Ko Hawaii Pae Aina, Volume IV, Number 40, 1 October 1881 — HE MOOLELO KAAO NO KA NAITA ROKEKILA HINEDU. KE KOA PUKANI O NA AU POULIULI. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO KA NAITA ROKEKILA HINEDU.

KE KOA PUKANI O NA AU POULIULI.

Unuhiia o ka Peni a Joseph Poopoe, no ka lliwaliiwa a ka Lahni.] MOKUNA IX, ĪIKLU Unlil ™ k m!r* Na Ulumahiehio i ikeia aku— Lilo kahi Akua Poko i Akua Nui [ Kuhina nui.J Ikea ke akamai kilokilo o Selima—Ka huakai imi nmkua a ka Naita. MA KA Helu i hala iho nei, ua ike ia e kakou a pau ka lilo ana o kahi Akua-peke i Akua Nui, oia hoi he Kuhiūa Nui, mamuli o ko ka Aha Kuhiua haawi ana aku i ka olelo hooholo, a i apono ia hoi e na Moi; aka, hookahi mea i koe ia kakou, a he mea pono hoi ia kakou ke nana. Aia no ia, oia hoi ka hoopapahi ana aku i na hoohauohano i pili pono ī kona kulaua, e like me ka miaiao o ke Alo Alii he kupono. No keia mea ku hou mai la ka Moi ludauekai iluua a hookuu hou mai la i na mapunn olelo e poloai ana i na hoolono ana o ko anaiua e hoohaliu aku i ko lakou aiau noonoo nna maluna o ka lua o na mea i manao ai e hooili ia aku na haawina hanohano i kupono i kona kulaua, a e like hoi me kana i manao Ia wa i noho liou iho ai ka Aha Kuhina, a halii pono iho la na eheu anoano ilihia o ka hakaini lai malio nialuna o ko anaina holookoa. A iloko oia tuauawa iliilihia, ua ku hou mai la ka Moi ludunekai iluna, a haawi mai la i kana olelo kauoha i na hoa hanohauo o ka Aha Kuhina i ke kumuhaua ma o keia mau huaolelo la : " E na Haku, a me na Mea Koikoi o ka aina, na hoa hanohano hoi o ko makou Aha Kuhinai kupaa nmi kahiko loa mai. Ano, ua hiki mai nei kakouikal lua o na hana nui a'u i manao ai he mea kuene iki iho a noonoo, a oia hoi ka'u mea i bai uiua ao nei ia oukou, no ka moa e piii aua i ka luaui malihini e noho uei iwaena o kakou, oia hoi kela elemakule, ( me ke kuhi ana ae ia Selima,) ka uiea hoi noua ka ike halau nana i kuhikuhi i kuhikuhi i ka Naita hanohano naua i kaihi ae mailoko ae o ka hu]iii pau ana aku a ka make weliweli i makaukau mau e moui okoti ia kakou a pt>.u me ka ahai lono ole. Nolaila, ke hai aku nei au ia oukou, e noouoo oukou me ke aka hele no ka mea [iouo a kakou e papahi aku ai maluna ona, a nm ko'u manao ana, o ka lei hanohano wale no e hiki ai i ko leakou lokomaikai ke kahei aku maluna ona, oia ka haawi ana aku iain ma ka hooiauua muaauaaku meka Moiwahine o ko kakou noho'li.i, a pau ia, e hoolauua ia aku i me kanohauo loa me ko alo alii a pau o ko'u aupuni, a mahope o keia mau aiea, e hoaahu rio ko makou nohoalii i ke koloka o kona lilo i Kahuna Kilokilo no ka Moiwahine, oiai, o ka haawiua makamae ia e hoalii ai iaia, A no ia mea hoi ke kauoha aku nei au ia oe o Poaeto, e kii aku oe ia Selima kona hoahuuau hou a kai mai iaia iuiua o'u

a im'u o hoolauna aku imua o ka Moiwahino, a pela hoi iinua o ko makou alo 1 kola wa ku uo la ko Kuhiua Posoto, a haalolo iho la i koua noho. 11010 aku la hoi t\ ku mamno aku la mamua pono 0 ke alo o ko Kilo Solimn, a ]>ano nku la. '' h. ka hoahanau, mamuli o ka makomako o ka Koholii, atio, tia kouo ia mai la au o ao nini kou hauohuno o o mai i kou liuia akau iloko o ko'u, a na'u hoi ia o kaukoo aku ia oe imua o ko makou Moi, a na kona ilihia hoi o kaualupo aku 1 kou hanohano o ko Aliiwahine, a me na'Lii a pau oka aina. E ku mui auo, e ke Kilo Selitna me kou ilihia, a na ke Akua Parisa o hoomaikai maii kou mau kapuai a me kou oho hina." Ia wa ku mai la ua Kilo Selima nei iluna, haawi mai la oia i kona lima akau iloko o ko Poseto lima akau, a kai ia'uu la oia nnua o ka Moi. la Selima e lawe ia'la iti.u;> .. na'Lii, ua ku inai la ko Kuhina Lodariana iluna a hookuu mai la i na huaolelo anoano eehia o kana pule e ualo aua i na lani. A i ka hiki ana aku a Selima inuia o ka Moi, ua amama ao la ka pulo ana a ua Knhina la. Ku koko mai la no hoi ko Alii Itidauekai, a kikoo mai la i ka lima o ke Kilo Selima a pane mai la : "E ka makua, Ke kau nei ko kaua inau akau kekahi me kokahi, a pelu. auanei e ike ia ai ua koinohia ko makou iloko o ka aio i kou lokoeeaikai A no ia n i kumu maikai ma ka a°ao o ko makou Aupuni, ī mea hoi ai ia uie ana ia oe, e oluolu i ko'u hoolauua ana aku ia oe me ka Moiwahino o ko makou Nohoalii, ka mea hoi nona na lima i ae ia aku i ka poe kakaikahi e loaa la kou ka hanohano o ka lulu lima j pu ana me ia. Nolaila, e Selima ke kainahao, eia ka Moiwahine o ka aina, a e Rosaria, kuu Hakuwahine, eia imua ou ke Kilo Kaulana o na pae Mauna o llukini, a nolaila, e hookahe ia na omaka wui o ko ko Akua hoomaikai ana maluna iho o olua, tui ia maa hooniīiikai una e hoohui ia olua a hipuu a paa i ke kaula gula o ka Lokahi o ke aloha oiaio, e makua ana kekkahi no kekahi, a i keiki hoi kekahi na keiki.

E kuu Rosaria, ua loaa ia oe ka hanohano kiekie o ka lulu lima pu ana me ke Kaula kamahao lua ole, ka mea hoi nana mai na ike palenaole i hele mai a haha ana maluua o ka mokupuni a ko kakou hapa i Nohoalii ai." He mea maopopo ena makamaka o ke Pukonakona Rokekila, eia ke Kilo Kamahao imua o ke Aupuni o ka Moi o na Akna Peke, a ke kokoke nei ia e aahu iho i ua inea a pau e loaa ai iaia ka hanohauo. I ka pupu ana ae a na liuia o ka Moiwahine Eosaria me ko ke Kilo Selima, ua puai mai la na huaolelo wai meli mat koua nmu lehelehe mai, a pane niai la hoi oia me keia : "ka Makua; ua ili mai maluna o'u ka hanohano o ka huipu ana me oe, ka hoku nana i hoaka e mai i ka malamalama o ko makou hoopakole ia mailoko mai o ka make weliweli e kau īlio ana maluna o makou a pau. I keia wa, ke hauoli nei ko'u naau, o ka hoolilo atia aku ia oe i Kahuna Kilo uo ka palekana o ka uohoalii, aka, i hooko ia ai ko kekahi Kanawai paa o ko mamakou Aupimi nei, he mea pono ke hoao ia ka haawina au e paa nei ma ke ano he Kilo. Nolaila, mahope iho o kou hoolauna ia ana aku me ko ke Alo alli nei, e komohia ai oe e kuu makua iloko o na hoao ia, aua o kou makaukau, l:a mea hoi a'u o kaualua ole nei, e hoike io mai ana iko i na mea huna o ka olelo ao naauao a kamahao au e hiipoi nei, Nolaila, me ke aloha aua īa 00, e hookuu aku ai au e hoohnma ia aleu ai kou kiekie hoano me ko ka aiua." I keia wa i hookuu mai ai kā Moiwahine i ka lima o ke Kilo Selima, a ia manawa hoi i i>aue aku ai ua kanaka kupanaha la: " E kuu Kaikamahine ! E ke Aliiwahiuo ilihia. Ualohoauikou leo, a ua loku ia ko'u uhano e ka hauoli, a ua kokoke e kakaa mai na kulu waimaka ma ko'u mau papaliua, nae no ka

oluiehn u nui l;a welonia o ka nm\u, aka, ik> ki\ luuioli uo. Ko kulou haahaa aku noi (Ui innia o iu\ liookiuiwii nna a pau a kn Nohoulii no kou iini o ikea ka niea luina iloko o l;o'u waihona iko o ka wohowoho ana ninau a mo na kahoaka pohihihi, A ke hooia ak»i nei au imua o ka nolioalii, nia kn inoa laahin o Pariaa ko o ko kupuna alii mana hai o koia lahni, o hana no au nio ko kanalua no ka Nohoulii makeinake." I kola wa, knnou aku la o Selima i ka Moiwahine, a alakai ia aku la ia e ka Moi ludanekui, a hoolauna ia aku la me na hoa o ka Aha Kuhina, a mai a lakou aku a i nu'Lii e ae o ka aina. A pau ka hoolauna ia ana mo ko alo alii o ka Moi ludanekai, ua hoinoi hou ia mai la ia ma na kia mahela o ka nohoalii o ke aupuni Nekai. Huli ae la ka Moi a kamailiohou aku la iaia: ' EUa Makua, eia kou wa o hoaoūi ai kou uhane, e liko me ka mea maa ī ko makou aina noi mai kahiko leu mai. Ano i mau huapule nau ia Parisa, a mahope iho oia leo kalokalo ou e ka makua, e hoike aku ai ka Moiwnhine i kana liihio, a i ole o kana ilihia paha, a o kekahi mea paha iloko o keia aimina o loaa ana he hoike mai na akua Haule koke iho la na luili o ua Makaula la ilalo & puana ao la he mau hua pule, o nonoi ana ia Parisa e hoike mai oia i na mea huna a pau a kona ilihia a me kona hemoleie i makemake ai e hoike mai i ke Aliiwahine paha, a i kekahi mea e ae paha oloko o ke anaina, I ka pau ana o keia kalokalo ana o ke Kilo Selima, ua ike ia aku la kekahi mea ano e kupanaha e na maka o na mea a pau, a kau mai la ka weli maka'u o a haalulu lakou no ka weliweli. ( Aole i pau.)