-ha ae ana au aole oe Huli aku ma ka paia he ole kft hea mai Pale kau, pale hooilo ka hele &na Hoohiki kaupale ia'u kona koolua Elua niaua i ke kuluaumoe E lea ai ke kaunu i ka pili wanaao Auwe kuu kaue, .kuu kane hoi e Kuu kane opua makani Opua kino aka wailua Kiuo lau pāhaohao ke uoho mai 0 ka'u ia e paiaama nei E ue haalipo nei i kuu aloha 1 kuu kane i K&iaulumakaui Ike aku la paha oe ia Hanakewa la hana Kamuimui i Ulakoheo ' I ka hale walea o kini akua o ka po Aka lau akua mano ia Wakea Auwe kuu kane, kuu kane hoi e Pa mai ka makani he naulu O ke aloha ia o kuu makuahine Nee mai ka ua liiiii i ke pili O ke aloha ia o kuu makuakaue Lele mai ka opua iluua 0 ke aloha ia o kuu kane (ne Auwe aloha ino kuu lei mae ole he ka-, A'u i papahi ai i na m&kahiki he 17 Aloha pau' ole oe i ke kau a kau Aloha no hoi au me na keiki Mrs. Kaapali K. Kanoa. Kanikau la he aloha Nou no Papa Oa hala e aku oe 1 ka hora kakahiaka Haalele mai nei hoi I ka pili a kakou Wehe mai nei la kaawale Pau ka ike'na la oki Moe i ka hale anuanu I ka hale makamaka ole Hookahi no makamaka 0 Hiku wahine i uka Ko kino ka mea aloha 1 ka nalowale ana iho nei Huli au ma ka paia Aole oe i ioaa Kahea ma ke kuono * He ole ka pane mai Noho iho nei makou Me ka u me ka minamina E i aku nei paha oe r I kai o K&haiki liaiki mai nei 'ioko ī ka hana a ke aloha E aloha ae ana au Malu h&ie o Paua Kaiiī hoi e noho ai I k& olu o ka ohai Hu m&i ko'a aioha Wai olu o Kapuhee Ke puk&» m aei ke aloha Me he wai paaaaa la K a hioio a ka waimaka Ka hakoi a ka pnnwai E« um ana ke $doha 0 ka leo o ka pme mui # H(Jt/iuui} aku maua oke kahm m»i a paf>e E i ako nel pabs 1 kw q ke Uom bJoli£, ūo ke l U ik« <M U Ka'U im • wyw mi ■) §t*o a*t m*km

K'e ue helu mai nei Maiiia ao he makua EMku ka liuina uui 0 makoa ned a pau Ua nele i ka papa nle Hookahi no papa Ka Makua »ui ma ka Lani Nana e mal&ma mai Keia ola kino ana Me oe ke aloha nni Miss Bahapa K. Kanon, Kanikau alolia koia no K. Kanoa Ku« makuakane mai ka hale keiki nui Mai fca hana hooluhi a ka haole Kuu makuakane i ke one o Pa'weho Welie mai iiei oe i ka pili liooko ia loko lkiiki loko o kuu mauao i ko aloha Ke au ae nei au e ike ia oe Aole nae he wahi e ike aku ai Ua hāla e aku nei oe i ke ala hoi ole mai 1 ke ala hiki ole ke aua aku Noho iho nei makou me ka u me ka minamina Me ke aloha, nuipau ole ia oe Kuu makuakane hoi e _ Kuu inakuakane i ke kai o Papaeiiaena I ka huikau a na kanaka i Panaewa Auwe kuu aloha i kuu makuakane e Kuu makuakane ika auwai a Kame{nehune Kuu makuakai.e I ka wii x:lh. iliahi Ah\ mai nei loko i ke sloha o kuu mafkuakane 'Kuu makuakane mai ua mana wai elua Elua mea nui i kuu manao e hana nei O ke aloha me ka minamina pau ole Kuu makuakane i ka luna o Akia He aloha kakia paa ko aloha o Papa Kuu makuakane i ka luna o Puuopapai Kuu maleuakane hoi e Huli aku nana ia Kona ike ani mai a kalauniu^ Auwe kuu aloha i kuu makuakane e Kuu makuakane mai ka wai o HanaPepe iho nei loko i ka lomi ake tSoEa Ka nee mai aka ua Makaupili o Pea(pea Ke hooipo ae ia me Manawaiopuna _ Kuu makuakaue mai ke kula o Wahia(wa Kuu makuakane mai kn noo o Koloa He luakaui kamaaina ia no laila O ka Jiee mai a ka ua liilii i kekuahiwi iioolaau mai ana ia'u ko aloha Kuu makuakane i ka luua o Kahoaea iiauaaku kaua o ke kala o Holola O ke kipu mai a ka ohu iluna o Waia« Heale O ke ku kiiakila a Haupu i ka malie Me he kaupu ia ia e au nei i ke kai Auwe kuu aloha i kuu makuakane Kuu makuakane mai ka ua liilii o Lihu^ Kuu wakuakano i ka wai halau o Waiiua Eiua kaua i ka hana a ka haole Kuu makuakane i ke kula o Kapaa Ua paa ko'u uiauao i makua mau oo Aole hoi e hihi ua kikoo e ia mai Eaa lima mana oka Haku ika Pai e[daiso uani O lerusalema nani kulanakauhale laa Auwe kuu aloha i kuu makuakane e Kuu m&kuakane i ka luna o Ulakiu Huli mai k&ua nana i ke kai o Makaiwa Aiwaiwa ka hele ana o kuu makuakane Kuu makuakane mai ka wai o Anehola Hoomaona aku kaua i ka ai a ka haole O ia ai loaa mai ma ke kenikeni Kuu makuakane i ka ūlu kukui o Loo[lau Kuu makuakano mai ka ua Poepeepu[hala Eau aku aua oka hiki aku i Kilauea Hoea aku kaua no Kalīhiwai Auwe kuu aloha i kuu makuakane e He waiwai nui ko alolia na'u e noho nei Kuu makuakane i na hala o Pooku Ka waiho tuai a Hanalei i ka lai Me he makau ea Li ke one o Mahamoku Kaamaaweiki a fea wai o' Namalokama Ke hooipo ae la me 'Hihimanu Kun inakuakane mai ka lai o Lumahae Ke haha* ae la e pili me Wamiha' s O ka nee ae. o na hala o Naueikekai Aloha Maniniholo i ka ulu kukui O ke ku mai a ka puu kaumanu Holi aku na»a i ke-e o ja wahi kaulana 0 ia wahi makaikai a ka inalihiai Auwe kuu makuakane e Kuu maknakane i ka wai a Kanaīoa Aloha Hanako» me llanakapiai Aloha ka wai kuauhoe a ka lawala Kuu papa tnai ka pali nihoniho o Ka(lalau Kuu makuakane i ka haka lewa o Nualolo Aloha na kalo a ola i ka pali Aia Kilioewahine i yka Kuu makuakane i ke ahi o Kamaile Au ana ka laeo ka -liLau i ke kai } Auwe kuu aloha i kuu makuakane e Kua makuakane mai ka pali o ahi o Auaki V E kukuni ana i ka ili o ka ipo ahi Kuu makuakane mai ke alahaka o Ma[kole Mai ka piir,a pali o Keaeae 0 ia alanui palio oa lima o na wawae e kolo ai kau iluna X hoomananui aku ai k&ua ia alauui ino Kuu makuakane i ke k-.i << Kaulukahi •; Akahi no au aike i ku hana a ke aloha he wai mapuua !u <; nei Kuu uiakuakane īuh') k<r ao Datilu o Mai ke ao opua hoohwhw; 'niaiie Auwe kuu 'n-A * Kuu makuakape mai ka makaoi ht* Mikioi O ia makani halihal! wai o Li-hua He leliua M ke aloha <.• pap&hi wī\K booī|>o ati I& i kuu puuw 4 j Kuu mafcuakafi<; n,-ii ka ;« •> M*i kul» wA* <) Pvhu'-]'ja Lu» «4» o Jhk «k * '* u, ik'iH 'Ai* h\i. U*i' U !a® Alui*» K#ws ; t'»e 4. V#' 1 *«•* J * f A<de i \