Ko Hawaii Pae Aina, Volume III, Number 47, 20 November 1880 — NA ANOAI O KOHALA. [ARTICLE]

NA ANOAI O KOHALA.

E Mr. Lunahooponopono; Aloha oe:—

Ua lonoia ae ma ka Hui Mahiko o Halaula, ma na mahina hope o ka M. H. 1881 e hiki mai ana, e paa ai ke alanui hao mai Niulii a hiki i Keawenui, ke awa hou, a he hauoli maopopo ana ia no na keiki o ka Ua Haaheo. Na Makeke kuai i-a. - Elua makeke kuai i-a o Kohala nei, ke paonioni nei laua, ma Halawa a ma Kaiopihi. Ke lana nei ka manao o ka mea kakau, o Kaiopihi ka heke ma keia mua aku. Piha Keaka o Kohala nei. - Mailoko mai o ka mahina o Oct. a hiki i keia la a'u e ulele nei, o ka mahina o Nov. he ekolu mau Hui Keaka i hoike i ka lakou mau hana pahaohao me na hana akamai. Ka mua - He keaka lio, he Paniolo ke alakai, poina ia'u ka inoa. Ka lua - Na Keiki Hawaii ponoi, no laua ke kaulana ma ka lele kuwalawala i ka lewa, no laua na inoa o Moses Keumi a me Antone Keumi, he mea na keia peni i manaonao mua ai, i ka laua mau hana akamai. Ua nani oe e Hawaii Ponoi. Ua haiia mai ka mea kakau, e au aku ana laua no ka Ua Kanilehua, ina pela, e ike mai ana ia mau kini o ka pupuu hookahi i na hana akamai a kupanaha hoi i loaa ai ka naauao ou e Hawaii. Ke kolu - O ke keaka okipoo a Payne me Xavier, ka mea a Kohala e kamailio nui nei i kela a me keia la. Ma ka po o ka la 30 o Oct. ka hoomaka ana, a i keia po ka lua o ka manawa, a huli hoi aku paha no Honolulu, aole nae i maopopo. O Kaiopihi ka hele. - Ke kapiliia nei kekahi halekuai nui ma Kaiopihi no Dr. Thompson, a o ka oi keia i ka halekuai nui ma Kohala nei. He piko pau i ka iole. - Ma ka po o ka la 27 o Oct. ua hele aku la ka piko pau i ka iole, a ua wahi aku la i ka halekuai o J. Richardson, a lawe ae la i na waiwai o loko, eia ko lakou mau heluna, 1 apa polu he 78 i-a, he 26 kuka kane, he 10 a oi aku na lole wawae, me kekahi mau waiwai e ae. Ke awa kumoku o Kohala. - Ua lonoia ae, o ke awa kumoku o Kohala nei e manaoia nei, o Keawanui no ia, a malaila e hui ai na alanui kaa ahi, o ko Kawaihae a me ko Kohala nei, aole e ku hou i Mahukona; a ina he oiaio keia mau lono, alaila, "Haaheo o Kohala I ka holo a ke kaa ahi."

He hoopunipuni. - Ua hoikeia ma ka Buke Kuhikuhi o ke Aupuni Hawaii a George Bowser i hoolaha iho nei, o ka hale wiliko o Halawa ka oi o na wili nui ma Kohala nei. E o'u kini mai Hawaii a Kauai, eia mai ka oiaio: o ka oi o na wiliko nui ma Kohala nei, o ka wiliko o ka Hui o Halaula, i kukuluia i ka M.H. 1864, a nona hoi na makahiki he 16 e ku kilakila nei, a ua oleloia keia Hui ka lua gula o ke Aupuni Hawaii, i keia mau makahiki hope 9 paha. Ua haiia mai i ka mea kakau, ke u-li mau nei ke dala ma ka pakeke o kona mau ona; a ke hoopukapuka nei lakou ma na dala puka wale no, a o na kumupaa, ke lolii 'la ma ko lakou mau pahuhao. O kona mau galani wai-ko o ka ka he 12,500 ke kiekie, a he 9,000 ka haahaa. O ka momona o kona wai-ko, he 8.9 a o na hui e ae o Kohala nei, he lalo lilo lakou no keia Hui, a ma keia halewili no, he elua ona mau ipuhao hoomo a ko.

He Kepa lehulehu. - Ma ka la 27 o Oct. i hala, ua hele aku la o Hale Moa a hoopunipuni aku la ia G. W. Kalohai e hookepa iaia i ka Hui o Halaula; ua ninau mai la kona makamaka, aole nae paha oe i kepa ma ke kau wahi e ae? Hoole mai la o Hale Moa, a ua ae mai la o G. W. Kalohai. Ma ke awakea oia la, ua kepa iho la ua wahi lokoino nei no hookahi makahiki, $65 ohi mau, he $18 no ka mahina, a ua ae aku ka haku e noho a ka Poakahi o kahi pule ae, hele mai i ka hana, eia ka he neo, a hiu aku la ka manu o Kaula ua ahiahi. Ma ia ahiahi no, hiki mai ana ka lono ua kau ma ka mokuahi Likelike no Lahaina, ua kepa ia. Auwe ka lokoino. I keia la, ua lohe mai au e hoopii ia ana no ka imi loaa ma ka hoopunipuni; ina pela, o ka uku makana ia a Satana i ka mea kolohe, a o ka mua loa keia o ke kanaka i kepa lehulehu malalo o keia mahiko, ke kia hoomanao o Kohala i ka piko o ka aina. He mau Nanea. - Nanea 1, He aha ka huaolelo Beritania nona ka waena i kau ia, o kona wahi ia e make ai? Nanea 2, O wai ka moi e inuia nei kona koko e na lahuikanaka. O wau no i ke kakahiaka a me ke awakea a hiki aku i ke ahiahi o ka poe e hai mai ana i keia mau nanea. Ke hooki nei au, ke hoi nei ke keiki ka kehau lau ko o Kohala, ke hone mai nei ka leo o ke oeoe i ka pili pawa o ke ao. O way no me ke aloha, SAM'L KAHIAPO. Halaula, Kohala, Nov. 5, 1880.