Ko Hawaii Pae Aina, Volume IV, Number 23, 4 June 1881 — E KE KIAI HEAHA KO KA PO? HAI MAI KE KIAI, KE HIKI MAI LA KE KAKAHIAKA A ME KA PO NO HOI. [ARTICLE]

E KE KIAI HEAHA KO KA PO? HAI MAI KE KIAI, KE HIKI MAI LA KE KAKAHIAKA A ME KA PO NO HOI.

opiopio, A'O., pola no hoi ina lio ia, moa, ( puau Ina no hoi ho nioeim, pa»u katio a wahine, 1010 iSro. l'-ia lio nno nui, 0 hookupu mua ana na inakuiunaiia 0 kekahi ahupuaa, kalana a moku i ko I;ikon (ilii. 1 ka \va iiao 0 makaukau ai wa n\oa hooknpn, 0 lawo uuia ia 1 ko. konohiki, a iko oi,\ muiluik aku t\ iko lakoii alii. Ika wa 0 hiki aku ai keia niau moa a pau iinua 0 ko alii, e haawi inai ana no hoi ka lakou alii i 11 a mea a pau i loaa iaia, ina he 1010, lo, d.ila, ai, ia, &o. Ike iho la hoi koia lii oia kona wa pono e hooleupu ai ike )ii uui, hoolale ne la oia e hapai \ mau waa a e lawe i keia mau mea pau na ke 'lii nui, ina nae he loihi a mamao kona wahi, a i.ka wa no hoi e holo ai na waa, 0 kau pu 110 nie ua 'lii nei. 1 ka holo aua hoi a pae i kahi o ke 'lii nui, waeia ae nei he niau mea hr.pa, ina he ai, ia, niu, hala, llojkahia elua mea nana e lawe 0 111, makaainana, aai ke 'lii nui, pauai 'uai ia no hoi ko uka poe e like me na mea i makaukau a i loaa ia lakou. Oke aiii ona wan, eia no 1 ka wi\a, aia hoi ka hui 0 na 'lii a lawe a kiloi ia ka ukana 0 na waa, alaila hui i\ ike alii pu. Eiu nae i ka wa 0 laweia ai ka ukana a pau, oia ka hapanui 0 ka ukana 0 i\a waii, a koe na mea i manao nui ia ua ke alii nui, oia ka wa e lele ai ua 'lii uei, a 0 leana inea paha e hoouna ai a imua o ke alii nui, a i aku ppnei: E nana oe i na 111 ea a pau e waiho nei inīua 0 kou alo, Ae. walii ake alii nui. Ia wa hoi, olflo ae nei ke 'lii nui i kekahi 0 kona mau aialo ponoi penei: E kii ia na 'lii, na leeiki a na 'lii a me ka poeiiuonoono e hele mAi, e hoike pu-ak-u i k 1 olelo e hele mai a pau loa, e ai, e inu a mahele i na mea a pau e waiho nei, &c. (Jole i pau.)

Em l\oi k;\ lawaia iuw o kokulii i-n oia j ka Ikaiiiki; aolo ina Iluwaii ihū kvia ano i u, nolailu, uolo 110 ho ino;\ llawwii. 110 ia ono a niomonu, nho ano like 111« ko ke Akn; lie ia nui 110 i ka wa nunui, a i ka \v!\ liilii 110 iiui lio liilii no. Eia walo \io ko ano m\i o ka lawaia ana o keia uno iu: Aole upona, aolo tio he lau, aka, he kaula wale no, eha a olima hanei'i anana a oi aku a etni nmi paha ka loa 0 ke kaula. Ika wa e holo ai na waa no ka lawaia i keia auo i a, hele no hoi a kahi i maa a i ike ia, alaila, e hoomaka ka lioonohouoho ana o na waa; i ka wa e makaukau ai, ua hoomaka na waa nniu 0 holo kaapuni, e like me ko oukou hoopuni ana ike kule. Ia holo ana no hoi a puni me ke kuu aua i ua kaula nei i oleloia ae nei, alaila, 0 ka puni 110 iu. Ia puni ana no hoi, alailn, nai nku nei no hoi a knlii papau, alaila hoopau ka hoopuni ana 6 ua kanla nei nia ka aouo miwika, a 0 ka aoao no makai e hoowau 110 U)6 ia. Noluila, ika iko anu o ka ia uu hakuhaka o uka, o ka liolo no it\ 0 ka ia iuka, a i ka ia no hoi e holo nei iuka a pae i leula, oia no ka wa 0 ohi ai, nie ka ia 010 e lilo aku. Ina he mau mano, e pau loa uo lakou a pau i ka make. .Kupanaha nmoli paha ke ano 0 ka hana aua i mea e niake ai keia ia ! JSTo ke Aku a me ke Ahi,—Aole no like ka lawaia ana me ko Hawaii nei. Ina he lawaia 0 keia ano, eia na inea hoolako, aho, makau i hui pu ia ma ka pa. Oka wa lawaia, oia no na wa kakahiaka me ahiahi. Ikawa e holo ana ka waa, e iho ana i ka makani mahope, aia na abo e kauo hele ana inaho ]ie, iloko hoi ka waa ia wa i ka hoolili Aku a Ahi hoi; oia holo o ka waa a hiki i ka wa 0 paa ai 0 ka ia, alaila hookuu iki ke kaula pahee me ka lioofep sl epe oka pea Ika uiakani. Ikawa no hoi e hoolepelepe nei, ke huki nei no hoi, ia huki no lioi-a kau ka ia alaila no hoi hooiho hou ka waa. Oia iho la no ke aao nui oka lawaia Aku a ine ke Ahi; 0 ka pa no ka maunuelike no me ko kakou nei, ao' ka makau lie mea kokua wate no ia i ka pa; ina no hoi he pa ai, uui no hoi ka ia, a ina fao hoi he pa neo, e neo ana no; nolaila, 0 ke Aku me l;ē Ahi, he hooka-' .hi wale no ano lawaia ana; aolo e like me kau e Hawaii Imiloa. Ika wa makau ole, oia hoi mamua, lie like no me oe e Hawaii, ka iwi kanaka ka makau. I ka wa e hoi mai ai mai ka lawaia mai, okioki kahi ia a ai no hoi, ai iho la no me ia, aolehoi.me ka paakai, oia hoonuu wale iho la no, ina me ka ai a ai ole paha, Ina hoi he nui kaūa, alaila 0 ka ia e koe, e kalua; a e like no ine ko na ia inua ae nei, pela no keia ia 0 liana ai. He nui no na ano' ia eae ma Hawaii nei malaila, a me na ia i ike 010 ia, he like dq ko lakou mau ano lawaia ana me ko kakou nei; e like me na wa aia makoikoi a lawuia wa, pela no ke ano lawnia ana; aka 0 naia mua ae.nei oia na ia ano e 0 ka lawaia ana. No ka Hee—He hookahi wale no ano lawaia hee ana, oia uo ka o-hee; he hookahi hora wale no lie mau haneri kai loaa, a kouio ka waa. Oke ano nui ae la no ia 0 na ano lawaia ana o ka mokupuni o Mille a ko Kiai i ike pono ai me kona mau maka. Na wa hanai-a hooknpu alii. —He ano e loa keia mau mea ma ko'u ike. Ka yva hanai—Aole like i na wa a pau, a penei e maopopo ni: I ka wa nui 0 ka ai, aolemanaonui ia e kahumu ai me ka lawaia pu i inai no ka ai, a pela 110 hoi ka wa ia, aole uo i mauao nui ia e hana ai; aka iua ua loaa pu 'lie ai a me lea ia, aolo hoi oia. lija he ai wale no ka inea loau, 0 ka ai wale no ke hiki mai imua o na 'lii, a ina hoi he ia, he ia wale no; nolaila e manao oukou aolo pela kou uialania ana e Hawaii i kou mau alii. Na wa hookupū alii—'Ho nui na n\ea e hookupu ai i na 'iii, mai ke 'lit uui a i na 'lii haahaa. Nh mea pili i ku ai, e like mo ka ulu, ulupilo, hala pala, hala i hanaia a paa i ko opo, niu maloo a niu