Ko Hawaii Pae Aina, Volume IV, Number 32, 6 ʻAukake 1881 — Ke Kulana o ke Ahi Pele ma Hilo [ARTICLE]

Ke Kulana o ke Ahi Pele ma Hilo

E Ko Hawaii Pae Aina: Aloha oe:E ae hou mai kou mau lunahooponopono ia'u, e hoike hou aku i na mea e pili ana i ke ahi pele ma ke kulanakauhale o Hilo nei. Ma ka la 27 o Iulai iho nei, ua pii hou aku au e ike i na hana a ka wahine hookalakupua e ai hala ole mai la i na lehua a me na ululaau o kanahele; ua ana pono au i kahi i koe a hiki loa mai i ke kaona nei, a penei ka hoike ana a ka mea ana i ka oiaio. Mai ke kihi hema hikina aku o ka pa hale noho o ka Hon. J Nawahi (oia hoi ka huina o na alanui Homelani a me ke alanui Kaumana) a hiki i kahi a'u i hiki pono aku ai imua o ka auwai pele e kahe mai nei, mawaenakonu o kona hapalua, he 1 mile okoa me 5/8 o ka mile, ma ke alanui no e pii mau ia nei keia ana, aole hoi i ana ia ma ka laina pololei. A ina ma ka laina pololei ke ana, e kupono ana i ke kihi hema hikina o ka pele e kahe mai nei, alaila, ua emi mai keia loa i hoikeia ae la. Ua ana aku au i keia loa me ka mea ana lipine lole, nona hoi ka loa he 80 kapuai. Na ka'u Latinela ki kauo mamua a na'u ka hooponopono aku mahope, pela ka hele ana a hiki i kahi o ka pele. He nui ka pele i keia wa, a ua kahe aku kona mau auwai ahi mahanahana ma kela a me keia wahi, a i ka nana aku i ka motio o kona nee ana, ua nee kapakahi mai ka akau hikina mai Waiola ae, a i ka akau, kekahi mau mana, a i ka hema hikina hoi. Ke hohola ae la kona mau kukuna wela i na lehua o Mokaulele. I kela a me keia la, e nee mau mai ana ke ahi i kai nei, aohe ku malie iho. Aia ke hoea hou mai la no he mau punohu o ke ahi pele mahope mai me ka ikaika, e pakui mai ana ia i ke ahi e nee mau mai nei i kai nei. Ma ka nana ana i keia mau ouli eehia a me keia mau hiohiona kamahao, ua lilo ka piko o Puuhonua i kahua nani a maikai no ka makaikai ana i ke ahi pele e like hoi me ka puu kaulana o Puowaina e kilohi iho ana i ka nani o ke Kapitala o Honolulu. I keia mau la, ua kau mai na hoomanao aloha ana me ka walohia no ke kulanakauhale nani o ka mokupuni o Keawe, kahi hoi a kekahi haole naauao i kapa ai o Hilo nani keia a o Hilo pua rose hoi, aka, o ko ke Akua makemake ke hanaia i na wa a pau. He oia mau no ke kulana o ka pele i ke ao a me ka po, e pii mau ana hoi na huakai makaikai pele i kela a me keia la, ua hoaumoe pu no hoi kekahi poe ma kahi o ka pele e kahe nei. O na pohaku pele i ohikiia mai a hooponopono ia ke lilo nei i mea kuai nui ia ua loaa na okeni a kekahi poe ma ia hana; no ka ike nuiia o ke dala loaa ma ia hana, ua nui ka poe e pii nei e ohiki pohaku, a piha na ie hoihoi i kai nei e kuai ai. Ua oleloia e kekahi haole naauao mamua aku nei, "he makahiki koe a haalele ka pele ia Hawaii nei," oia paha ka pio ana o ka ahi ai honua. Ina he oiaio keia wanana, alaila, eia wale no ka wa pono i ka poe i ike ole i ka pele mamua, e ku ae a hele mai, no ka mea, e hoi loa ana paha i Kahiki, a oia keia e hele aina mai nei, a ina e luu aku i ke kai, o ka nalo loa no ia aole e ike hou ia aku. E K WAHINEHUHU. Hilo, Iulai 27, 1881. George Langhern, Aloha kaua: - Eia no maua me na ola kino maikai, aole omaimai. Ua kokoke loa mai nei ke ahi pele, a me he mea la, ua mile a oi mai kahakai aku, aka, ina mai ka mana mua a i ke alanui Volcano he hookahi paha mile, eia nae he akahele loa. Eia makai nei o Kukuinui a ke mana hou ae la nae ma ka akau a ano hele pololei aku la i ke alanui mamua e hiki ai i Maunaloa, a ina e hele ae ana ia mana a kaa mauka o na puu o Halai, a iho hou mai i kai nei, alaila e kaa pono ana paha ma ke kahawai o Elenaio. Aka, aole nae i akaka kahi e iho mai ai aia mana. O ke ahi hoi ma Laumaia ke hoomau mai nei ia i ka iho ana mai, a ina e puka loa ana iwaho nei, me he mea la, e pau ana o Piihonua. Ina keia mau mana ahi elua e puka loa i kai nei, e pau ana ka aoao hema a me akau o keia wahi kaona. Ke pii mau nei no na makahiki i na la a pau, e nana i na hana a ka wahine. I ka po, e hoomaamaa ia no kau wahi o ke kulanakauhale nei a me he mahina palaweka la ka nanaina. Joseph Kalana.