Ko Hawaii Pae Aina, Volume V, Number 41, 14 ʻOkakopa 1882 — Na Kue i ka Aha Kuhina! KA HOOMOKUAHANA MAOLI! NA LEO O KA LEHULEHU! NA KOI E HOOPAU. [ARTICLE]

Kōkua No ke kikokikona ma kēia Kolamu

Na Kue i ka Aha Kuhina! KA HOOMOKUAHANA MAOLI! NA LEO O KA LEHULEHU! NA KOI E HOOPAU.

K Ko lUu\!\ii l'no Aiu#, Alohu 0(i, I u ikoia kou īnauao o pili ima uo un hnnn « u;i kuhimi rao ua lunamakaaiuana i kokua maliope o ua kukhin. He oiaio, o kou loo o ka leo ia o ka lnhui, uolaila, ko hoike aku uei au i ko'u mau uiauao i ka lehnloliu me ka wiwo ole, aolo i lilo ka aiua o Wailuku i kn oua uiiliouo. E uinau īuai paha anauoi ka iuea uiuau, ma ko kumukauawai auoi? Ae. IMa ko kumukanawai uo. Aole i hooloiiia a liaim hou ia ko kumukanawai 0 lioomaua aua ia lakou (ua luuamakaainaua) o liaawi i ua aina Lei Alii o Hawnii mau loa. Un hnawi ua luuamakaaiiiana mo ka paa o ua maka i ka ponli. Nolaila, na ke kau ahaolelo o ka makahiki 1884; o hoihoi hou mai i ka aiua jio ka uoho alii mau loa o Hawan nei, a e wao i o la lionua i mau kanakii aloha aina, aloha lahui a aloha alii, o liko nioO. W. Pilipo a me J. Nawahi. E oia o Ilawaii i ke Akua! S. W. Kealo. Koiiona, Puna, Hawaii, Sopt. 27, 1882. 1 na Hoahanau Kawaimu. Aīoha ohm:— Ua ike au i ko olua mau mauao a mo ko olua kokua uui naa ka aoao o ko kakou Iahui a mo ke kuo i na hana a na kuhiua. Ua iko pu nolioi i uahoakaka ana a leo kakou poo naauao o keia au a mo na manao o ko makou kalena ike e kokua pu aku ana i ka olua mau hāna ku i ka mahaloia. E na puuwai alolia aina oiaio, eia makou a pau loa ma ka aoao o ko kakou lahui, ka aina, na alii a me ka Moi nona ka uoho alii e kuinakaia ia nei e na opu keemoa Kipikona a mo Ailuene. E na Kawainui, mai makau olua a hopohopo hoi, e koa olua no ko kakou ainu, ka Moi a mo ke kuokoa mau loa, a me ke aloha ia mai e na aupuni i noho makamaka me kakou, Eia au he makaainana haahaa loa o kue aku ana i ka hana a neia mau kuhina. He makemake loa au o pau laua pono aj, oiai ua kaliiia ae noi a nemonemo (ahuwalo) ka laua mau hana puiiwai oleele a lokoino. Na'u na J. Kiei . Kohnlu Akau, Okatoba 5, 1882. 1 Litt Iioalmnau Knwainui mn, Aloha olua. No ka mauniaim loa mai o ka olua lioiko Tana mni i na mea kuwaho a kuloko, ua manao au, ho mea poiio ko hookaa aku ano. Ko liaawi nei au i ka mahalo kiokio no olua, ma na mea ano mu i hoakakaia iloko o ka nupepa "Ko Hawaii Pno Aina." 0 ka huawiia ana o kola aina i kapaia 0 Wailuku i ka mokupuni o Mnui, mai kona hoomaka ana a i kona hopena, aia au ma ka aoao kue loa i keln haawi, oiai, ma na weliewehe a ka poe hoopilimeaai, aole io lakou i kupono o lilo i poe i waeia no ua ninau paakiki, o hele wale lakou iloko o ka hale e hooio olelo ai, 1 ka pualiioliio nae e ohi ai e liko me ka puahiohio ia ana aku Ia o Wailuku. Laki lakou na luna makaainana ke haawi oleia ia lakou kti īnai pupulo, i loaa ai ia lakou ka uku kupono na ka liaawi uhauha i ka luhiona Haku Alii, ka poe i iko pono i ka oha a mo ka mainoino, nanaipaniikola wai kaulana ihma ponoi o knhi i kiola waleia aku la. Mo ka oiaio. J. G. Hoapili. Koauhou, Kona Akau. Ocatoba 0, ,18S2. Kawaiiiae, Oct. U, 1882. J nu Hoahamm Kawaiiiui, Alohu ' ulun:— Ua loaa mai ka olua palapala mailoko mai o na hua inetala o ka olua Papa Pai, mo na mauao nuliou, me ko'u pilui i ka hauoli nui. Nolaila, ke mahalo pilia aku nei n.u no olua, mo ko olua huai puka nui ae, i ke poi o ka umeke u ka lokoino, iko lea ko olua In-

hui; ke alu moi noi k» pulo a Hakalau Owai na kahuna ku imua? Haina, o Q< "V\ • Pilipo a nu> Jo«. Nawalii, he mau kenela ua nina i ka inu i ko koko 0 ke alolia laliui, Eia Hawaii lai ko aolewa. Ko hoomanao ae noi au i na manao o W. L. Green, iaia o noho kuhiua ana a pau iho nei. Hoike akea mai la kola i kona mauao, mo ho kanaka Hawaii la, ku i ko alolia aina kona mau manao, uolaila ko hoomanao ae noi au i na olelo kahiko, i ko au o Kamehamelia I, penei: Elua haole i ko alo o Kamehameha 1, oia hoi o Olohana ame Aileake Kewiki,.hiki mai la o Yanokoi>a, wahi a kanaka; olelo mai la iu Kamehamoha, elua -wale no liuolo au o pono ai, mai malama oo a nui ka haole, lie mea ino ka haole. Eia ka haolo lie mea hoomakaulii ainn, nolaila, aole au i poina i īm olelo a ko'u mau kupuiia, ke iko lea nei au i keia manawa, ua ko ka poe 1 hala, ua ike len ilio la i kini o Mana. Me ka mahalo nui. Ko olua oiaio. f>. P. Wahineni'i. Kalapaua, l'uini, Hawaii Sopl. 2!), 1882 Hohh. J U A B W Kawainui Na Hoalianau iloko o ka wiwo ole; Aloha nuiolm:— O ka olua nupopa ka lielee o ka puka uahi, ma ka'u ike iloko o keia wa; ke liooili nei au i ko'u mahalo mu a pau loa maluna o olua, no ka makaukauj ka eleu, a me ka A\'iwo ole ma ka paio ana īne ka enemi. He keu keia o ka wa a'u i ike ai i ko olua uaatiao nui ma keia mea he paio makapeni ana, no ka pono o ke aupuni ika Moi ameka lahui. Ua uana mau au i na nupepa Hawaii ekolu, mai ka lioomaka ana o ka ahaolelo a hiki i ka pau ana iho nei, aole no e loaa aku koolua kulana makaukau I a \vhvo oioUioi. I Oka Elele Poakolu hoi, ua ike no au i kana mau olelo a pau e pai aua, a 0 memeue nna ia Kipikona a me kona hou kuhina ao; he mea uo na kakon i ike a i maa no hoi, aolo e hiki iua o Elele Puka Poalia noi ke ahe-wa aku i na hana a Kipikona, no ka mea, o kona makua no ia, hana ino aku auanei olelo ia mai i ke keiki hanaino makua, nolaila, ina ua ike 110 kela he howa, he pono j iho la no ia. Aole au malialo ika Elele I Poakolu i koia wa, no kona apono wale aku mo kona ike maopopo i ka nui o ka hewa i hana ia e keia mau kuliina poino loa kakou i keia mau kuhina, ua pau ae la lioi ke kuhihewa ia Kipikona ua eha walania loa ia ko'u naau no ka lakou uiau hana, aka, imua e na hoahanau Kawainui wiwo 010 a liiki i ka lanakila ana, inalia o huli ko au o ka manawa īnamuli o kakou. Ua hoiko niai ka Elole mu kekahi kamailio ana lio kuo pilikino maoli no ooho kamailio e like mo na mla o ka poo maikai a naauao hoi. Nolaila, o na Honhanau wiwu ole, o hoolana i ko kakou manao no ka pomaikai o ko kakou aina, a mo ka iiolomua o ko kakou lalmi. Ma nu wahi a puu auu lohe ai o kaīnailio ia ana no k;i aliaolelo ;i mo na kuhina, e lohe pu ia anu no me ka mahalo no olua mn Puna nei a maHilo. Nolaila, nio ka nui o ka niahaloia 110 olua, polu ko liuawi aku nei au i ekolu Huvo no olua. ilipa, hipa, iiipa, Hiuo! Hipa, hipa, hipa, Huro!! Hipa, hipu, hipa, Huro!!! no na Hoahanau Kawainui wiwo ole. Me ka muhalo oiaio. S. T, PIIIIOM'A. Ewa, Oahu, Oct, 1882. 1 k6'u niau oiaio Mr. J. U. Kawainui ma. Welinapa kakoi':— He mea nui ka'u e ike mau nei iloko 0 ka kakou nupepa, ka nupepa a na io onoi o Hawaii e hookelo noi, i pomaikjj no ka ili ulaula, o liko liie a'n noi, a me lakou hi aku ma. Ho mea oiaio, o l;o olua lawe ana i 1 keia liaua nui, oia ka liiki mua o na hana nui a ka Hawaii oinio i hapai ae nl,; i kona lahui amo kona Moi, aua lielu ia ma ku papa kiolūe o ka naauao Aolo lioi oia wale, aka, eia hoi keknhi īnau mea. IKo olua paio no ka po'no, ka.pomaikai a me ka,lianoliano alii okaMoi. 2Kapihamauo ka kakou

popa ino na nuhou maikai ku wnlio a kuloko. 3 lia pilia niau o na kolamu i ,ia HHunio nanuao io, a lioonaauao mai i kona poo heluholu, i Ko olua wiwo 010 o paio no nn pono .v ko olua io ponoi, <fcc. iNolaila, oin ka moa i koo. Ina o ae mai ka Haku ia'u e ola liou aku a liiki niai ka a p 1883, alailn, na ao au o hookauwa no ko, ola.o ka kakou nupepa' make ano i Juua pepa no Ewa nei. Ko manao pu noi no lioi au, o liaalelo i kokino o ka Elolo Poakolu, aole au o lawo a hookipn ma ko'u Home a ipuku hale ]ioi. Ua paa kuu manao, aole au o hookipa hou mai iaia ma ko'u Home, a ma ka ipuka hale hoi. Jsolaila, o pono e holo imua a lanakila, a o hoopale ao i na hoino ;a 'mai. Owau no kou oiaio. •S'. P. Amei'ama. Kipahulu, Sopl. 28,1882. I ka makamaka oiaio J. U. Kawainui Aioiia oo;— Xui ko'u mahalo no kou mau nuinao ma ka nupepa; ua lioike oe i kou manao kuokon umi ko Akua mai, aka, e kakali kaua u ua ke au v o ka mauawa o hoike mai, lie niau manao maopopo no ia i ike ia o l;a lahui mai o a o. Ua nui ka mahalo o na kaiiaka o ko'u wahi o «oho nei ia olua, a ua lilo ka Pao Ainai meamanao nui ia. Ua nelei ka pepaole i keia hora. E aloha auanei olua na koiki iuuiuu 0 ka "Ua lani haahaa." I nui ke aho a kau i "Kaupaku o Hunalei." E alolia auanei. J. K. loyEi'A. Hon. J. U. Kawainui; Alnlm. ue ; Ko kakau nei nu i wwhi leta nau, a me B. AY, Kawaiuui, kuu kaikuaana o ka malu kukui o Kaukaweli. Hookahi wald uo mea nui ma "keia knlrixr. a»a, na nnilmloi;) ko olua koa me iea wiwo ole i ka paio ana ma ko kakou aoao uo ka pono o ko kakou aina a me na lianauna Jiou o hiki mai ana. Ko manao nei au olilo anaka moolelo o ka olua mau hana koa- i mea e sila paa ia ai maloko o na puuwai ha mau tausani, i ka wa o keiahooili kaua, ka niea lioi i ike ole ia o ko kakou mau makua i hala o aku la ma kela aoao o ka muliwai eleele o ka make, aka, e helulielu ia auanei e na hanauna hou e liik.i mai una, koe wale no ka poai o na lunamakaainana liaawi aina, aia lakouma ka aoao kue mai. He nui wale na leta i ike ia ma ko kahua aiai o ko Hiwahiwa, mai na makamaka mai e noho ana ma kela me keia pea o ka ama, i haku ia me ko lakou nooneo kanaka makua. A hookahi wale 110 puanu a ka moe; "E |3au o Ailuene e pono ai, e pau o Kipikona o ola ai ka lahui," walii a ka Hon. J. Nawahi. Ke hoiko pu nei au ma keia leta i ko'u olioli piha i oi ae maluna ona moa a pau, no na Hon. au-a aina. A, 1 oi papalua ia Hon. Cx. W. Pilipo ma, no ko luua lena pau ana mai i na mea liuua a na huiamiikauinana liaawi aina Pela iho la ka i lilo ai ]<a aina o Wailuku, i hanai ai ia a hewa ka waha E lanakila mnu Ko Hawaii Piu; Aina. Ko olua hnahau, W. X. P. Kaulii Kaiialupnlaoa, Lanai, Oct. 7, 1882. Honopueo iN, Kohala. Oet. 7 1882 Hou J. LT. Kawainui, Aloha oe:— Ua ike au i kau leta, a ua hooluuioliia ka manao i na meaapauoloko; imua kakou o hoike i na manaokuokoa no na mea o pili ana i ka liana paewaewa a na alakai aupuni |Kuhina. | Eia no ka meu Jiou a'u o hoike aku ia oe; maluhia ka apanao KohalaAkau nei ma kaln 1 o keiamnhina ahiki walo i keia la a mamua aku no hoi; oiai o nu la keia i maka'u nui ia no ka inu ana i ka waiona, olike mo ka ka ahaolelo hann, akHiiiH na ln i manao ia he ino, he' mau la niaikai ka ia no ka upana. Ua liokilo nui au me ko'.u īnau iioa makai mao maanoi o ka apann, o ka mahalo ka mea iloko o'u; na ke Akua eiiaawi mai i ka inaiuliia, a o iioo]iaa i ka waha o ka liona uwo e ako anu e ale i kan£ mea i makomako ai. Eia koia wahi mea hou, ma ka la 29 o kela maliina aku nei i lele mai ai ka moiwahino Kaleleonalani ma na aekai o lea aina haaheo nei, ua liookipa ia mai ka moiwahine me na hoohanohano ia e na īnakaainana; ua kii

aku na makaaūmua i k« alii malum o ka f aln 1 llo 'ckola a piha i kawohi o ka ualiolo. Ua noho kn moiwahho uia kahi o J. Kaai a ma kahi o J. Kokipi, a maka la 0 o koia niainna, ua nohoaia kahale o koii makamaka nei, a ua liookipa mai au i ko alii ra o ko aloha, me ka īnahalo aku n iia makaaiuana;makala 1 ao hoi ua helo loa akuko alii 110 ka ua Kipuupuu o "Waimea mo ka maikai o ke ola kmomekonamau hoahelea pau. Owau iho no Koix hoa aloha oiaio. Geo P. Kamauoha. Jama wakai o Kohala Akau. 1 na Jioalxanau J. (J. Kawainui ma Aloha nuiolua:— Me ka hauoli wau e paneeakuaoii keia lota i mua o ko olua alo, a oiai olua o_ nolio kapena ana no ka kakou hiwaliiwa ko Hawaii Pae Aina, a he mea na ko'u puuwai e hiki 010 ai ke huna īho i ka haawi ana aku i m hoomaik.ii palena 010 no ka olua hoike ana 1 ka mea oiaio, 110 na mea e pili ana i ka huna a na "Kuhina omo koko," oiai laua o hookelo ana i keia walii aupuni uuku i waona o na poai o koia pao mo> ku, ko puana ao nei ka lao o ka lehulehn o ake ana o hoopauia ae keiamau kuhina hoopou dala o ke aupuni a e anoano aku ana paha e komo i ka popilikia, oiai ua komo poo aku noi ke aupuni iloko o ka aie kaa ole. Nolaila, ke kau koo aku nei ko kakou wahi waa (auj3uniJ iloko o na hoopilikia ana i na o mau ana koia mau hoe waa, maluna o "keia mau pukoa, alaila ua> pilikia. Ua hoi aku la kela me keia mau Lunamakaainana o kela me keia apana me ka lakou mau puolo lielelei wale, a o ka moa a ka lehulehu i ake nui aku ai o ka oluolu me ka nolio maluhia āna o ko kakou aupuni, oiai lioi o ko kakou aupuiii aolehe uupuni ma lea maka 6 ka pahi a me ka waha o ka pu, aka ma ka mana wale no o ta pule a na haipule i hoihoiia naai ai ke ea o ke aupuni Hawaii nei, a oiai ua hookuuia aku Jka Ahaolelo me na lima lawelawe o ke aupum oiui hoi o noho alakai mai ana o Kipikona me Ailuene i ka aha Kuhioa o ko kakou aupuni no ka maluMa o ka aoho moi a me ka lahui, eia ka mao ka uwalii o ka moe ana. Nolaila wau a me lakou nei ae o puana like aku nei, o lioomau aku no oo i kahele ana i mua a hiki i ka lanakila ana, a e mau aku no ka haaheo ana o ka poka" pahu Ko Hawaii Pae Aina. Ua kuhihewa ka manao o ka lehulehn e ola ana na iwi i keia mau hoe waa, oia ka ho kumakaia naau kiekie, makemako i ka mea poepoe. O ka olelo kauoha i na hoa kuwili o ka hiwaliiwa, e pule nui aku kakou i ke Akua e hoomauia aku ka, lanakila ana o Hawaii Ponoi me na mea lawelawo i kou kino a-ka. Ka olua kauwa haahaa, •J. W. K. Keliikuiniho-opio. Halawa School, N. Kohala Oct. 7,1882, I na HoahaiiHU Kawaiuui Aloha nui 1 ko'u lioolilo anu i kekahi manawa no ka nana aiia i ka Elelo Poakolu helu 56 o Sept. 2, o keia makahiki no, a helu i kaaliopo uo nei. Ua oi loa aku ku piha o ka opu o na hookele oia nupepa i ka lepo, a me na maka i ka pouli i ka uwahi paima o ka pukuniahi Ko Hawaii Pao Aina, Xoia piha ana o ka opu o nu alakai a mo ka pouli o na maka i ka uwahi pauda, nolaila ua loaa ole he mau noonoo maikai, a me na kalai olelo naanao ana e hoopiha ai i na kolamu o ka Elele i moa hoi nana e hoohauoli ai i-ka poe nana e ono aku ann i ku wai momona, i na he wai momona io, aka ho wai muloai awaawa, ka na alakai o ka Elele e hooinu mt)i nei ia'u, a mo iakou nei ae. No ka loaa ole ho mau 01010 ku i ka hoolnna manao, a no ka holo o hoi kekalii o Likelike a liala o ka nolaila, lioopiliaia ai me keia īnan ano, mea ae o Kawainui mā, mea iho o Kawainui, pupuka o Kawainui, a he piha Kawainui Wale no na kolamu o ka Elo* le Poakolu. Pau ka hio i ka Elele Poa» kolu. ' A no ko ka Elele luwe mai me icaQR laau mulea, a awaawa h'oi, mai, mau hookele mai, nolaila ua loheia «Joj

na leo e liauwalaau mai, a keia makaliiM aku, aole makou o lawe hou nna i ka Elole Poakolii) 110 ka īnea lie nupepa pilia i ke leuamuamn, n me na olalo ku i ka "hoilioi ole. E na koti wiwo ole o Ko Hajaii Pae Aina. Aole a'u mea nui o ae "a'u e kamailio ai me olm, no ka meo ur lme mai iiei iio olua a ua wailio i mua o ke nkea. TJn ike ko.luna mo ko lalo, ua ike leo uka mo ko ltai, n i\a ike lioi ka uiea ika pane poo o lea lianoluuio p keia ola ana, ua ike ka mea hauliaa loa, na ike ka poe i lioowaiwaiia, a ua ike hoi ka poe ilikune. Ua lioike niai olua i ka oaea oiaio, i ka mea oiaio Avale uo. "ī na aole o]ua o ku a liookele i nupopa na ka lakni Hawaii, ina aole makoii o ike aku i in\ mea o hana ia mai ana no ko kakow aina, a 110 ko kakou Moi a me ko kakou mau alii, ano na dak a ka leliulelm e lu wale ia niai nei, ina na like ino ka puaa ka ho-a ia o ka oiai aolooiai manao nonakeia imu e a noi, pela hoi kakou im maknaiimim o ka moi. Ke noke mai noi ka lioi u» kuhina o ua o lialani i ka ai, i ka lu, ike kiola v?alō, i ka kou o ka lae o ka poe nana e paeli ilalo o ka honun. Aole 110 koi makou i maaao, o ku olua mea i lioike ai imua o ko. lehuleliu, o pili ana no na hana pono ole a na kuhiiia i ke dala a ka lohulehu, lie mea la ia o kuamuamu mai ai i m Ona nona j ka •n-i-wo 010 Pae Aiua. Eia wale no ka'u walii kanaeuae aku i mua o olua. Imua a kau, imua a- kau; u kau kn lei oka lanakila i koia makakiki aku. Eia hoi ka Laiana nu> ka Leialii. liaua pu uo ao kauu pu no, Ku a hoouka e kaua pu no, Owau no ko olua oiaio. J. K. K. Kaauhuhu, "N. Kohala, Oct. (3,1882. -N. Kohala. Oct (!, 1882. L ka nupepa £o Hawaiī Pae Aina Aloha oe:— Ma kaPoaono i liala, Sept 29, ua moku ka liiua o Kapuaalii i ke kiana pauda, uiamuli o kona hele ana i lea hoopaiiii i-a me leoaa mmi hoa; a ua pakele kona ola. Ma ka la 4 o keia mahiiia, ua koopii ia imuao ka Aha Hoomalu o Kohala'nei kekahi poe hoopahu i-a, eono ka nui, elia k, a elua w;elimu o laltou_Lhnaknu ia, a iookahi i kopiia me na puupuu paakai he elua haneri, ma na lono mai, ke ulu loa nei keia hewa ma kela apana, he nui ka poe e haiia nei i keia inea he hoopahu i-a me k« kiann nan^ |SJll l» ike ana i na i-a ona ia makeke, he nui aa i-a hou loa, ma ka hai 3a mai he i-a hoopahu. Tla lohe pu ia mai nohoi, mn ka ia i pakole ai ke ola o Kapuaahi, he nui ku. poe i loaa aku i ka makai e hoopahu i-a ana, no ka loaa ana aku he mau mea pili kekahi iua makai ala, nolailaka hoopii ole ia o ka poe a pnu i louaa pono «ku iaia. 0 leia ka'u wahi inakana ia oe e ka hiwahiwa a ka lahui. Me ka welina i kou mau hookele a me kou poe paahana. J. K. Kealoha.