Ko Hawaii Pae Aina, Volume VI, Number 12, 24 Malaki 1883 — KA LEO ALOHA O NA MAKAAINANA MA KA APANA O WAILUKU, MAUI. [ARTICLE]

KA LEO ALOHA O NA MAKAAINANA MA KA APANA O WAILUKU, MAUI.

Ma ka Ponono i lu\la, Mai'aki 17, 1883, ua noho ka 'lialawai laakaainana ma kalunkiui Kaahumanu ma AYailuku hova 7:30. Kohoia o Jos\ah Haolo i Lunahoomalu, n o Wm. K. Makakoa i Kakauolelo. Hoakaka n\ai ka llou. Jno. W. Kalua i ko kuiuu o koia halawai, ponoi: "Mamuli o ko Kumukanawni, ua kauohaia kakou, vu\ hiki uo ia kakou ko hoakonkoa \a kakon iho o kuka, moka hoolako 010. ina niea kaua, a o uoonoo uo ka pono o ko kakou aina aloha," a pola walo aku. I ka pau ana o koia mau honkaka, ua welie ia na liaua ma ko koho j\na a ka Lunahoomalu ia Itov. P. Kahalo no ka haiololo, a ponoi kekahi oia haiololo: E ua maknainana niakoe nlii o ka Moi, ua nkoakoa mai noi Uakou ma ke--1 ' a halawai, ma leoia la īuaikai, ka la 17 0 Mai'aki, lea Ia a ka Ahaolelo o ka ai. n 1882 i hala iho uoi i hooholo ai e lilo i la e hoomanao ai keia āupuni no ka hanau ana oKauikeaouli Nui ka Lokoi maikai ke koln o na Moi ma ka lalani , o na Kamehamolia. I ka wa i haalele iho ai kona kaikuaana i ke aupuni, ua lilo o Kauikeaouli i Moi, aia no nae ka mana ia Kaahumanu ke kahu aupuni 1 ka lilo pouo ana ruai o ka inana hooko ia ka Moi Kamehameha 111, ua like keia aupuni nae ka Nonaßona;hemakalii ko nana ia mai e na lahui e o ka lionua nei. Iloko nae o ke kino makalii o ka Nonanona, lie poo, he kino, he mau \vawae, he maka, a ho walia, ho aa 1010, a iio ua aa koko, nona iho no kona ola. pela ko keia aupuni ia wa. Nolaila, ua imi ia ke ola o keia aupuni ma ka hoiliilia ana o na mea o ola'i kona kino I uuku. Ua koho ka Moi ia Gerrita P. Judd, laua o Timoloo Haalilio i mau Lnna Waiwai, a na laua i hoiliilina mea liilii o Hawaii noi, na Mamaki; na upena, na waa, kuina kapa niaoli, a lilo i mau kapawalu, mau hapaha, a hiki i ke elala, a i mau haneri a mau tausani. I ka maopopo ana e ola ana keia aupuni liilii iaia iho, ua koho ka Moi i Kuhina Nui Nona, ia G. P. J'ucld i Kuhina Waiwai, B. C. Wyllie Kuhina o ko na aina e, Jolm Kecord i kokua Lunakanawai, a ia Keoni Ann. i Kuhina Kalaiaina, o W. Eikeke i Kuhina Ao Palapala; ua maheleia ka Mana Hooko i' na apana, a na lakou i hana i na hana a hiki i ko lakou make ana, ua īnahuahua ka pomaikai o ke aupuni e like no nae me kona uuku, ua olelo nae kekahi Komisina Amerika i noho i Hawaii nei i ka wa o G. P. Judd e noho Kuhina Waiwai ana no ke aupuni, o Hawaii nei ke aupuni aie ole malalo iho o ka la. I ka wa o na Kanaehamelia i noho ai, ua pii mau ka mahual\ua o ka pomaikai o keia aupuni liilii e like me ka naonao e ola ana nona iho, a pau ka lalani Kamehamelia i ka liala, ua ku ae kekalii Moi ma kei ano hou, e like me kona inakemake, na na inakaainana oia i koho, ahala ia, ua hiki aku ko kakou Moi ma ka noho alii, a ka oi keia o ka Moi lokomaikai nana i liookiekie i ko kakou lahui ponoi ina na oihnna poo o ke aupuni. 0 P. Nahaolelua ka mua, a pela aku; eia ka hewa, ua heleleimau kona ma Aha Kuhina, o like me na hoku o ka lani, a o ka oi o ka Aha Kuhina, i keia wa, ke emi o ke ola o ke aupuni, a ua like oia i leeia inaii la me ke kanaka i pepee na lima; a ina e pepee kona lima, healia lea liope, ua maopopo aole he koko iloko oia lima, a ina maloo kona lima, e piili niai ana auanei ia make i kona kino holookoa, nolaila, e na hoa, o ka kakou hana pono, o lapaau i ola keia mai nui." Mahope o keia haiolelo, ka liaiolelo pokole a-Eev. 0. Nawahine, a mahope oia, lea haiolelo a Jno. W. he haiolelo eehia, a i ke oki ana o ia haiolelo, ua noi mai oia e hooholoia e keia halawai nia o kekahi komite 15 lala i koho ia e ka Luna lioomalu, e waiho aku i Palapala Hopii i mua o ka Moi a pene ko ano o ia palapla: I ka Moi Lokomaikai Kalakaua, n ke Akua i hoonoho ai i Alii Nui no ko Hawaii Pae Aina. E ola mau loa ke 'Lii 0 makou Kou inau makaainana ma ka apana o "Na Wai-eha," Mokupuni o Maui. 1 ka .paulele ana aku i Kou lokomaikai e ka Makua no ka ka maluhia o Kou Aupuni, a mo ka pomaikai o kou lahui ponoi, ke noiloi haahaa aku. nei ma£ou ia Oe e liookuu aku ia Walter Blun'ay Gibbson a me ia Aliu Kuhina a.pau. No ka mea, mai kahoomaka ana o ka Aha Kuhina o W. M. Gibson a hiki i keia manawa, ke nialamalama nei i ko makou manao e poino aua -Kou anpuni a ke ōla' o Kou Laliuikanaka. • " A mamuli e kekahi Olelo Huoliolo i hoolioloia o ka haluwai o na, malmainana o "Na Wai-eha" īuu ka luald.iji Kaahumunu 'i Wailuku, i' ka 17, oMavold ?r. ii. .188". ' ('a kohoia l\o Koiiiit(> l'inikuiiiama-

lima lala, e waiho i koia Palapala Hoopn 1 miia Ou e ke Lii» Kakau moa ia W. P. Kahale Lvniaho«mnlu Mn ko «01 n .P. Kalialo, un ho«. pnnooi in ka ka halawai. W. K. Maknkoa Knknnololo