Ko Hawaii Pae Aina, Volume V, Number 42, 21 ʻOkakopa 1882 — KA PONI MOI. [ARTICLE]

KA PONI MOI.

Ua lianiau loiM ko makou leo no keia knmuliana aao hou nana e hoonauauo nei i na noonoo o na kanaka woihooluu like ole o ko ka moi mau makaainana e hoopunana nei maluna ou e Hawaii, a e haayre puneihoi i na auamo o na auhau e lioopuipui nei i ka -waihona o ka lahui Eia kekumu: ua kanalua makou. No ka Ul6& ua luanao o malamaia ana la keia poni moi ma ke ano c hoolmikahi ai Ia i nu manao aloha pipili paa o na makaainanu i ko lakou rnoi, a roa ke ano hoemi lilo no la lioi o ka laliui. I ke k&n Ahaolelo o 1880, ua hookaawaleia he $10 000 no ka poni moi, aka j aole nae i poniia a hiki uiai i keia wa. j Ua pau nae i ka hooliloia he $ 6 000 o ia mau elala in« ke akaka ole o kalii i hooliloia ai iapuu tlala. !Soho niai noi hoi ka Ahaolelo nhauha o 1882, hookaawale hou iho nei ia hale he $10 000. «V ms kekolii u nhi e m no

lioi o ka i?ila Haawina, uā hookaawalo liou ia.lio $20 000 no ka hookipa ann inaī i ua luna aupnni o na aina e, oia hoi ka poo kiekio e konoia nku ana e liele inai o ike maka i ka poni ana. Ko olelo mai nei kekahi poo kuunoono a koikoi o lea aina nei ia makou, he poe i ike i na lilo o na poni nioi ma kekahi īiiau aina e aku oko ao nei, " laki o Hawnii nei ina aolo o oi aku mamua 9 100 000 na lilo no k?ia poni moi." He puu dala mahuahualmaoli keia n ka laliui e uuamo ai, ina e lilo aim koiu īuau olelo i inen oiaio. I keia wu e ku nei, ua maopopo lea foa me ke kanalua ole, ua lilo a 0 liooiilo ia aku ana na dala lie $ 36 000, a ua koe aku he $ 64 000 alaila like mo na wanana 0 ka 01010 mamua aenoi. Aka he moa liiki ole ko kanulua iu, ina e liele io mai ana kokahi īuau koiki alii, na Elele a mo ka poe a pau i konoia, alaila, 0 manao kakou, ia lakon e hiki ai ma ko kahua o ko kakou poni moi, 0 malama ana ka laliui i ko 1 akou ola, ka 110110 una a 1110 na iioohanohano ana ia lakon u oi ae īuaiuua 0 na malama uiia a ko lakou mau aupum ilio, i loaa ui i;i kakou ka inoa maomae a lianohano ko lioi aku lakou i ko lakou mau aupuni iho. U a ike no hoi makou maloko o kekahi nupepu, i ka lahookahi a ke kulanakuuUale o Nu loka i hookipaai i kekehi keiki alii o >Siama i hiki ae malailo, ua hooliloia ho $ 10 000 no konalianohano. aka 0 ka kakou e upu akunei,o na inakn lianohano a pau o ke ao holookoa. A 1 ina pela, eliia mau hanei'i tausani dala I e lawa ai ko lakou hanohano a kakou e mailani aku ai? Homeamaopopo , e hu ana u hanini na dala mawaho aku o kn mea i wanana ia. O ko kakou wahi aupuni, he uuku. he uuku na loaa n lio hapa hoi ka poe nuna 0 auamo nei i na auhau nana e hoopuipui i ka waihona o ka lahui. He nui ko kakou mau hemahema i koo, 0 hiki ai ke hoomuhuahua mai i na loaa aupuni kuloko, ke hemo na alanui maikai, na awa kumoku ame na iianu hoowniwai e ae i ka ainu. ' Oko makou mauao oiaio, «. makauinana aloha alii, mai ka la 12 mai 0 Fob, A D 1874, ka wa hoi ia «i ka Ahaololo i koho ai i 111 nj Kumukanawai, ho moi oiu e like me ke kohu, ka ihiilii a mo 'ka laahia o na moi i noho ulii aimoku ma ka lalani o ka lianau ana. A o ntv liana « ae maluna o ia iliiihi a me ia luahiu, aole ia i lilo i mea 0 hooonui liou ae ai i na mana a me na kapukapu īuoi, 110 ka mea lio liana ia mawaho ae o ke Kumukimawai, ko kahua kahi i loau ai ka nolio alii ana maluna o ka lahui. A oiai, aolie no hoi he mea nana i lioouioni i kona noho moi ana, iloko 0 keia mau makahiki loilii ana i noho ai ma ke kalaunu mai ka 1874 mai, 11 aolo uo paha e hiki mai anaho kahoaka o ia nno, ke hookele maikai ia ke aupuni malalo o ko Kumukanawai 1110 na kanuwui, nolaila he mea pono 0 noonoo nina ia ke hua a me ka hua o keia poni moi.

lUamuli o ka ike ;tna i nainanno o ka lahui e liookaliakalia uei īunlunn o ke keokeo o ua nupepa, e weiieiveJio leo nui mai aei me ke kapa ana he liana uhauha dals. ka poni' moi, a oiai no koi, o ko makou kaliua e ku nei o ka hoemi i na'iilo anpunia me ka ai pakiko i na lo aa lahui, o"kc ku mii keia wuiii, a e pane ma kti aoao o ka lahui, ekau palenaia ua hoolilo elala 110 keia oiliana ano naalihini o koia au nnauau ma Haivaii nei, aolo o hooi aku mamua o na puu elaia i liookaawaleia e kn Aliaololo. A oiui, ua hapaiia keia hana, ua lioo unaia na poloai i na aupuni makamaka meHawaii noi, a aole lioi e hiki ia makou ke hoohaahaa i ko makou moi, noiailn ko kokua nei makoa i ka hooko loa aua liku o keia poni moi : aolo nt\e mo ka manao e hiki hou mai he poni moi liou ana a he mau hoolilo elala lwi uku o ka lehulehu, oiai ko Hawaii nei noho aupuni moi Kunnikanawai auu. O ho makou manao maoli, i ku wa o ka moi i kohoia ai e ka Ahaolelo, a hoohikiia e ku Lunakanawai Kiekie e maj lama i ke Kumukanawai a mo na kanawai, ua lawa kela no ka moi e uoho ai ma ke kalaunu a kanikoo. Ko makeaiako nei makou e lohe pono ka lahui mai o a o, -aole o makou makemake iki e kahea hou ia ka Ahaolelo uhauha a ka lahui o hoahowa puni nei, no keia hana, a e hoolilo aku i § 20 000 o kalahui no lakou, e like me ka hoiko ana mai a na papalina ohaoha a mino ; aka o kekahi poo Luna makaainana e manaolana aku nei e kahenia ka Ahao ielokuikawa, i ohi ai lakou i na uku hoomahuahua a lakou i hooholo ilio nei. A aole no hoi' makou 1 makemeko iki e hookaawale hou in ona pnu dala no keia poni moi. Inn he oiaio ka mea i hoikoia e ka Ēleh o kela mau pulo aku nei, o Kipikona ka makua o ka pom moi, alaila. ua hoike wale 110 ia me ka manao o eo iaia na mahaloia mai e ka moi, a r kau hoi oia ma kalu o ka muna Hooko, me ka noolioo rnna ole i na lilo i U) kaponi moi. Aole e hiki i a makou ke aku mnluiia o ka hokun link ole, tor keia

poni moi, aku maluna o kn poo nlakai liawawn a kolohemakou o lioaliowa akn nei, a peln auanei ka lnhui e kui lima pu mai ai īuo makou. Maaaoi makou i lioomanao ae ai i kn olelo a kekalii niakamaka o makon penei: "O ka hookiekieia ana ae o ka poo lioopilimeaai ma.naoihannkiokio o kekalii aupuni, henieaia o hoonuwaliwali ai ia aupuni, im ka mea, manao wale no lakou i kolukou mau pomaikai pilikino iho, aolo i ko ka laliui. A ma ia hana ana, e hooiniia ka hiem maikai o ko mpuni, a o niokuahanu na noouoo o ka lahui."