Ko Hawaii Pae Aina, Volume IV, Number 29, 16 Iulai 1881 — KO KAKOU KULANA AUPUNI. [ARTICLE]

KO KAKOU KULANA AUPUNI.

E na lehnlehu Hawaii, aloha kakou, Ua kamai'lio iki iho nei au mamua mo ko kakou kue ia e ke aupuni Eeritania, i ulu mailoko mai o kela kuikahi panailike nje Auierika, inamuli o ko kakoti uhaki ana i kela kuikahi mua o ka makahiki 1851. Ano, ko waiho aku nei au i keia nmu manno ho'j, ma ka aoao o ke aupuiii o Ainenka Huiia.

Ua komo umi kekalii hoohalahala ia ana no ko kakou aupuni, mai ke aupuni inai o Amerika lluiia u ua loheia imua o ka Alu\olelo o 18S0, mamuli o ka ike ia ana, ua hookomoia aku mai Hawaii

nei iikii, im kojiaft a mn na raiki i lioouhiiii nm m aiim o. U;i wikiwiki ,'ca uoao Ku huiu o lawo niai i bila kanawai e knu aku ana i ko duto maluna o na kopaa u nio im raiki e komo mai ana mai na aina e iiiai iloko o keia aupuni. Uo hua no keia i ulu mai mailoko niai o ua kuikahi la. Aole no paha o hiki i fee apupuni ke ku me ka lanakila ma keia kanawai. Ko olelo tici au, Inaehookomo uiai o Beritania, a o kona mau pan'alaau paha i ca kopaa a mo na raiki i hoouluia e lakon, i ko Hawaii nei aupuni, a ina e ohi hou aku o Hawaii i na dnte uialuna o ia mau mea, alaila, e kno hou ia mai aaa no kakou e Beritania Ke manao nei kakou e hoomaikai ia kakou imua o Arnerika; a e hoike aku boi i ko kakou aloha kapakahi iaia wale no H(aha no la ke ano o keia haaa a ko ka* kou mau alakai aupuni.e hana nei i ka mea kaulike ole i na hoa makamaka aupuni i ike niai ia kakou ma ka noho kuika hi noho aloha lahui ana ? Mai ka wa mai i loaa ai ia kakou ka ikeia ana mai li& aupuni kuokoa a hiki iloko o keia au i aliikai ia ai kakou o hoohihia ia ma keia J mau hana. Aole ma ka makee ana i ko , kakou kuokoa, aka, ma ka manao ano okoa, a na keiki hoahanau, a lakou e kapa iho nei, he poe aloha lakou ia Hawaii. Ke hooikaika nei ka e hoomauia kona kuokoa. He waha wale no ia. 0 ka maaao a uie ba hana, he okoa loa. 0 ke ake hoohui aupuni. Oia no kekahi mea nnLi komo iloko o keia knikahi. Ma ka pauku 4 o.ua kuikahi Amerika la, ua hoopaa ia_ko kakou aoao. ao— le loa e hiki ke hana i kuikahi o keia ano roe na lahui e, aole hoi e hoolilo i kahi lihi aina ik hai. Aka, ma ka aoao o Amerika, aole loa oia i hoppaa ia aku e ko kakou aoao, ina he panailike io k'eia. Ua like loa no ko kalīou aoao ma keia 1 pauku me he puaa la i 'ioopaa ia isīe kaula i mea kalna ia. Malaila ke kolohe o ke komisina hana kuikahi ma ka aoao o Hawaii; malaiia pu no hoi ko ka : Moi Kalakaua kuhihewa i kona kakan inoa- ana ina ua kuikahi la, a ua haule pu ka Ahaoh.'lo o 1876 i kooa hoapono ana i ua kuikahi la, a mo na kanawai kokua pu. E pono i ka lehulehu e hoomaopopo pono i keia mau olelo a 8 H Pilipo ka Loio Kuhina a K. V, "0 ka hoohui aupuni, oia no ka haawi ana o ka Moi i kan wahi o kona aupuni i ka wa maluhia uo kekahi aupuni, a i ole ia, o ka haawi ana paha i kahi lilii iki o koaa aupuni no kahi aupunl; a i ole ia, o ka hoohui maoli ana aku no malalo o kekahi aupuai nui, a i.ole ia, o ka hooholoia o leekahi kuik'ihi panailike," wnhi ana. Ina ua hanaia kekahi 0 keia mau mea, he hoohui aupuni maopopo ia. Ua maopopo ina keia, ua paa kakou iloko o kela lima, me na maiuu oolea, e ake aoa e hopu ia kakou i mea e hookoia ai na lia a ka nmnao i nu iloko o lakou no ka wa loihi, a eia ka wa, 1 uhi (fi ka poeleele i ko kakou poo aupuni, a ua lealea lakou i ko kakou hei ana ī fe& lakou upena. Ko hoao mau mai nei nae lakou e hoolelo, e uhiuhi iho, e palepale ae; aole ka o lakou manao pela. Aole no he manao o ke aupuni o Amerika ia mea. Aole □o ka he ae, o ka Ahi Senafce-o Amerika ia hana. ka manao o ka mea nona keia-kakau ana, aole oia e manaoio i na pale ana no keia mau mea. He hana kahiko i okomoia i ke au o na Kamehame'ha, a hiki ia Lunalilo, ua haulo mau lakou, akahi no a hookoia ko lakou ma-. kemkae. Ina aoie e hookoia keia makemake o lakou nei iloko o na makahiki e hele nei, a hiki i ke kokoka ana e pau na makahiki ehiku o keia kuikahi, alaila e hoalu auanei lakou me ku il-aika nui iloko o kau balota o 1882 o hiki mai nei e holo balota, e hoomau hou ia aku ke kuikahi ehiku makahiki hou. Ma keia ke kahea aku nei au iaoukou e .Hawaii, mai ka la hiki.a ka la koino, e kulou iho me ka uooaoo nui ana i.kou ola,* a me kou make, i kou lanakila a me kou hulihia, aia no ia iloko o kou lima, oia kela mana koho. E imi, a o huli, e ui, a e ninau aku, a e uinau mai,- Owai la ke hele no makou ? "Eia au, a e hoouna ia'u" wahi a lie kaula laaia. A owai hoi'ke hele no ko kakon aina iloko o keia knu ano nui o hiki mai nei ? 0

ka pioa aloha ia Hawali', a mo ka I&hui pu. Mai koho i ka ik)o o loko o kela l>oai. E hoi hou ao kakou iluna o kola kummnaoao no ko kuikahi, ua olelo ao paha kahi poe o oukou, ho kanaka ino oe. ho kue oe i ke kuikahi, ka mea dala nui oka aina, pomaikai ka lahui. Piha ka waihona <3ala oke aupuni. Ae, wa kue io iso au, aole nae i ke kuikahi a pau; aka, he wahi nuku loa, oia no ka pakui oka pauku 4 iloko o ua kaikahi la. Aia wale no iluna olailei ka ino a pau. Iloko olaila wale no na hihia a pau i hooulu ia ai. loa e makemakeia ke kuikahi e hoomau hou ia ao ehiku makahiki, a e kapaeia keia pakui o ka pauku 4, alaila, o ko'u lima, ka'u olelo kakahi e kokua ikaika ma ka hoomau ana i ua kuikahi la. Maluna oia wahi uuku ka mea nana e hoike mai i ke ano o ke kanaka e kokua ana i ko Hawaii kulana. Ina o ka mea e holo balota ana, a e makemake ana e hoomau ia kela wahi, oia kekahi hoa o ka poai o ka poe hoohui oupuoi. Aka, iua e manao ia #ua ka hoomau ia o ua kuikahi la e like me kona ano a pau e paa nei, alaila, e oluhani kakou a pau, a e kaiehu okoa aku i ua kuikahi la, alaila, ku knakila oe, hemo na kaula i paa ai ou inau lima. Heaha Ia ia waiwai e loaa ana i kekalii poe kakaikahi, mamua o ko kakon nele ana ika noho ana lanakila. Heahala ia waiwai ina he inea ia e kaili maoli ia ae ai ko kakou aupuni. E pono ka laiLui e_makaala no4seia,- E pon»-ka pcrer holo balota e ike i keia mea. Pela pu hoi me oukou me ka poe koho. Aole i pau.