Ko Hawaii Pae Aina, Volume VI, Number 27, 7 July 1883 — NO KA NELE O T N PUUOHAU I KA IPU KUKUI UILA [ARTICLE]

NO KA NELE O T N PUUOHAU I KA IPU KUKUI UILA

Xoi,Vll \ i A )un,l- KOMA KAA t LOlut O M roijoruJU) o ll,\.MoJ?,\Jioī! O k;i l'uuoluiu hoiko uinloko o knhi UIOIO Uoukolu o Jum> (!, h« ho u'n niia! tuai ta i konu liaulo pio malulo o koiai niukn poni: - Ponoi kauno Pnuohuu;- "Aolo au 0 kapn ia Inkou (HOll. II Kuiholnni, P Naimololuu, (Kanainu, L. Aholo, 8 Ka«i ame J Kauai:) ho Kipi." Ho kupainuaha koia Puuohau! 0 kaua luikuhimnmio i ka hoomukn una 0 paio mo au: "Ho kipi o Nawahi, no ka mc«, aolo oia i koho ia Kalakaun i Aloi, 111:1 ku la 12 o Ecbcraari a d 1871"! Aka, le puno hou noi o Puuohau, 0 ko'u poo. lioa i koho 010 ui ia Kalakaua 1 moi in la 12 o Fobovnnri, 187-J, noio hikou Ijo kli>l! He oi koia o kc Lului olelo hiuvawn a ino ka liuknololo moowiui:—llo moe . hilahila n ho hupo i koknlii ko olelo: - 0 iim Kno ohiku, lie ooiio o Inkou he mau hipa! Poln lioi, iua i knpnia, ho Uipi ku uioa i kolu> 010 i kn moi Kalnkmuu uluiln wihi u. Pimohau, noho kipi o nu poo 00110 i kolio 010 ia Kalnkaun? E ka Laliui Hnwaii, nuhon ka hupo kului manao 0 liko mo keia Puuohau? Ko makomako uoi o Puuohau 0 hoiko i koiin mnmi 0 hiki ai 0 hoopuku mai i kiv wai ouo a mo ka wai kai noloko mai oka pimnwni liookahi. E hiki no uuoi in Puuohau ko haun peln? 110 mea hohonn a ho lapuwale o Puuo-1 iiau ko 01010 uiai 0 liiki uo iain ia mea. | E hiki aiiei in Puuohau e 01010, mai- 1 loko ao o makou a j>au lon eliiku i ko- j ho 010 ni i ku moi Kalaknuu, hookahi walo no kipi, a uouo moa kipi ole? LaInu lon o Puuolonn/ Eia kn pololei -lna ho kipi kokahi wea i kolio 010 i ka moi maiu, la 12 o Fcboruciri 1S71; nlailn ho kipi like na poo a pau loa i koho oie, uolo liookahi". Inn lioi 0 oleio maopopo 0 Puuohau, aolo ho kipi o na mea eono o koia poo ehiku i koho 010 ui ia Kalaknua in ln, alniia aolo no ho kipi o ka ehiku o lakou:— Ma koitt kukulu munao uun a Puuohau; ua hoiko mui oia i konu iko pookela, mo ho ln, 0 hiki anu iaia ko \v:iwuhi i iui olelo 110 o ka Matomatika u lilo i mea puewuomi, Peuoi ka Pnuohau hainu:—Houluulu o eouo poo koho ol« i ka moi mo 1 meit koho 010 i ka moi, loaa mai, liookahi mea kipi a eono nien kipi ole. Iloohnvo 1 mea koho ole 1 ka uiol, nuloko o ehiku ka liuinnuui i koho 010 i ka moi, koo oono mea kipi 010 a hooknhi mon kipi/ Nani ko Puuohau ike/ Eia koin ike o Puuohau— - Mailoko uiin o 7 mon 0 lawe i 1 mon, koo (Avahi a Puuohau) G kuka mo 1 kolou?

O keia muoli ko nuo o ka Puuohau kukulu uiimao ana: 0 i aua oia, uoloko ae o ohiku ]ioo i koho ole i ka moi, hooknhi lie kipi u eouo noho kipi—leni 110 iua he kipi ka moa koho 010 i ka moi, alaila ho hipi liko na poo a pau lou'i koho ole? o keia ka pololei, aolo 0 knu 0 Puuokiuuhinu hoho walo:— a ho kohu kamalii iluua ko ulo, ka ike 010 i ko uuo 0 ua logik, 0 ke kamaiiio ana <vcEia hou noia luiau 0 l'uuohau- "Aolo lnkou i hooinaukala o iike mo 00"—i,keu 0 Puuoniheu ka t iko 0 liko mo ko Satana—-Loli hou ke kahua o ko k.umu poio. 31ai ko koho ole, ai ke koho ole me ka hoomuulialn? Alaila o ke koho olu, nole ia ho kipi 0 like me ku Puuohuu 01010 mua, akn, aia a koho 010 mo ka hoomauhala? E pono o Puuohnu 0 hoiko ne i kit hoomuuhaln o Nau ahi in Kalukiuw, a o iv«iho mni i kou ike j)ihano koia kuniui' Eiu liou uku 110 neia luluu u l'uuohuu, 01010 oiu. Aolo o lnkou hoolo i JvO kokua aua i ko Kuikahi Pauailiko <kc He maopopo ka hnwuwn Joa o Piuiohau nin keia pano uua unn. 0 ka hoolo ka i ke Kuikahi Panuiliko he Jdpi ia/ Kai ih) hoi 0 ke feoho ole i ka moi Kalakuua oia ko kipi, eia ka ko kipi, o ke oJe i ko Kuikuhi Pauailike. Uu hoiku au mo ka muopopo loa i l<a hopouao kein Kuikahi, aua waihu imua o ka Ahaololo no nu manawa lio loiiulehu i ku liolo nna 0 ku uu o ke aupuni iloko o noin monu kekahi poe i ])auloJo uui ui, Ua 01010, (i maliu ke olelo nei 110 ke-

lahi poe, n o Puuolmu ina no pahn, ho uaoa 0 pomnikai »ui ni ko nupuni Ha» v uii 110 koin liuiku'n, mnkeia \\n a iun hopo nkn 110 ka nui 0 ka wni'wai &c. Akn uuliou ko kulanu onipaa u k.i hoonumana uku i ko Kuokon, e limmo kn mea a kokahi poe 0 01010 uoi n);t na lohololio, ho aloha i ka ft,i»rt oiwi a mo kona Knokoa ana? i: ma i ke kulanu aupuw a llmliiii; Ko loaa mai nei anoi ua i k» Uoowaopopo uiai &i i ka hopmauia ana o ko kulana leuoKoa 1 aloha nai ia? E lawo mni ina lioike oin-' io »puu ti 0 wuiho iluna o ka mea kaupno'au. Aloha Laliui A,c. Ko 01010 nei o NaAvahi mo ka niuopoiw 0 ka iko o kona uhane. Ko nian muu nei, a ko uhkihi mnu noi ko kulana «ilohnia o ka uiiiu, e kann poo koiki ponoi nua hoomuhuahua loa ia 00 ma ka weho akoa uua i ka oihaua eemoku mni na uina e mui me kn lawo pu mai i ua. \\olu o na inon hoolahn make i ko kakou iioluna unku t; eminei. Aia a lioomnuia keia moo ana oka Uu]mi,Huwnii a me Lioia holomoku uiin! 0 n ! » kaipii 0 na kapakai o Asia, alaila, iunkOhowA ku Puuohau mu, mauaolauu, a t» milowulo ima noi ko nlohn i ko kuokon i>ka ainn hannu iVo 0 koia nnei ko kipi o INawuhil Aole loaokapnia o Kawahi e ku humuma mahopo aku ua kipi oia, ak«, un kupiui oin 110 ko alohu i koua aina makuuhine a i kaaa 01010 Hnwaii lua ole. Ko 01010 hou nei o Puuohau hohewawaio. Uii malama iakou fo II Kuiholaui i'iu ] i ua ruhi naanao a mo lee kauliko: J >.uv*o ka vula naauao, oia keia, 0 ka meu i kohoia oka liapa nui 0 paa mau ia, nl'aila auhea la ko kipi iloko o ka haj n uukiu' Aolo loa 0 loaa ia īaea ia L. Aholo mu, oki loa nku no hoi ia Nnwalii i koiin hoa i koho pu 010 ai ia ia! Al?it o ka hooknmani uui 0 T N Puuohiup, oia kn olelo aua mui uei. OL, he kipi, o Nawalii ho kiIpi o>iu." Eka liooknmuui 0 unuhi mua 00 iko kaola iloko o kou mau maka, alaila, 0 iko loa oe i ko kumu 1 haule ai ko wahi kaa linvo mauu iloko o Hamohamo. Eia hou kokuhi 01010 u u'a Puuokau uei, nolo kelapoo [o L Aholo ma] i huipu 1110 Kipikouu ma ku nimi o ka Ho« lelo Hnwaii a lolio i ka ohumu kipi ole uxdc o Kipikona &c &c. Alaila, 110 kn loho ole a uo ka.hui pu 010 ana 0 lakou 1110 Kipikoua &c aiaila, he kipi o Eawahi? 110 oi 0 Puuohuu hooialau, u hohe wale. Aoho wnlii paue iki aTV M Gibhou 0 pulo auu uoua iho mai ua moa i hoiko ia o Pilipo Hoaha ia mumule aua o ua o Kipikoua/ Auhoa hoi ko ko Aupuui hoomaka aua e imi i ka oiaio o ia mau moa? Waiho pu uo, a mahopo aolo he hooponopono aua uo noia mau meu. Ein hou ko 01010 noi o Puuohau. Ke hakukolo wule noi o Nawnhi i na Kuhina oka Moi a uio uu, luna aupuni 0 au malalo o ka inoa Hawaaii Ponoi ? E hoike mai auhea ka hakukole ana ina Kuhiua o ka moi 11 me ua iuua aupuni? Ua lioike aku o Nawahi mu. 0 Hawaii Ponoi" ia ho mnu mon, pahaohao 110 na hoolilo (lula uiut uiu ka apana o Hilo mai hscpl. a i . Dckomaba 1882, uka, ua pololoi ka N awahi hoiko, a ua palaha a hina ka hoiko o ka Luua Ahmui Nui o ka mokapuui o Hawaii muo kona mau Kuhina la. E l'uuolmu, auhea ka ua mau Kuhina nei palo 110 na mea i hoakakaia oNawahi? ua mumuloloal A jkc olelo noi 0 Nawahi ina 0 lioao mai ke aupuni 0 uo 11 u mea i hoolilo ia no na ulaiiui o Ililo iloko o ia wa, alaila ke uu noi o Nawahi, 0 paio a 0 hoiko uku i ka popopo oia mau hoolilo ilala uuu A;o A iua uolo iia Kuhina e aa 110 koiu wa, alaila ain a hiki aku au 1 ko kau Ahuololo o ka 1881, ko uo mai ka Haku, 0 loaa nna ia'u ho wa e noii ! aku ai ia mau puUa liu <fcc. j Ko oielo hou nei 0, Puuohau, u« hoi 1 Jiopo o JSawahi 1 na ln o Gov. S Kipi, un uoi ia i Lunn Hehi 110 Puna Hoku mai ana kela, a i koia iiinu makahiki Jiho ni'i, imwahawa nu, lima ikn Uuko llelu <> Haniakua u mokn olii nuhau o Ililo, Ho naea lalnu keia u Puuohuu 0 noko ke.i,i k» Eleio Ponkolu; i'iinmui ka pololoi. 110 onoaii o Nnwnhi 110 ko Kiuaiim H, Kipi, iloieo o leonn 2uuii la; nmn 0 kekuhi inukniuakii ponoimaio Nawahi, nu hai noko Kia, uina, nole Joa ona mukemuko n koho

in'n, nlui, v lioohenoheMio iniii, nui Krkoho nnn i Luiiu. Helu uu Pimo, i uu>n I o )i2(uiai> ni ki> Puiiii («>(«, «o](T Lolio l hou i L\nirtiMnkani))nnn m> Pnrm, oini, e liooiknika nua k«> Jii;iiiiiut Kipi i m })oo o Pnna .1 kolio nku i )„-ka),i 1U( > n okon; Xo keiii n mo kekulii muu luimu 0 np, un ]>n))o akn an, nu)o o )(nvel«ivt\ rohoft lii, ho h(nvu niioi koia «> Nnwnhi} I T a ike o K.-nuihi aoli- loa lio alii hm a iloko ona a Puuo]inu o uoko īaai 11 ci. Koolelo houuei, iuv liawaliawa na li, ma o wawaiu \ iia Jsukc ujh Atthano Hamak\u\ īao Hilo? Eiaka Nawnhi Ilniln, ua uele Le Aupuni j«a ia nmn apauu i kn, Luua Auhau 010 aua i hiliuai ai, uo ia uien, uoi ia mai au 0 kokwi aku i ko anpiuii uo keia liana, inamua o ko'ii hooholo aua i ka ae, ua lauua pu nume Jaiu kuiiiu inakua Lymau 0 iiiunu jio ko'u po--110 oao a 0 hoolo. eia kaua pauo: L-a 1101 ia 00 0 kokua aku i )to aupuui, uolaiia aole ou hevra ke ao. Niuau hou an; Owai »n Hopo 110 iluumkun, 0 hoopaa ni 110 ka 10 000 ilahi? 01010 mni oia, Owan malia pnlia o ae mai o T. Coau, lunhopo o ka loau nua o ua Hopo okolu, ualoaauiai ko'u pnlapulu Jiookohu Lium Anhuit 110 kn npnnn 0II;). uiakua iloko o 1880. Aole o Mawnlii i uoi aku ia oihana. Ma ko kohoia nna 1 Luna Auhau 110 1881 uie 1882 uo ka npaua 0 Hilo, ua lotm hou keia noi olike uie kola maluua. Ua loaa ia Kawnhi ka hilinaiia 0 iia poo Hopo mai ua elulu he 25 000 n hiki i ko 35 000, I?o--hoa ua lioiliope auoi o Jsuwuhi 1 L'a liawahawa auoi koua iuau liinn'? Aolo lon. Un hoomauao au ika .S'olomoua; "E iuii oe i ktv uaauao, a uaua 00 0 malamn mai." l J chea iua e koiioia 0 'i'. N. Puuohau i Luiia Auliuu uo Hilo, 0 loua nuei koua iuau Hopo ma Hilo uoi, 0 hoopaa ai ia inau 35 000 dnlaV Aolo loa, aolo ona hilmaiia, 0 liko pu auanei oia inB J. Nahaku i kohoia'ii Luua Anliau uo Kohala Akuu iloko 0 1882 iho aei. Aolo liope i uo 0 uoho uoun. Nolaila, 0 un iuea u pau a Puuohou 0 uoko uoi nia ku Elolo l'oakolu lio opala ivalo uo ia, aolo oiaio. Alohaoe 0 Puuohau i pahu ai iloko o llmnohamo iiio ko ivahi kaa xuauu. Jog. Nn-\vulii. Hilo Hawaii iuue, 21, lb'B.if.