Ko Hawaii Pae Aina, Volume I, Number 44, 2 November 1878 — HE LEO ALOHA E HEA MAI NEI. [ARTICLE]

HE LEO ALOHA E HEA MAI NEI.

I kuu mau hoa kuinu o na paii 0 Hilo a i ka paia ala o Puna, Aloha oukou. Ma ko'u ano he Kakauolelo no na la Hui Kuinu 0 Hilo, a ke aloha ae la i kahi a kaleou ehui mau ai, a hoololi i na ninau hemalunua o naßuke Hoonaaiiao e ao ia nei i ua opioo ke Au Hooulu Lahui 0 lea Moi Kalakaiia. E kaheu pakahi au i na inoa, e like me ka nuui, a i 0 ole uuii kekuhi, kiko Ma llilo niua, I Kaaukai, keiki o ke awa kaiilaiiu o Laupahoehoe, ka euen nana ka wili nanahu nuuui, eia mai "ka lou aleiia 0 liea mai nei," "Ko Hawaii Pae Aiiia," • ke l:oru nana e hoohemo ae ko -vili i hai, ike i na mea hou, iia kaao hoonanea e hene ai ko aka. Aia oe iwaena 0 lea Papa Haua kanhiaa o Likeke & Co., no ka puka iuo i keia M H, e hui aku oe nie na keiki paahaua, e hoike i lea inoa o "Ko Hawaii Pae Aina," i hoa kaana 110 lioia M li ae. Eliia ko oukou nui ? Haina mai. E-o mai i kou inoa, nie ka nui o kau poe loaa, me ka hookaa mua i ke ola 110 ka poe hoene hua kepau. I I\ Unea, keiki e ohu inau aaa i na Lehua o Malaeahaakiui, e waloa ana i 1-:a oLti o ke awawa 0 Ilakalau. E aLu ka pule ia Hakalau, e lawo "ka leo aloha e hea mai nei," "LCo Hawaii Pae Aina." Ke hooili alui nei au i kou iuoa 11. v. 1 K Unea. Anhea laui ke kal\'.i. iv iU' nana e paipai e lawo i ka Hi::iwa a llawaii 0 Aia oe iwaeua o ka )■:!! ;'• hana o 0 Spencor, he liaolu oli.- • r! 11, niiuiui aikaue, e p.ti[)ai i na paahana t: lawe i ka nupe[ia "I\o Hawaii Pae Aii.a," ka uoe nana e wawahi i ua pali paa, wahi ako muli. Eliia oukou? E-o i ko inoa, elua dala kaa mua, no keia M II ae. I K Keawehano, keiki e hoopulu mau ia aaa e ke ehu o ka wailele 0 Akaka, i walea i lea hui o ka wai o Kapaheehee . Ua huki anei ko wili nanahu liilii ? Ea ! E muia ae "ka leo alolia e liea uuii m.i," kekoke, Lie mau mahina liilii wale uo koe, Aia oe iwaena 0 lea [ia[ia hana a H Hitchcock. Naue ia ilaila e kijjehi ai i na luina wai a ke aloha, e Lawe i ka "I\o Ilawaii Pae Aina." Eliia oli? 11-o i ko inoa me ka LiooUua uutia ī ka uku pepa. E H Umiamaka, kumu lielu 1 o Hilo, n na makua hoino e lioopii mau nei, me ka ike ilio 110 ua kaulana ka lakou niau keiki no ka ike, noke 110 ka hoopii, opu punalna paha. Ei ao ka luhile ! "Ka'leo aloha e hea mai nei," "Ko Hawaii Pae Aina," hookipa ia aku iloko o na nimi.hou o ko kaua hoine. Aia oe iwaena 0 ka papa haua kaulana 0 iVuteaiua, he haole kokua ma na hana pouo, hui pu aku oe me na keiki [laahana oia niahiko, haawi aku i na leo nahenahe a ke aloha, e lnwe i "Ko Hawaii Pae Ai--1111," i hoa hooipo.no na ahiahi kaawale o keia M H ue. Ehia oukou ? E o i ko iuoa me ka hoolele mua elua poka paliu. S W Kanaeholo, he hookele hou ki ia, ua waiho ka Pihimahimahi mua, ka eueu nana e alo na iiali o Hilo. Ka ! e kuu makamaka hou, aknhi kaua a lulu lima pu kahi keiki akauiai 1 ke ahele oopu o Pahoelioe, kmi puu ia iho ke kihele i na oopu moe wai <iia ap'ana, D Hanai, y W lowpa Ken, y Naholowaa Kea, Kekuewa Kea, 1 W Kaolulo, I L\ekahimpku, Apana pake, ahele ia na inaka elua 0 ko ka-

kou liiwahiwii, "L\o Hawuii l'ao Ainu." Ain oo iwuena o na papa hana elua, o koho i miui komite, lu'le īna o maanei, oia no na inoa inaluna 'ae, nnu hilnhila oo ina na hana pouo, he Hawaii ka Nnpepa, ho Ilawaii l;akou. Hg luiolo inaikai o EG Ilitchcook & 00., ho puni nnpopa, he luhi ole, o iui iuoa kau e olona aku, lie hoolu wale no Uai ala, nui ke k.ikoo elala me ka miiniii, hiki iina iaKakelu mo Kuke i Honolulu. Ehia oukou ? E-o i k'o inon, nio leo kemu iho olua oo!pu o keia 11 II ao, no l;o ola o ka nuliopa. B H Brown Esq. keiki lalawai o Uo Kula l.lui o Hilo, o waloa ana i ka moinona o ka anae o W'aiakea, a pohu loa ae ka opu. Eia mai ka hoila kaikai o ko wili lanahu e hiki ai i kai o Kanukuokamann, "ka leo aloha e hea mai īiei," £ 'Ivo llawaii Pae Aina," liooili iluna o ke kan, lawe ma o maanei. Aia oo iwaeua o na papa hana elua, hookele ia kahi kaa o kaua nio na ope mipopa o koia 1U T-1 iwniMui. n na [iaiia_hana__ma ka. leo oluolu, hookipa, healioa o kouio iloko e liauai ai, a hewa ae ka waha, oia ka uku olua luiila kaikai (dala) o keia M U ae. Aia oe iwaena o ke Oapilala o llilo, e hooikaika oe iwaena o na makamakamaka. EUia oukou ? Elua lebeta o leēīa ĪL II ne. T W L\anekoa, keiki amaainannnui o Ki'uukuha, nana e hola aku, ku ko koa, 0 ka Pupui inka, e hooipo ana i ka wai hui o Wainli; kuiki kiai makalae o Leleiwi, kahi e nilii ao ai ka na kaulana o Hilu. E ala, e lawe i "ka leo aloha e hea mai nei'' "Ko llawaii Pao Aiua," i hoa kaana no ia aina "kaha ai ole." Ua [>oloke anei Uo wili nanahu ? Eia mai no ka atnara iuka, elui'< wale no kenikeni o ka M H. Ehia olua ? E o i ko inoa, me ka hookaa pu iho i kona ola. Pau ko Llilo, ko Puna keia. No ka pau ana o ko kulu o Keaau, ina iho o K NaLelmamakauoe, ko kane moe ipo a Hopue, eu walea ai i ka luii o !<a wai kooliliilihi, keiki peke, ki-Lu-lu maikoiku o na pali, e ku :ii kalii lohe, ina iho i ke kula kahimupule, e lawe i "Ko Llawaii Pao Aina." Ehia onkou ? E-o i ko inoa, eiua dala o ka M II No ka pau ana o ke kula o Olaa, koo qo kim makamaka I W l\i[ii, keiki hulu on oia uka anoano, me kana niau Imlu 00, he aina kaulana 'io ka holomna ma ua hana pono. 'ne nui kahi e loaa ai lee kenikeni, eia iho ke oLoua, holu aua na peahi linia, me ka peupeu i ka haua he. Mai ki oe i ka oo me ka [>u, o maUnpa, aka, me ka leo uliene i ka wai o lie kiowao, e pane malie aku ia I Moo, S Kawelu, S Kaaua, D L\ahaka, I P Koakulana, D Naia, na keiki lalawai o ia wuokele. E ala, e ki like ae i "Ko Huwaii Pae Aina" i mau lei hulu lelo □o kakou, i hoa hooinainau no ua ahialii hui oia uka. Ehia oukou ? E-o i ko inoa, tlua kaau hnlu o ka M IL Ua hiki nnii i kahi o noho nei ko oukou Kakauolelo, he malihiui au,. he keild uo kit ua peo pa|)ohakii o Kaupo, no ka wai luu pou o Manawaiuui, kuu aiua hanau ia, oia nu iwaena o kaapaua kaulana o Makuu-halala, Keau. He aina piha i na auela liilii, a kaulana i keia uuiii ln, "aulie lewalewa iho." Ekolu wale »o inakuu e hoolewalewa nei i ko kakou Kilohana, o Kahokuinaka I\ea, kaikualiine o kela poe e noho La i Pahoehoe. lio niakuahine o ka luhnlehu, he hookipa i na malihiui, ua aloha i kona ainu liauau, Lie ohana lehulehii, tia kuia niakualiine 4 keiki iloko o ka'u kula, 2 mawaho ae. E paipai akn oe ia Mrs. Kalualiine Kea, e noho hoekepue mai la 1 Kaohe me ka miliuiili lahi, a kakou, Naholowaa, e kupou ulu'i niai la, Kunewa e lalau mai nei ilinu o ka ulu, Lie leo alolia ia nokou, lea io o ka io, 0 Inwe i ka mi[K'pa "Ko Ilawaii Puo Aiua," i nui hoi kakou, 0 kalii wai ae 0 Opunaha, [iakika kela. Mo !;e kaa pau 0 na ulu elua 0 ka M U. D K I&ihoalalua, keiki lalawni 0 ka hoohalulu i Halipuaa, iwaena 0 ke koaahi knnlaiia o Kupakea. Pehia ka paka i l;a poe lawe oLe i "Ko Hawaii Pae Aiua, ina aku o āl K Kealawaa, liiuainakuainana kuokoa, hui [)ti aku olua, e kokua me Rev. J N Kamoku, i pau loa ko laila [101; i ka lawe. Eliia oukou ? E-o i ko inou, elua ahi 0 ka M 11. J \\ M Kalaiwaa, keiki ieanlana o na pali 0 Kapolio, helu 1 0 tia kuinu 0 Pu»a, e walea ana i ka puineliuim, o lUI maii pnnawai mehana. Ei ao ka M II me ka makana, ' L\o Hawaii Pae Aina," lawe nui me lakou ma iho, i hoa hooniponipo 110 ka [inhaku o Lekia. Aia oe iwaepa o na haole, pakake ia iho, two dollars a j-ear. Ehia oukou? E-o i ko inoa, elua dala ike mua. S Kanaealoha, keiki lalawai e walea aua i kil olu 0 na ulu niu kanlana o Keahialaka, makaukaiulawe na hni niu i Hilo, i inea hookaa no ka nupepa a J;e kauaka Ilawaii. Aia oe iwaena o na haole-, nainu ia inai, e lawo i k H lei alo-

ha a knl.on. lOhia oukon P E-o i ko, inon, elini. ilala no ka M 11 kua innn. Z M Niuihuni'iikua, keiki nanu ka wili nanahu, hailuii ole i ka pao i ka lua nanahu 0 Kauweloau. Nokea ika pao, lie- lmi na hui, hai iho 110, oia iho no ka apuapu'e 01 ai, o 00 no ko keu o nā'-leu--11111 ukainai i ke oli, nokoa 1 ke olioli iwaeua 0 na makainaka, e lawe nui i ka k'i a. kana, "Ko Hawaii Pae Aina," a inu lakou nia ilio, i pakike mai, kiola ae oe i ko lakou auwaa @ kau la i ko kaua awa. Ehia oukau ? E-o iko inoa, elua opihi o ka M 11. II M'Keliikuli a me Keliimakapo, na kuinu kanlaua o Keliena i ka iho-luna, 0 lawo hoi naha i "Ko I.lawaii Pae Aina," Ea ? Aohe u'u lohe, aohe o'u ike, Ua hapaki ke kea, na ka e.le ka ai, ' Eia iho hoi o John Brown kaikuaana. 0 ka pauhaki 11.li o ll'ilo, onou ia ao ka Nupepa "Ko Ilawaii Pao Aina." E-o i ko in'oii, 0 Keliikuli he īnoa. I lli a nie T Piihonna, na keiki 0 ka nin moe 0 Kaliinana. luiro ]. AoLo na nie olua, helu I o ka nui 0 ka poe lawe i "Ko Ilawaii Pao Aina," hookele hou aku a nui. E-o ina inua o olua, elua niu uioe o ka M 11. Ia J Lulea, ]>alena o na kiinm, ua hoololi au i kou moa "Liukealoha,"- ke~7k~i 0 ka papa 0 I\liuikelē, nou na puli kaulaua Kapuk:i|iu nie Holei. Ile mau kauna wale 110 na la i koe, hiki nku i lea pului hopu, "he leo aloha e hea niai nei" "Ko Huwaii Pau Aina," hooki[>a ia aku, kopi i na io paaLai eluu, he nnpepa na ka llawaii Ponoi, maluilo au nui ka poe lawe nia kou wahi, luili hou akn i nakeiki lianai kao oia mau ]iali. Ua poloai mai oe ia'u ina lolie ke kao i ke koele o ke koilipi ina ke kuuui o ka laau, o ka wa ia e akoakoa ai malalo e ake o ka hina'ilio, ola i ka lau o na laau, pela 110 oe e hookoele'ku ai i ko koilipi o ke alol.a 1 tia niiikaniaka, i lawe niai lakou i keia Lau Oliwa uioiuona, o kena ai ka pun, olu aku ke kileo i ka wai a ka naulu. E o i ko iuoa, elua koa o ka M H. K« hookuu iho nei au i ka inu ana 0 kii'u inaka sila i ka inika, na na leeiki hoene liua kepau ka hana, e elejiine ana iluna oka Pa[>a Pai. A i luihii iho 011kon e o'u hoa kuuiu, hooloihi ia iho ka lehelehe e like uie ko ke Kouga. A i kani hoi ka oukou aka, [iiialu like kakou "He leo aloha e liea mai nei, 0 "Ko Ilawaii l'ae Aina," E lawe like kakou, 1 koia makahiki ae, Aohe 110 mea like, Ke hookaa e kakou I kona ola niakahiki, Ilap]>y New Year." Owau iho ko oukou Kakauolelo 0 ka Aha Hni Kula Ao Kumu 0 Hilo a me Puna. I P Iwa. Makuu-hiilala, Keau, Oct. 10, 1878.