Ko Hawaii Pae Aina, Volume III, Number 48, 27 Nowemapa 1880 — HE MOOLELO NO NAPOLIONA BONEPATE! KA OLALI O NA LA O FARANI! A o ka mea hoi i kapaia KA LIONA O KA ULULAAU! A ME KA WELI O KE KAHUA KAUA. [ARTICLE]

HE MOOLELO NO NAPOLIONA BONEPATE!

KA OLALI O NA LA O FARANI! A o ka mea hoi i kapaia KA LIONA O KA ULULAAU! A ME KA WELI O KE KAHUA KAUA.

MOKUNA VI,—HELU 36. Hoofījn]ia o Manktua. [I na makamaka uhoiaholo o ka nauoa o Napoliona, ano, ko pahola hou ia aku uei koua moololo i koia pule, ka lana o ka manao o ko oukou nioa unuhi, aole i haalole mai na lia ana o na la i aui aku la no kana mau hoonohonoho kaua naauao i ko oukou mau puuwai. Oiai, mahupe iho o kona lolii aua no kekahi mau pulo i hala, ua liiki mai na louo hoohuoi i ko oukou mea unuhi e ]iili ana no ka kakou nanea kanlana. Nol&ila, ua lawe mai kooukoumea nnuhi i keia pule, i wa nona e pahola hou aku »i iaia imua o oukou, me ka lana o ka nianao, "aole kakou i wehe i ka pili hooko-o ia loko" me ia. Welina. Saji'l Kaeo.] "V? KA wa a Waremuka i hiki aku ai i ka pakaua o Manei.ua, ua pnka mai la na koa o loko ekokna iaia, a huli hke. H3 la laua me ka manao lokahi, e kaohi aku i na keehina lanakila o Napoliona e nee mai la imua o ko laua alo me ka wiwo ole, a hoouka iho la ke kaita o Sana Keoki me ka hahana. Akn, ua hoopuohu liilii aku la nae o Napoliona i na Auseturia ma na wahi a pau, a auhee hou aku la lakou iloko o na paia o kā pakaua me ka nui o na make. A hoouiau aku la o Napoliona i ka hoo-pnni-ana ia M inetua, I koia wa a ko Napoliona mau koa i hoauhee aku ai ia Waremuka a me na koa o ka pnkaua maloko o na paia o Maiu'tua, ua paa pio iho la ua kenerala pookelivnti o Auseturia a mo kona mao puali, nialoko o na paia manoanoa 0 ua pakaua la. Pela iho la i pau ai na hoouka kaua o nn la he nmi. 11010 o keia wa ]iokole loa, ua hoopuehu liilii aku o Napolioua i ke kolu o na jiuali o Auseturia, no lakou na helnna i 01 polua ue mamua o koua. Ua pulunii aku oiu 1 kona mau onemi mailuna'aku o ke kahua kaua, n hiki i ka wa i neo. neo ai. Nolaila, aole he mea i koe ilio nana e keakea mai, oiai, ua malaeiae ke ala e hiki aku ai ia i ka pahu hopu o kona mau iini. Noluila, o na lanakila kamahao e liUe me keia, ua hookahaha aku ia i na pi.uwai 0 na hiena kaulana o ke kahua kaua o na aupuni kaua a puni o Europa. Oiai, aole he mau lanakila hanohano e like me keia i kakuu ia maloko o na moololo kaua v ke au i hula, a me ko keia wa. laia a me kona puali e nee ana me ka awiwi >nai Roverodo mai, ua puka ae la kekahi o kona mau koa mailoko mai o ka laina, a pane aku la ia Napoliona me ke kuhikuhi ae i kona wahi aahu nahaehae. "O makou, na koa o kou puali, oiai, mailoko mai o kg kakou mau lanakila a pnii, aole i nno e ae ko kakou mau wahi aahu, nnii ko kakou wa i haalele aku «i 1 na paleua o Farani. Oiai, eia no kakou ke aahu nei me na wahi awelu nahaehae." Ua oko nui o Napoliona e kaohi mai i ka nee loa ana aku o keia manao haakei mawaeoa o kona mau koa, nolaila, huli koke ae la oia a nana aku la maluna ka oluolu, a pano aku !a, "Ua poina palni oe, e kuu hoa'loha wiwo 010, ina e hoaahu ia oukou mo na lole hon, o nalowale ananei na palapu hanohano e kau la malunn o ko oukou mau helehoh.na." No keia mau olelo naauao

a Nn)K>lioim, ua h.iawi ui- la na koa he 1,1,111 hnro, a onipiui hou kona aloha iloko o ko hikou niau puuwai. Mu kt\ po manuiii iho o'i.a hoouka kam» imi ILisiuio, oiai o Napoliona e maki ana nu> ka awiwi huum- 010, ua h,ialrlo ia aku kona puali inahope ona. Aole oia i ai iki ia la a po, nolo no hoi i hianioo mo ka oluolu no kokahi mau po ! K luilohu. Aia nao uialoko o ka eke a kokahi koa, ho wahi papaa palaoa. alii ae lu oia iloko o na apnna elua, a hauwi ae la i kekahi hapa i kona alakai opio. Iloko nn hoi o keia mau hoouka kaua weliweli a pau, ua haliu mau aku o Na[lolioua itnua o na poka a na eneuai me ka wiwo ole e like me kekahi koa haahaa loa inaloko o kona puali. Ma kekahi o keia mau hoouka kaua, īke ae K kekahi koa paionia i ke kulana pilikia o kona Alihikaua Nui, nolaila, ku ae ln oia inamiia ona, ino ke [wle pu ae iaia ma kahi o, a pane aku la me ka leo kalukala, "E ku ae oe ma kahi e 1" Ia wa, haka pouo aku la ko Napulioua mau maka maluna o ke koa me ke kahaha nui, me ka manao o pane aku, aka, hopu hou mai la no nue ke koa me na lima ooloa, a pale hou ae la iaia me ka pane aku, "ina oe e make, owai la ka inea nana makou e hoopakele ae mailoko mai o keia pilikia ?" a ku ao la ua koa la mamua ona. No keia hana.wiwo | ole a keia koa, ua hoomaopopo koke iho la o Napoliona i ka waiwai io o ka manawa a keia koa i paleae ai iaia, nolaila, aole oia i pane aku iaia. Mahope iho o ka pau ana o ke kaua, ua kauoha ae la oia e lawe ia mai imua ona ke koa paionia. laia hoi i liiki mai ai imua ona, kalele iho la kekahi lima ona maluna o kekahi o na kipohiwi o ua koa la, a paūe aku la, "E kuu hoa'loha, ua hauoli loa au no kou wiwo ole, a ua kupono hoi e uku ia, oe me kekahi makana. Nolaila, mai keia hora aku, e hoohanohano ia kou mau kipoohiwi e na pilali gula, a e kapae ae hoi oe i ke koi lipi au e auamo mau nei iloko o kela a me keia wa." A hookiekie koke ia ae la oia iiia ke kulana o na aliikoa. Mahope iho o ka paa pio ana o Waremuka' a me kooa puali maloko o ka pakaua o Manetua, ua manao iho la o Napoliona, oia la ka hopena. o ka hookahe koko, aka, aole nae pela. Oiai, ua palua ia aku ka hooikaika ana a ke aupuni o Auseturia i keia wa, me ka hoole paa aku aole oia e liana i kuikahi me ke aupuni Kepuhalika o Farani, Nolaila, hoala. hou ae la ke aupuni o Ausoti)ria i ka ha o ka pnali, me ke koi kna pu aku o Enelani iaia me ke dala, ke alakai nona e hookikina nei ia Auseturia e kuo aku ia Napoliona a me kona puali, a hiki i ko Napoliona wa e lilo ai i moepua na kona inaina a me na meu kaun a na Auseturia. Pela iho la keia aupuni kuulana o ke ao i hoao ai i na j wa a pau, e ko kona iini, aka, ua pale ia aku ia mau moeuhane kuhihewa ona e ka Olnli opio a pahua ke akainui hoonohonoho kaua o Wuremuka, ke pookela o Ausetnria. Me ke koena iho i koe o na wahi koa o Waremuka a me keko.hi mau mahele j mai ka muliwai Rine mai, a me na kanaka kuaaina o Kailola, na loaa hou iho Ia i ua aupuni la o Auseturia kekahi puali nui hewahewa, mamua ae o ka I piha ana o ka malama okoa, nona na kanaka h« hookahi haneri tansani. Mamuli o kona (Ansfitnria) hooikaika palena ole ana, ua kokua pu mai la, ke aupnni o Yiena me eha bataliona koa. A humu lima iho la ka Emepera wahine me ka maiau i ko lakou mau hae a hauwi niakana aku la i na koa o k'a pnali, mn ka manaolana, mamuli o kona kokua kino ana i ko lakou mau hae, he mea la ia nana e hoeueu ao i ko lakou mau manno wiwo ole a me ke alohii no ko ]akou uina makuahiūe a me kona l kuokoa. I ka wa i makaukau ai na mea a pau, ua hoakoakoa ia aa la he 75,000 koa muloko o ke awawa o Kailola Akau, me ka niakaukau i ua wa o pau e nee aku ! maluna o Napoliona mai ka akau mai, oiai hoi na kou knpaa wiwoole he 75,000 maloko o na ]iaia o ka piikaua, malalo o I Waiomuka, nie ka makaukaii o puka

mai i ka w o hui ia aku ai ka lono inia. Nolaila, iloko o na pulo ekolu walo no, ua ala hou ao lu'kahi pu<tli nui nona na koa ho 100,000 i nv.Ucaukau i ua wa ii pau e Ulo kaua aku maluna o Napo liona a nie liuou «-«hi pauli uuku iki. No ka nui hewahewa o keia mau pitali a ka unpuni o Auseturia i lioala ao nei, ua ike iho la o Napoliona ua kupili kii kona kulana, me ka hoomaopopo iho ftia ka make raa kona mati aoao a pau, a pehea la oia e pakele ai i keia wa mai ka mana aku o na pualikoa o Atiseturia. j He oinio, ua ane hiki mai ka hom o ka | poino maluna ona a me kona wahi puali j uuku iki nana i luku aku i na puali ikaika ekolu o Auseturia, a ahu a lala na heana o kona mau koa iluna o ke kahua mokomoko. 0 na wahi koa kokua hoi i hoouna ia aku ai ia Napoliona mai Furani mai, aole ia i lawa pouo no ua makalua o kona mau koa i pau aku i ka make i ka niai a rae ka pahikaua. Oiai he 30,000 wale no ku nui o kona tr.au wahi koa ke huiia me na wahi koa kokua i loaa mai iaia mai kotia aupimi mai. Nolaila, aole i oi iki aku kona mau wahi koa i keia wa mamua ae o koua mau enemi. Ua nele pu oia i ke dala ole, ka mea nana e kokua miii iaia iloko o kona mau hora o ka pilikia. O kona mau koa hoi, oiai lakou iloko 0 na lanakila kamahao hiwahiwa, nana 1 hoopiha ia Europa me ko lakou kauiana, ua kono ia mai iakou e hooilmika palena ole, i loaa ai ia lakou ka palekana, me ka hoomanawanui aoa i ka pohli a ka ai, nolaila, hoomaka iho la lakou e ohumu, me ka olelo ana, "No ke aha la e loaa ole mai nei ia kakou na kokua mai Farani mai / Aole e hiki ia kakou wale no ke kue hookahi aku ia Eur.opa holookoa. Oiai, he ekolu oe nei a kakou mau puali i hoopuehu liilii aku mo ka make weliweli, a eia hoi ke ala mai nei ka ha, nona ka heluna e holo ai ke anu iloko ka houpo o ka mea wiwo ole, a ua hiki hoi i na aupuni kaua o ke ao oei ke olelo ae, aole kakou i heluia mawaena 0 na puali. Heaha la ko-kakou wahi hehma ke hoohalikeia ae me keia pnali rrui o ke aupuni Auaeturia e ala kue mai nei ia kakou, i heie wale a ulumahiehie me ka manaolana o ka lanakila. Ae, ae, he mau wahi kauna wale no kakou i hiki ole ke ku aku imua o ka waikahe uui o ka inaina e nee mai uei e poipu ia kakou. Aole anei he mau hopena o keia mau hoouka kaua weliweli P" He oiaio, ua maopopo ia Napoliona i ke kupilikii o kona kulana, aka, iain nae 1 ae aku oi i kona mau wahi kaa maluhiluhi e hooluolu iki no na pule ekolu I mawaho &e o ua paia o Manetua, ua palua aku laoia i kana hooikaika ana iloko I o ia uuiu pule ekolu, no ka hoomakau-1 kau aaa i na mea kupono e pale aku ai i j kona mau enemi e uee mai la imu» ODa. No ke kupilikii maopopo aiaoli o kona kulana, ua lokahi liko ae na manao o na hoa'loha a uie na enemi o Napoliona no kona pio. Oiai, aohe keneraia hoonohonoho kaua akamai uaaa e i ae, e lanakila ana oia imua o keia puali nui hewahewa o Auseturia. ~ Aka, iloko nae o keia manawa, ua ike ihio la na Auseturia, he mea kupouo ole no lakou ka mahele ana i ko lakou mau puali imua o na uiaka aeto moe ole o ko lakou eūemi. Nolaila, o ka mea hiki wale no ia lakou ke hana i ko ai ko lakou mau iini, o ka maki holookoa aku o ko lakou puuli nona na koa he 75,000 ma kona alo aku, oiai hoi o Waremuka me kona mau koa he 75,000 maloko o nu paia o Manetua e lele kaua mai ma koua kua, nolaila, ua akaka imua o ka poe naauao a pan, ua sila paa ia ka hopeua o ka o Farani a nie kona puali. Aka, o ko Napolioua kulana nae imua o kona pnali, ua hoike mai no ia i na hiona o ia pihoihoi ole, aka, ua hopohojio loa nae oia, lualia ma ka nui hewahewa io o ko lakou heluna ka mea nana e hookau liilii aku i kona wahi puali uuku iki, me he mau laulaau.la imna o na eheu o ka makani. Nolaila, o kana noi malalo iho o keia kumu, ana i kakau aku ai imua o na tloa o ka Aha Kuhikuhi i mau koa kok 'i' liou, ua kakuuia ia me ka naauao a i mo ka waipahe, i hiki ko hoonaue ia ka

manao o ka uiea puahiki. A penei ka lu'luhelu ana o ua leta la: "E nu Hoa o ka Aha Knhiknhi,'—o ko nmkou mau alii Uiekio a me ko makou inau kenerala akamai, ua pan aku lakou i ka niako a me ka mahunehimo. oka puali o Italia nona na wahi kaunn koa uuku iki i ioe, ua maluhilahi. Ua niake aku na olali oke kahua kaua o Mileeimo, o Lodi, o Kasatilione a ®e Basano, no ka liaiiohaao a me ke ! kuokoa oko lakou aina niakuahine. 0 kekahi hapa o lakon aia maloko o na halemai. Aole he wahi mea i koe iho i ka puali i keia wa, hookahi wale iho no 0 kona wiwo ole. Ua haalele ia raai makou ma kekahi kihi o Italia me he mau ke.iki makua ole ta. ona wahi I koa wiwo ole i koe mai me a'u i keia wa, aohe he manaolaua i koe iloko o lākou | no ka lanakila, aka, o ka make wale-no ' iwaena o na loli mau ana a naale kawahawaha o ka inaiua oke kaua. Malia I ua hiki tnai ka bora o keahikanana Augereau a me Masena ka wiwo ole e lele kaua aku ai maluou o ko laua mau enemi ma ka muliwai Rine. Na ia mau mea i kono mai ia'u e akahele ka nee ana a ko u puali iniua, r,o ka papahi nna inai i ka hanohano o ka lanakila anoninoni e kn nei i keia wa. Aole e hiki ia u hookohi ke aa aku i ka make, oiai, ina wau ,e hana ana pela, alaila, oka hopena no auanei ia o ka poe nana e hoolaukanaka ana ia'n iloko o ka ? u mau huaikai mehameha mawaena o ūa mauna o keia aupuni. .Ua hooko ka puali 1 kana hana, a ua hana hoi au i ka'u. Ua oluolu ko'u lnnaikehala, aka, ua ehaeha nae ko'unaau no kekulanaokapuali. Ao~ i loaa mai ia J u ka hapaha ona kokua a ke Kuhioa Kaua i hoike mai ai maloko o kana mau palapala. No ka ehaeha o ko'a punwai no ke kulana kupilikii o ko'u puali e paa nei, nolaila, aole e hiki ia'u ke noho pono iluna o ko'u lio. Uā* hiki loa i ko makoa mau enemi ke helu mai i ka emi man ana o ko makou mau i laiua. Aole he wahi mea iho i koe ia'u, ■ 0 ka wiwo ole wale no ; aka, aole nae ia 1 lawa pono no ke kulana a'u e paa nei. ] I mau koa hou, a i ole, e nalo aku auanei o Italia mai ka poho aku o ko kakou mau lima. Napoliona, Alihikaua Nui o ka Puali o Italia." Mahopo iho o ka hoounaia aua aku o keia palapala i ParsBa, ua aui hou ae la kona mau maka, a nana aku la maluna o kona mau koa, a hoolaha ae la iwaena 0 lakou i kekahi olelo hoolana manao i ano e ae mai na kuahaua mua ana, me ka hoao ana e hooūi hou aku i ko lakou mau manao wiwo ole, me ka huna ana iho i kona'mau manao pihoihoi iloko ona. "Hookahi a kakou hooikaika aoa 1 koe," wahi ana, "alaila, e lilo auanei o Italia no kakou. He oiaio, uaoi aku ko kakou mau enemi mainua o kakon; aka, o ka hapalua o kona mau koa, he poe | hou i honi ole i ka hohono o ka uwahi pauda. Aole loa e hiki ia lakou ke kn mui imua o na iliohae o Farani, ka poe hoi nana e anai aku ia Auseturia, a hiki i ka wa e hihi ai kaipu i na ipuka I hale. I ka wa ē pio ai o Alaviniki, e pio pu auanei me alaila, aolē j au e kanalua I ka olelo ae, ua hiki aku kakou i ka pahu hopu o ko kakuu L'joikaika ana. Aole o I-talia wale, ak'i, he j maluhia holookoa no ka aina ke loaa ana mahope iho o ka wa e pio ai o Manetua." I ku pau ana ae o keia mau olelo a Napoliona, ua haawi ae la na koa he mau leo huro, me ka oniu ana i ka lakou mau mea kaua ika lewa. Pela iho la keia koa opio kaulana, i hoao ai e kaomi aku i na maawe o ko lakoy mau puuwai, a hae na manao līli iloko o ko lakou mau uumuma, e ukali i na mefyea o ko lakou alakai opio hoomanawanui me ka hoolohe, ina pela iho la e loua ai ke kuokoa a me ka.maluhia i kolakon aupuni. (Aole i pau.)