Ko Hawaii Pae Aina, Volume VI, Number 38, 22 Kepakemapa 1883 — E NANA INA KUMUHANA A KE AUPUNI, A NA KA NAAUAO O KA LAHUI E HOIKE INA MEA HUNA. E ke Kiai Heaha ko ka Po? [ARTICLE]

E NANA INA KUMUHANA A KE AUPUNI, A NA KA NAAUAO O KA LAHUI E HOIKE INA MEA HUNA.

E ke Kiai Heaha ko ka Po?

jVlr, lwunalu)opoiio|)ono ; Alohn 00 ; Kao mai in'u 0 lauua nku ma kalii kaawalo o kau Nupoim uo na Kumuhana 0 0 i puk» mni noi nin kn " Pno Ainn." Aolo no kn manao ua pihn na inon i hoakankn ia ma koin Io(a nonn Ivumuliiuu, 0 hoolaln in noi 110 ke kau o hiki mai nna ISSI, nkn, oka moa liiki in'u ko hooliana, oini, un pihn ka nina i kn noho ia oka poe unauao i oi aku mamua o ka nmna liiki i kn'u peni ko hoakaakn, nolniln, mnlalo ilio noi nu 0 pnne pakahi ni i na kumuhann 0 !> i lioolnln mua in, iuu ho oiaio na hoiko a na Makai Kiu lio lehuleliu wale, a puni na pao moku īuni Hawaii a Kauai, o ka unpGi>a "Ko Hawaii Pno Aiun penein. 1 Imau haawiua <.Lnla hoomau 110 na Moa Kieleio na Kama alii hou loa i hookiokio hou ia aenoi mahope ilio o ka Poni Moi ann. Ein kn ninkemnke o ka mcit kakau 0 ninnu nei ikalahuii 1 loaa kn Maun Koho apuni ka nina, n mo ka poo naauno 0 liolo l>alotn nnn mai Hmvaii a Kauai, no kein kau ISS-t 0 liiki mni ann. Ho pomaikni uui anoi ko len lnlmi Hnwaii 110 ka hoolilo ia o koia puu ilnla mn ko knhua puni lianohanoP E hai mai okn poo liolo lialota apuni ka aina n me ka poe 110 lakou ka inana koho, oka oi 100, na leo kiu lioohnohno naulu o Wnikiki 0 lmi mua niai, no ka mon ua liookohu pouoia oia, lib kuhikuhi puuono ma ka aoao kupele a momona.

2 I liaawina puu dala nui no kokahi Elolo Kuhiua 0 hoouna ia ana i kn Pae Aina 0 Saraoa, pane hou ka moa kakau. ,Aole lio wahi teneka liookalii e loaa mai ana, ho pomaikai no ke aupuni mai'a kuakai hoopau elala, koe walo 110 ka mauao o ka poo na lakou 0 hoolala nei kela, oiai, 0 ko lakou iini e ai oinu a e knapuni i ka lionua iloko o ka hnnoliano, a kala ae keia nuwe ana ! 3 I mau haawina nui hewahowa lo ko kuai ana i mau'moku nianuwa no ke aupuni Hawaii. Ekemu hou ka mea. kaknu. Heaha ka pilikia o ko aupuni no ka nolo ika manuA\a 010 ? A ina he mau hoomakaukau e keia 110 kekalii hana kuwaho moana paha, alaila, owai ke aupuni n koin nupuni omilumilu o aa aku ai V a ina he mau liookelakela hanohano keia, nlaila, he umi konokui'ia ■i koe, loaa ho wahi e liooheliee ia ai ke daln maluua o Le Ahi, a inn no kelenulana i ka ikaika o ke aupuni Hawaii ma ke kaua ana, alaila, ho 20 kenokui'ia i koo, lilo nn poo moku 0 Havt T uii nei i hao sila wale no, a o kona lahui i mau tausani (.liana pauela hoopahu, pela 0 loaa ai ko kaulann, a 0 iko in ai ka luinoliano iuina 0 ko ao liolookon npuni ka liomia ? 4 E hoomahualiua ia na haawinn 110 na koa, pano hou ka niea kakau. Ua | pono i ki keia ina lio mahuahua iki nnhi keniteni mn kn wnihona o ko aupuni, a ina aolo na hoolilo walo mo kn lu wnlo im\ia o ka makani, pola ka wailio in mai oia kuniuliinu ina nohoi uahookoia mo ko kali 010 ia, ua minamina au ia mau kumu, ina lio niau haua alolm len keia mau leuliina puni hoohanohano, me ko kiola ana i ka luhi o ka lahui. 5 E liookaawaloia i pun elala nui no ka hoounn ana iLunaNana. (Kahukula palia) ina keiki Hawaii e hoouaauno ia ala ina aina 0. Pokookeo wahi aka mea kakau, kanalua loa noia puu dala 0 lu ia ala ma ka moann, e ninnu leakou. Heaha ka pomaikni o ko aupuui malalo 0 konn i ko liookahi wale iho 110 0 hoi mai ai a anoi liaanou, a kalokale Inai imua 0 ka lakui, nole waiwai. A inn ua hoouna ia ma ke ano ho kahukula no ka hole aka 0 hoaini i konn i ko 01010 Italia, Enrani, Oei'omania, a 1110 na meīi e pili ana i ua kula ao kon, 0 iilnnu aiia 1 na koiki ina na niuau o na būke l'talin i maQ 0 ileo ia ai ko akamai ona opio Ilawaii 0 noko maila i ka ainn liooknuia a kn naauao i kauolia mai ai, nlaila, 0 ku mai aua na opio Hnwaii apane ,na;tuno mai iu wa kahukula ala , ponoi. Ho liiki 110 kn lioi i?i 00 ko lioiko i na mea apau ma na luon iko o nn kuln o Italia noi, healia la hoi ka nien i kukulu 010 ia ai ona kula lioonaaiuio ma Hawnii. nolo la hoi 0 lilo ho puu daln no

ka hoonnnuno una ia makon, liiki anoi i ko lvnliuk\ila ko pano, aolo. () 1 (i nmkomako liou iao hoolilo hou ia kokuhi niau aina loi alii, i ka »iea ilala nui, lio waimna noia i hoiko mua ia ma kn l'ao Aina iloko oua mahina i hala aku, ua kolio nma kokahi ona makui kiu o ka pao nina, o Iawo ia mai ana no ho kuai aina loi nlii hou ma ko l\au Ahaololo l«S8.l o hiki mai ann, lio 7 E iiuomana ia ka Alia Kuhiua o hoouna ia i palapala koaken i na mana nui o Aiaii'opa, aolo o lawo a hoohui aku ina pno ainn o Kilipnli, a mo na pno nioku liilii o pili ana ilaila, ko noi olo ia niai ko Iiawaii uoi ao mua. Lalau leein koakea ana, oiai, aole o ka aina ka mon miuamina a ko aupuui Hawaii, o ke dnla n liui mai a ine ka Iianohano hookelakela, aka, ua pono io paha ia I keakea ana, inalia, o lilo io maī ia Hawaii nei ia mau luokupuoi alaila, loaa I liou ka moa kuai ai i ko elala, maij kai io kela Nui ko elala loalea a Kipi-

8 E liookiokio ia ao ann kn Moi i Emopom nonn mokupuni o ka Pakipikn, ko iiolo pono keia mnu kumuhana n pnu. lienha hoi ka mea o holopono 010 ni in mau kumuhinul apiha ka hoi na popoiao u na luna aupuni mai Hawaii a Kauai ina huaolelo kauoha a nio nn lota mai a lakou mai, ou wa poe nla 0 liolo L. M. aiia no keia 1884 a hoea mai, liooiknikn ia, lioouna ia nn elala kipe, e hanai ana ika lehulohu ma na pnpa aina ama na hale inu ti 0 napake. i) E lawo ia mai ana ho Mla aio lahui hou he §8.00,0,000, palahaku ! manao o ka mea kakau, ina lie oiaio keia mau liuahelu e kau ala, a 0 lawo ia inai ana imua o ka liale ahaolelo, 1884, alaila, ho maupuu huuhelu keia e laoike mai. ana Hea makeo ike dala me ka alunu 1 nui ka lianohano. Nolaila, e ninau hou kakou. Auliea ka elua miliona elala ke imi uei anoi oia i pomaileai no kc< aupnni, oiai, o ka 2.000,000 i liookoloia, he kumuwaiwai nui ia no lee aupuni, ke hai mai nei oukou. Aia no i Kaleponi kalii i liooheheo ia ai, aia anei ka hoohana ana 0 loaa ai he pomaikai no ka lahui. Mohe mea ala oka lawa ana koia o ka 10 000,000, i wanana mua iloko ona, M. H. i liala, ko hoike ia mai noi ka 8 miliona ko puka pu mai la me na liuaolelo wanana oko au i liala e aku ; ponei. "No ko kai ka hoi ua aina," nolailn, ma koia wahi au 0 lioopau ai i leo'u pane pakalii nna i-na kumuhinu a Kipikona ma ame kona kilo aupuni o T. N. Puuohliu, e ku nei ma ko kianaoa oka waapa Hueleboti, 0 ka Pno Aina o Hawnii, a o waiho aku ana wau iinua 0 kn poe e paukiki mai nei 0 liolo L. M. n liiki aku i 0 loaa ka hee 0 kaiuli kapae ka alaala, ka pae ke kaua o ka hoalianau, na laliou o liai mai, ina no ka pomaikai o ko aupuni,' eliai niai, a iua 110 ka waiwai ole e hai mai no, mai liopo, a liuna mai.

Ano Kohnla ka aina haalioo, aola au o liopo ahoho hoi mnlalo oka launakamailio ana, i nolio alohn ia hoi no ka manawa loihi a pela nku. Aole lon / Aole mo ka manao uo- liiki ko iko ina inea hooliann o loko o ka puniu noonoo ona hon'lolia keoniniana o'u. Aolo loa pola / aka, o nana iko kulana mua, a mo ko kulana liopo, ka mea i„;,hoohana in, a 1110 ka hana, ka olelo a me ka haokipa n'nn, ka wn inaina a me ka wn oluolu, ka hora i haopunipuni ai, a me ka minute i alunu ni, a pela aku, mailoko mai oia mau hioliionn, e hiki ai ia'u leo hoike me kn wiwo makau nui e holo ana mai nlo aku, nolaila, enana i ke kumulaau ma kona hua. Nolailo, ho wa'hi men iki ka'u a iiau ao, ka niua, o Creo. P. Knmauohn, he opio oluolu hoahoa oia, e npo ia ana 0 ke no ka mahina, malalo o ka oihaua aupuni, nolaila, e ninau kakou. E liiliuai ana anei oia 110 ko S5OO 110-> na mahiua, 4 ino 5 paha i loua i ka wa/ pokole a.patt uo, mamm ona dala hej> $80.00 olianai mau ana iaia i-kela mahinn keia maliina apuni ka makakiki? Haina, Ao. E hilinai no i kn $500, tnalalo o kelenhi mou humi. Heaha ka mea hunn 1 ? wahi nkn ninau. Haina. Oka 'oihann i oi ao mai a lakou mai. Nolaila, E naiia e Kohaln ka ainn kaulāna i ka lianhoo, a e nann ikn ninau ano nui,_ mo ka hninn .moakakn 0 like īnp ko nniani Jdlohi o Kai/.ara ke alii. Kalun. O William White, he opif> oia, n ho kulana no ko knuaka i a-na in |

k("uniu, ho naauao no, i ! aili liaaheo ia|o konn puniu nn 01010 olua, 0 kaulans'ni ko luuiaka iloko o keia au holonAa, aka, 0 liuli aku a nana i ko kulan uiu.a amo ko kulana hopo apela aku, o iko mo ka mea i lioike ia maluna, e il®i no oukou Jio mon liuna aia i ka wah; kahi i kau ni. Xo ka mea. Oka leo oka leo o lakoho, o na lima ona lima oiEaau. Ano kekahi j)oe e ao e holo L. M. aiao Kohala nei, ua i ko 110 oukou ia lfjlvOU. jA o ka manao hopo ia oukou, e ike ia kt- laua mau hoaleaaka manao ana no ke kulana o ko aupuni. E lioakaaka pu mai hoi o T. N. Puuohau i ka pomaikai ka poino 0 11,•1 kumuhana i hoike in aela maluna, a mo ka laliui mai o a 0. Owau no a pane 11011 aku, no ka malielo i kee, alaila, puka mai, hauoli no ka lahui a puni ka aina. jE huikala in.a haipulo e hoopaa i ko a|f\*a oiglo ma īia puuwai u b« mllio ulii-nhaulo mai na lani. Owau no me ka oiaio. Kamakaniwiliauiu, Pihanaakalani, N. Kohala, Hawaii, &opalemaba 14, 1883 '